Салғастырмалы (контрастивті) лингвистика ның

– 
24 
–
Салғастырмалы тіл білімі
• семантика мен тілдік ойлаудың ұлттық ерекшеліктерін 
зерттеуге қызығушылық; 
• шет тілдерін оқыту аясын кеңейту.
Салғастырмалы 
лингвистика 
лингвистикалық 
компаративизмге сәйкес қалыптасты және 20 ғасырдың 
ортасында жеке пән ретінде бөлініп шықты.
Шын 
мәнінде, 
тілдердің 
«бөтен 
кеңістігін» 
салғастырмалы
зерттеу (
контрастивті 
немесе 
конфронта-
тивті 
деп аталады - кейбір зерттеушілер осы екі ұғымды 
терминологиялық 
тұрғыдан 
бөліп 
қарастырады)
ХХ ғасырдың екінші жартысында пайда болды. В.Н. Ярцева 
үш ұғымның барлығын синоним ретінде қарастыра отырып, 
контрастивті лингвистиканың мақсатын «тілдің барлық 
деңгейлеріндегі ұқсастықтар мен айырмашылықтарды анықтау 
үшін екі, одан да көп, бірнеше тілдерді салғастырмалы зерттеу» 
деп анықтайды.
ХХ ғасырдың екінші жартысы ұйымдасқан жүйе ретінде 
тіл саласындағы егжей-тегжейлі зерттеулермен сипатталады. 
Ғылыми зерттеулер салғастырмалы лингвистиканың пайда 
болуына жол ашқан тілге деген ерекше көзқарастың ашылуына 
әкеледі - әр түрлі тілдерде тілдік микросистемаларды (өрістерді) 
зерттеуге арналған лингвистикалық бағыттар пайда болады. 
Бұл орайда кез келген тілдер туыстығына қарамастан зерттеледі 
және зерттеу зерттелетін тілдердің дамуының кез-келген 
кезеңінде жүзеге асырылады.
Әсіресе, 
60-жылдардан 
бастап 
салғастырмалы 
(контрастивті) тіл білімі туралы көп жазылды; ХХ ғасырдың 
соңғы ширегіне қарай жалпы тіл білімінде ол бөлек бағыт 
болып қалыптасты. Контрастивті тіл білімінің ғылым ретінде 
дамуын көбіне Р. Ладоның 1957 жылы шыққан (linguistics across 
Cultures) «Линвистика мәдениет арқылы» (аударма біздікі 
Ж.Е.) еңбегімен байланыстырады. Сонымен қатар, контрастивті 
лингвистика Прага мектебінің незінде де өркендей түсті. Оның 
қалыптасуына француз тілді аудиторияда неміс тілін оқыту 
қажеттілігінен туындаған С.Балллидің көрнекті зерттеулері 
маңызды рөл атқарды. 

– 
25 
–
Есеналиева Жанар
Көптілділік және орыс аудиториясын шетелдік аудиторияда 
және әртүрлі аудиторияда шет тілдерінде оқыту қажеттілігі 
туындаған Ресей елінде контрастивті лингвистиканың дамуына 
Л.В. Щерба және Э.Д. Поливанов сияқты көрнекті ғалымдар
ерекше рөл атқарды. Ресейде тілді талдаудың бұл бағыты «тілді 
салғастыру», «салғастырмалы грамматика» деп аталды.
Зерттеу әдіс-тәсілдеріне қарап көптеген ғалымдар 
контрастивті лингвистиканы лингвистикалық типологиямен 
байланыстырады.
Ресейде тілдерді салғастырмалы зерттеулердің дамуына 
айтарлықтай үлес қосқан ғалымдар: И.А. Бодуэн де Куртенэ, 
Л.В. Щерба, Е.Д. Поливанов, С.И. Бернштейн, А.В. Фёдоров, 
А.И. Смирницкий, В.Д. Аракин, В.Н. Ярцева, В.Г. Гак, А.И. 
Фефилов және басқалар.
Шетелде салғастырмалы, контрастивті лингвистика-
ның қалыптасуына Р. Ладо, Ш. Балли, В. Скаличка, Э. Косериу,
Р. Дж. Ди Пьетро, Ч.А. Фергюсон, Г. Никкель, Р.Штернеманн, К. 
Джеймс, Дж.Кэтфорд, Г.В.Кёрквуд және басқалар.
«
Контрастивті 
лингвистика» 
термині 
туралы
. 
Контрастивті лингвистика жақында ғана қалыптасқан тіл 
білімінің саласы болғандықтан, заманауй тіл білімінде 
контрастивті лингвистиканың терминологиялық-ұғымдық 
аппаратын қалыптастырудың қажеттілігі туралы, сонымен 
қатар салғастырмалы тіл білімінінің басқа тілдік салалардағы 
мәртебесі туралы пікірталастар тіл ғалымдары арасында 
қызу талқылануда. Сонымен, кең таралған «контрастивті 
лингвистика» терминімен қатар, бұл тілдік пән бірқатар тіл 
зерттеушілерінің еңбектерінде «салғастырмалы лингвистика» 
немесе «конфронтативті лингвистика» терминдерімен 
көрсетілген.
«Салғастырмалы лингвистика» термині ежелден келе 
жатқан дәстүрге ие, ол тілдерді салыстырмалы зерттеулерден 
негіз алады. В.Н. Ярцеваның пайымдауынша бұл терминнің 
мазмұны анық болмағандықтан контрастивті лингвистиканың 
қазіргі даму кезеңінде өте сирек кездеседі. 

жүктеу/скачать 5,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: