ҚАДЫР ӘЛЕМІ – МЕЙІРІМДІЛІК ӘЛЕМІ

99 
Осалдар өпірем, өрекпігіш, бойлауық, күпілдек келеді. Осалдығын сонымен жасырмақ 
болады. Онымен де қоймай, осалдық омыраулап, мықтылықты біраз көзден тасалап, 
ықтыра алмаса да бұқтыра тұруы мүмкін. Бірақ мықтылық деген – мықтылық, түбінде 
осалдық атаулының бәрін көне томдай қопара құлатып, сілкініп шыға келетіні сөзсіз. 
Осындай мықтылық иесінің бірі – Қадырдың өзі. Дәлірек айтқанда, Қадірдің қадірі 
– мықтылығында.
Мықтылығының бір дәлелін З.Қабдолов былай көрсетеді: Қадыр өлең өлкесіне 
күйдеңсіз, кібіртіксіз, тіпті ешқашан ешбір жаттығу жасамағандай бірден кәнігі шебер 
қалпында келді. Мұны біз тұңғыш рет қазақ университетіндегі Әуезов аудиториясында 
танып-білген едік. 
Қадыр атамыз балалар әдебиетінің керемет шебері. Шебер болатын себебі ақын 
жеңіл әзілді суреттей отырып кейіпкерлерінің шынайы бейнесін көз алдымызға келтіретінін 
айтуға болады.
Мысалы «Әттеген-ай» деген өлеңіндегі мына бір баланың орнында кез келгеніміз 
болғанымыз әбден ықтимал:
«Ойнадым, ойнадым, 
Ойынға тоймадым. 
Шегім де бұралды, 
Сонда үйге оралдым. 
Мен жоқта үй іші 
Екі рет шәй ішіп, 
Тамағын пісіріп, 
Табаққа түсіріп, 
Өздері тойыпты, 
Маған аз қойыпты. 
Ет екен демедім, 
Өкпелеп жемедім.
Ал апам күлді де, 
Майлы шек, тілді де 
Қалдырмай жеп қойды, 
— Тәтті екен!— деп қойды. 
Өйтерін білмедім, 
Өйтерін білгенде 
Өзім-ақ жейтін ем, 
— Аз емес!— дейтін ем» [3]! Өлең жолдарына үңіле отырып қай дәуір, қай жыл, 
қандай уақыт болса да «баланың аты бала» болады екен ғой деген ойға келесің. Себебі дәл 
қазіргі заманда да бала мен ананың ас үйдегі көрінісін осы өлеңнен көріп отырмын.
Ал енді мына бір өлеңінде:
«Қанкөбелек ойнадық, 
Қызығына тоймадық. 
Біз айналдық, 
Бізбен бір 
Жатты дала айналып. 
Екі көзге жас тұнған, 
Болып кетті тас тұман. 
Қара жер зыр жүгіріп 
Қашты аяқтың астынан. 
Рас біздің сөзіміз, 

100 
Сөзімізге сеніңіз. 
Сенбесеңіз, 
Өзіңіз 
Шыр айналып көріңіз!» [3], - ақынның балалық шағындағы шыр көбелек айналып 
ойнаған ойын әлі күнге дейін бала біткеннің зор рахат алып, қуана ойнайтын ойыны емес 
пе?! 
Ақынның «Қояным» деген өлеңінде де мейірімді кейіпкер суреттеледі. Қоянның 
көзіндей үлкен кең жүрек бала ақынның боямасыз портретін береді. Өлеңге құлақ түрелік:
«Бір қоян асырап келемін, 
Оған мен көп уақыт бөлемін. 
Өзі бір сүйкімді, 
Бар менің 
Сол үшін шығарған өлеңім. 
Кісіге қараған кезінде 
Бір үрей тұрады көзінде. 
Су жүрек деп оны сөгер ем, 
Қорқам ғой кейде мен өзім де! 
Күшігім 
Өзі адамға үйірсек, 
Өліп-өшіп ойнайды. 
Қиқуласып жүгірсек, 
Қашып жүр деп ойлайды. 
Қуып жетіп қалғанда 
Білмейді не істерін. 
Балтырыңнан алғанда 
Батырмайды тістерін» [3]. Автор суреттеп отырған қоянын «батырмайды тістерін» 
деп жамандыққа қимайды. Қаламгер қандай мейірім иесі болса кейіпкері қоян да сондай 
мейірімді, сүп-сүйкімді. «Балтырынан тістемегеніне» балаша қуанып оқырман да отырады.
Сонымен Қадыр Мырзалиев – мейірімге толы өлеңдердің авторы. Әдебиет үшін 
өлшеусіз үлес қосты деуге әбден болады. Себебі «тілге жеңіл, жүрекке жылы тиіп» деген 
сөз тура Мырзалиев шығармашылығына қатысты дер едік. Ол кісінің өлеңдерінен мейірім, 
жылы шуақ, бақыт, қуаныш, сүйіспеншілік желі есіп тұрады. Қадыр атаның балаларға 
арнап жазған әзілге толы өлеңдерін оқи отырып екі езуің жиылмайды екен. Ойымызға
жаздың алаңсыз шақтары, қыс айларының қызықтары, мұзға барып сырғанақ тепкен 
сәттеріміз, отбасында болып жататын қызықтар, т.б. тәтті сәттердің елесі сықылықтайды. 
Өлеңдерінің астарында балада ғана болатын аңғалдық, шынайылық лебі бар. Ақын 
жанының қаншалықты нәзік екендігін өлең жолдарынан сезіндік.
Әдебиеттің тамаша салаларының бірі балалар әдебиетіне деп қалам тербеген нәзік 
жүректі Қадыр атамыздың өлеңдері өміршең болатынына күмән келтірмейміз. Әріп танып 
енді оқуын бастаған баладан еңкейген қарияға дейін өлеңдерін оқыса қыран-топан күлкіге 
қаларлықтай Қадырда нағыз юмор бар дегіміз келеді. Сондықтан да ақынның бұл өлеңдерін 
түгел бір отбасы сүйсініп оқитындай дәрежеге көтеруіміз керек. Бала тәрбиелеп отырған 
отбасының кітапханасында Қадырдың шығармашылығы болуға тиісті.
ӘДЕБИЕТТЕР 
1. Тарихи тұлғалар. Танымдық-көпшілік басылым.мектеп жасындағы оқушылар мен 
көпшіліккеарналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б., Сужикова А. – Алматы. 
«Алматыкітап баспасы», 2009 
2. Мырза Әли Қ. «Күміс қоңырау». Таңдамалы туындылардың көп томдығы. –
Алматы, 2001. 
3. Мырзалиев Қ. Үш томдық шығармалар жинағы. І том. – Алматы: «Жазушы»,
1989. – 445 б. 

101 

жүктеу/скачать 2,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: