с и я к т ы
түбірлері бар.
-сы, -сі
жалаң жұрнақтыларда “сияқты болу” ,
“си я қ тан у ” тәрізді мән туып, етістікке айналса,
-сын, -сін
тэрізділер “өзін солай санау, сезіну”
деген тұрғы да қолданылады.
Жібі
етістігімен түбірлес
жіп-сі, қөп-сы
(
қөп-
+ы>қөбы, қөпар
т.т.),
күп-сі
күп болып ісудеген-
дерде де “аздап”, “сәл-сәл” мағыналық ауысу бар
екені байқалады.
Су-сы
да сол тәрізді. “ Отірікті
судай соқ” , “ағы з” дегендерден гері, аз-аздап қана
жылж ығаны (орамал сусы-п жерге түсті) айтыла-
ды.
Есімдік негізді
мен-сін
және
м ен-м ен-сі
де-
гендер бар. А лдыңғысы “біреуді озіне санау, са-
насу” тұрғы сында айтылса, соңғы қос сөз тұлға-
дағы
-сі
-
дандай-сы
дегенмен бірдей. “ Мен!
Мен! - деп көкірек қағу” деген ұғымнан туған бұл
соңғы етістікте аналитикалық пен синтетикалы қ
созжасам тұтастығы сақталған.
Ат баж ақ-т а, се-
лқос-т а-н, тра-та-та-лат.Ъ.
в) Бір топ ж ұрнақты ларда да негіз, ұйытқы
болып тұрған сөздердің м ағы налы қ сапаларына
ауысу, бойы на сіңіру т.б. осы тәрізденіп туынды
түбір етістіктерге айналады. Олардың ішінде:
-ы,
-і
жалаң,
-п (-ып, -іп), -ай, -ей,
сондай-ақ
-ал, -ел,
-ар, -ер, -жи, -си, шит.т.
аш ықбуынды келгендер-
інен қысаң (ы, і) дауыстылар аздап болса да өзге-
шеленетін мэнді етістіктер жасалады. Мыс.:
бай-
ы - бай бол, кең-і, кем-і,
сондай-ақ
сым-пи, сүс-ти,
и-ми, бүк-ш и
деген тәрізді
қушия, сымпия түсу
етістіктерін
аңқ-ай, жалп-ай, қақ-ай, далия, алш-
ай, алш -ақ-т а, талт-ақ-тат.т.
дами түскен әре-
кеттерінен айырмалары анық көрінеді.
г) Жұрнақтар құрамының қатаң я ұяң дыбыс-
ты болуымен ғана бір-бірінен ерекшеленетін егі-
стіктер де бар. Мысалы:
бүк-иш
мен
бүг-жи, ақыр-
ай
мен
ажыр-ай, көпір-ші, ойнақ-шы мең к ү м -іл-
жі, уы-ыл-жы, тар-пы, ж ел-пім ен іл-бі, сел-бе-с,
бол-бы-ра, бол-жы-ра, қож-ыра, ел-жі-ре, мыл-жа-
л а
т.б. да салыстырып,
-г, -ж,
Достарыңызбен бөлісу: |
