Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис



Pdf көрінісі
бет320/406
Дата21.10.2023
өлшемі3,22 Mb.
#120381
түріОқулық
1   ...   316   317   318   319   320   321   322   323   ...   406
Байланысты:
Абуханов-лексика

169-жатттығу. 
Мәтінді көшіріп жазып, пысықтауыштарды тауып, пысықта-
уыштардың үстіне сұрауын жазыңдар. Олардың қандай пысықтауыш екендігін
айтыңдар. 

Ұзын состав жазыла жүйткіп келеді. Адырлары алшақ, жазық дала 
поезға қарсы жүгіреді. Жол табанынан алыстаған сайын жүрісі шабандай
түсіп, көз ұшындағы бір қыратқа тіреліп тоқтап қалады. Тау қапталынан
шыққан поезд даланы үңгіп тауыса алмай келе жатқалы екі күн болды. 
Толқындары қыртыстанған алып мұхит сияқты шексіз, шетсіз дала жатыр. 
Сәскеде алыс қырларды сұйық көгілдір мұнар шалып тұрады да , түске таман 
сол мұнар сағым болып төгіледі. 
Ұшан даланы көкпеңбек су қаптап кетеді. Сол әсем су дірілдеп
құбылып, асығыс ағып бара жатады.Әр жерде арал болып төбелер 
көрінеді.(Т.А) 
170-жатттығу.
Сөйлемдердегі пысықтауыштарды тауып, түрлеріне ажыратыңыздар. 
1.Кішкентай кезінде Абай өзі де кеш сайын осы жырдың тербеуімен 
ұйқтайтын. 2.Ересек азаматтар, бозбалалар ауылдан алыста, асуға тақап 
барып, таңертеңнен бері сонда тосып жүр. 3. Сабырсызданған балалар: «келіп 
қалды !» деген сөзге шынымен иланып, құнан, бестілеріне жүгірісіп, асығып 
мініп, «қайда, қайда ?!» десіп қарбаласып жүр. 4.Осы кезде Бөкенші асуының 
жотасынан бері қарай шапшаң құлдилап келе жатқан қалың шоғыр көрінді.
5. Жүргіншілер ойға, жалаң жерге келіп түскенде , бағанадан бұларға көрініп, 
өздеріне қарай асығып, тырағайлай шауып келе жатқан аттылардың алдыңғы 
екеу-үшеуі үйме-жүйме қатар жетті. Омырауларын тер басқан, демігіп 
танауратқан сәйгүліктерді зорға тоқтатқан ауыл кісілері күймеге соқтыға 
жаздап, дабырлап сәлем берісті ( М. Ә. ). 
XIІ м о д у л ь т е с т е р і 
 
1) Сөйлем мүшесінің қызметін атқара алатын сөздер: 
а) кез келген толық мағыналы сөз; 
в) негізгі сөз бен көмекші сөздің тіркесі ; 
с) мағыналық және тұлғалық жағынан байланыста айтылған, бір
сұраққа жауап беретін бір сөз немесе сөздер тізбегі


d) тек атауыш сөздер 
2) Бастауыш пен баяндауыш сөйлемнің қандай мүшелері деп аталады ? 
а) негізгі мүшелер в) тұрлаулы мүшелер с) тұрлаусыз мүшелер; 
3) Бастауыштың сұрақтарын көрсетіңіз: 
а) кімдерім, нелерім в) кімдердің, нелердің с) кім үшін, не үшін; 
d) қандай е) қайтып 
4) Бастауыш қызметін атқаратын негізгі сөз табы: 
а) зат есім, есімдік в) заттанған сын есім с) заттанған есімше ,
d) үстеу е) қимыл атауы 
5) Баяндауыш қызметін атқаратын негізгі сөз табы: 
а) зат есім, есімдік в) заттанған сын есім с) заттанған есімше ,
d) үстеу е) қимыл атауы)
6) Толықтауыш сөйлемде қандай сөздермен байланысты болады: 
а) етістік баяндауыштармен, етістіктен болған өзге мүшелермен, 
в) зат есім сөздерімен с) сын есіммен d) сан есіммен
е) үстеумен 
7) Табыс септік тұлғасындағы сөз сөйлемде тек: 
а) меншікті анықтауыш в) жанама толықтауыш с) тура толықтауыш
d) сапалық анықтауыш е) мекен пысықтауыш болады.
8) Заттың белгісін, сапасын, меншіктілігін білдіретін сөздердің сөйлемдегі
қызметі:
а) анықтауыш в) пысықтауыш с) толықтауыш d) бастауыш 
е) баяндауыш 
9) Анықтауыштың түрлері: 
а) тура, жанама в) сапалық, қатыстық с) сын-қимыл, d) мақсат 
е) сапалық, меншікті
10)Анықтауыш қызметін атқаратын негізгі сөз табы: 
а) сын есім, сан есім в) зат есім, есімдік с) үстеу, шылау
d) одағай е) етісті, одағай 
11) Пысықтауыштар сөйлемде: 
а) етістіктен болған мүшелермен байланыста айтылып, қимылдың мезгілін, 
мекенін, мақсатын білдіреді ;
в) есім сөздермен байланысты айтылып, заттың, нәрсенің сынын,
сапасын бідіреді; 
с) шылау, одағай, еліктеуіш сөздермен байланысты айтылып,
сөйлемдегі айтылған ойға сөйлеушінің түрліше көңіл-күйін,
көзқарасын білдіреді. 
12) Пысықтауыш түрін белгілеңіз. 
а) 3 в) 4 с) 5 d) 6 е) 7 
13) Сөйлемнің бастауышын көрсетіңіз: 
Келгендер үй ішімен баяу
амандасты. 
а) келгендер в) үй ішімен с) баяу d) амандасты 
е) үй 
14)
«Біздің тіліміз - өте бай , әуезді тіл»
деген сөйлемдегі «
біздің
» деген


