Он екі елі ішектің свайнигі - Ankylostoma duodenale адамның
он екі елі және ащы ішектің ішінде паразиттік тіршілік етеді. Көбінесе
тропикалық, субтропикалық елдерде және Оңтүстік Еуропада
кездесіп, адамды анемия немесе қаны аз ауруына шалдықтырады,
өлімге душар етуі мүмкін. Бұл кішкене қызғылт түсті құрт, ұзындығы
10-18 мм. Ауыз қуысындағы хитинді тістерімен ішектің сілекейлі
қабырғасына жабысып, ішектегі эпителий клеткаларымен қоректенеді
және қан сорады. Сонымен қатар бұл паразит зиянды токсиндер бөліп
шығарады (80, Б-сурет).
Жұмыртқасы нәжіспен бірге сыртқа шығарылып, дымқыл жерде
немесе суда дамиды. Жұмыртқадан бір немесе бірнеше күннен соң
личинка шығады, ол екі рет түлейді де, инвазиялық сатысына
айналады. Адамга жұғу жолы күрделі, алдымен личинка адам терісін
бұрғылап тесіп қанға өтеді, қан арқылы өкпеге, одан тыныс жолы
арқылы ауыз қуысына, жұтылғаннан соң ащы ішекте тоқтайды.
Анкилостомоз ауруы көбіне жер қазу жұмыстарымен (шахтада,
туннель бұрғылауда) айналысқан жагдайларда байқалады. ТМД-да
анкилостомоз Закавказьеде, сирек те болса Орта Азияда кездеседі.
Sphaerularia bombi түкті араның паразиті. Ересек түрлері
топырақта тіршілік етеді. Ұрықтанған аналығы түкті араның дене
қуысына еніп, содан кейін паразиттің жыныс тесігінен жатыны
айналып шығады да, кеңейіп, жұмыртқаларға толады. Жұмыртқа-
лардан дамыған личинкалар, араның денесін тесіп, сыртқа топыраққа
түседі де ересек түрлеріне айналады.
Tylenchidae тұқымдасының көптеген түрлері ауыл шаруашылық
өсімдіктердің елеулі зиянкестері болып фитонематодтар (фитогель-
минттер) тобын құрайды. Олар өсімдіктердің әр түрлі мүшелерін
жарақаттап зақым келтіреді.
Бұзғынша (галла) нематодасы - Meloidogyne incognita көп
қоректі зиянкестер, олар бақша және көкөніс, сонымен қатар жеміс-
жидек және техникалық дақылдардың тамырларын қатты зақым-
дайтын паразиттер. Құрттардың жыныстық диморфизмі ерекше.
Аталықтары жіп тәрізді, жіңішке, ұзындығы 1,2-1,8 мм, аналықтары
алмұрт немесе құмыра тәрізді, ұзындығы 0,8-1,0 мм (81-сурет).
214
