күйге көшіру үшін корепрессор қажет. Корепресеордың қызметін кейбір кіші молекулалы
заттар, реакция
нəтижесінде түзілген немесе реакция аралық заттар,гормондар атқара
алады.
2. Белок
синтезінің жылдамдығын арттыру немесе индуцибелді жүйелер.
Бұл жүйе түрінде реттеу катаболизм реакцияларына тəн. Мұндай жүйелерде
құрылымдық гендер сыртқы орта туғызған жағдайларға тəуелді, яғни клеткаға катаболизм
реакцияларына қатысатын ферменттер қажет болғанда ғана жұмыс істейді.
Бұл жүйелерде реттеуші геннің қатысуымен синтезделетін белок - репрессор
активті болады да, ол оператор генімен комплекс түзеді. Сондықтан оператор гені
құрылымдық гендердің жұмысын қамтамасыз етпейді. Бірақ активті белок - репрессордың
сыртқы ортадағы клеткаға түскен төменгі молекулалызаттармен қосылыс түзіп активсіз
күйге көшетін қасиеті бар.
Ол кезде оператор гені белок-репрессордан босап, құрылымдық гендердің жұмысы
басталады, яғни и-РНҚ құрылымдық гендердегі сол клеткаға түскен заттардың
катаболизмін қамтамасыз ететін ферменттердің бірінші реттік құрылысын жазып алады.
Белок синтезінің осы индуцибелді жолмен реттелуі Е. colireжүргізілген
тəжірибелер арқылы дəлелденген. Е.
coli
əдетте тек глюкозамен ғана қоректенеді. Ал егер
осы ортаға лактозаны қоссақ, оны галактоза мен глюкозаға ыдырататын лактаза / β -
галактоэидаза/ ферменті синтезделгенше, микроорганизмдердің өсуі біраз уақытқа
тоқтайды. Клеткаға түскен лактоза /индуктор қызметін атқарады/ активті белок
репрессормен қосылып оператор генінің балок - репрессормен қосылуына кедергі
жасайды. Соның арқасында оператор гені мен құрылымдық гендер қажетті и-РНҚ
түзілуіне, ал ол рибосомада лактозаны ыдыратуға қажет β -галактозидаза ферментінің
синтезін қамтамасыз етеді.
Достарыңызбен бөлісу: 