293 
сөздің қызметі: 
а) бастауыш в) анықтауыш с) толықтауыш d) пысықтауыш 
е) баяндауыш 
15) 
«Қуа шыққан жігіттердің саны жетеу
» деген сөйлемдегі
« қуа
шыққан»
тіркесі сөйлемнің қай мүшесінің қызметін атқарып тұр: 
а) бастауыш в) анықтауыш с) толықтауыш d) пысықтауыш 
е) баяндауыш
16
) «Үйге бейтаныс екі адам кірді
» деген сөйлемдегі
«екі»
сөзінің атқарып 
тұрған қызметі: 
а) бастауыш в) анықтауыш с) толықтауыш d) пысықтауыш 
е) баяндауыш 
17)
«Ер жігіттің екі сөйлегені - өлгені»
деген сөйлемдегі
«екі
» сөзі
сөйлемнің қай мүшесінің қызметінде жұмсалын тұрғанын көрсетіңіз: 
а) бастауыш в) анықтауыш с) толықтауыш d) пысықтауыш 
е) баяндауыш 
18)
«Ауылдың жаны терең сай» 
деген сөйлемнің бастауышы: 
а) жаны в) ауылдың жаны с) сай d) терең 
е) ауылдың 
19)
«Аманкүл өкпесін әлі ұмытпаған екен»
деген сөйлемдегі
«өкпесін» 
деген 
сөз сөйлемнің қай мүшесі: 
а) бастауыш в) анықтауыш с) толықтауыш d) пысықтауыш 
е) баяндауыш 
20)
«Қырықтың бірі-қыдыр
» деген сөйлемдегі бастауыш: 
а) бірі в) қырықтың бірі с) қыдыр 
21)
«Қырдағы ел ойдағы елмен араласып
» деген сөйлемдегі 
«қырдағы», 
«ойдағы»
сөздері сөйлемнің қай мүшесінің қызметін атқарып тұр: 
а) бастауыш в) анықтауыш с) толықтауыш d) пысықтауыш 
е) баяндауыш 
22) «
Қазір ауылда жөнді жұмыс та жоқ»
деген сөйлемдегі 
«ауылда» 
деген сөз: 
а) бастауыш в) анықтауыш с) толықтауыш d) пысықтауыш 
е) баяндауыш
23)
«Бұл-өкіметіміздің сыртқы саясатта ұстанған негізгі бағыты» 
деген
сөйлемдегі «
бұл
» деген сөз: 
а) бастауыш в) анықтауыш с) толықтауыш d) пысықтауыш 
е) баяндауыш
24) Қай сөйлемде бастауыштан кейін сызықша қойылады: 
а) Ойлау тыңдаудан басталады. в) Сөз халықтың ең қымбат қазынасы. 
с) Жастық шақ жақсы атақты армандайды. 
d) Біздің курста Дүйсен деген жігіт болды. 
е) Қызға қырық үйден тию.
25) 
«Қараңғыда тым жақын бару қауіпті»
деген сөйлемдегі бастауыш: 
а) қараңғыда в) жақын бару с) қауіпті d) бару е) тым


XІІІ м о д у л ь 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   316   317   318   319   320   321   322   323   ...   406




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет