Б. Адамбаев апық

бөтен у йің к ү й с ін деген ғой; б ізг е к е й ін г іл е р соны айта
м а деп қ о р қ а м ы н ,
— дейді Әйтеке Төлені ң сөзін қоштап.
Со нд а О р м а н б е т т ұрып:
— Екі би, ай тқ а н сөзің ж а р а с а д ы ,
Енші ге ә р к і м д е р - а қ т а л а с а д ы .
Қ а с қ а к ө л орта ж ү з д і ң еншісі еді,
Д а у л а р ы ң қ и я н а т қ а ж а н а с а д ы .
Қ а н а ғ а т с ы з билерді қ а б а н деген,
К а м ш ы л а т қ а н жү йр і кт і ш а б а н деген.
Б і ре у ді ң а қ ыс ы н а з о р л ы қ қ ы л ғ а н
Қ и я н а т қ и ям е т т е ж а м а н деген, —
дейді.
Оғ ан т о қ т а м а й Т е л е б ыл а й дейді:
— Ей, Орма нб е т ! Сен бізге Қ а с қ а к ө л д і беріңіз, 
Қ а с қ а к ө л сізге, рас, ж а қ ы н ы р а қ жеріңі з.
« Б а р д а н пайда , ж о қ т а н з а л а л » деген.
ІТе берсе а р т ы н ың қ а й ы р ы н тілеп көріңіз,
Үш ж ү з д і ң о рт а с ын да Қ а с қ а к е л бар,
Эр ж е р д е ауыз с у л ық б а с қ а көл бар.
Үлеспей ү ш ж ү з тел боп тең ж а й л а й ы қ ,
Ж е р же тер, көңілінді ұ с т а м а тар.
Сонд а д а бітімге келмеген Орма нб е т т і анас ы а қ ыл ме н
жөндіреді. Соған р а з ы болған Төле би:
Әйел ж а қ с ы болса ерді ң б ас ш ыс ы емес пе, 
Б ұ р ы н ғ ы өткен ж а қ с ы л а р со л ай деген емес пе?! 
Қ а с қ а к ө л д е н енші а л а м деп келіп едім.
О р м а н б е т бермесе осы ж е р д е өліп едім.
Ж е т п і с ж а с қ а келг енде сөзім ж е р де қа лып ,
Мәңгі ге ті рі лместей болып едім.
— 
Ж е қ г е й , м е ні қайта тірілттіқіз. 
Е н д і 
б а л а ң ы з ғ а
бата б е р е л ік !
— депті.
Сөйтіп, ү ш ж ү з көлді о р т а қ п а й д а л а н а т ы н болып ын- 
т ы м ақ т а с ы п , р а з ы л а с ы п т ара пт ы.
Б ү л д ау д ан , біріншіден, әр би өз руының, ез ағайын- 
д а р ы н ы ң мүддесін қ о р ғ а йт ы н ды ғ ы н көреміз. Ол
қ а йс ы 
ру атыме н үстем таптың, дәулетті топтың қ ыз ы ғ ын қы- 
з ы қт а п , қ ы з ғ ы ш т а й қ о р ғ а п о ты рғ ан ы д а анық.
Сонымен бірге сөз а р а сы н д а ж а қ с ы л ы ғ ы ң д ы
еліңе 
көрсет, ж а м а н д ы ғ ы ң д ы ж а у ы ң а көрсет деген б ү қ а р а ны ң
116

ой-тілегі де елес береді. Пейі л же тсе же р 
жетеді, ж е р
үшін, көл үшін ел а р а з болмасын, а р а з д ы қ , а л а а у ы з д ы к
а т а д а н б а л а ғ а мүра болып қ а л м а с ы н деген 
х ал ы қ т ы қ,
д а н а л ы қ ті лек бар.
Төре т ұ қ ы мы Д ә у л е т қ а л и төңі регі не үсте мді к жа с ан ,
ж а й ы л ы м қорып, елді ң түйесін йен д а л а ғ а
ж а й ғ ы з б а й
қойғ ан соң Асау бидің б а л а с ы Тү рл ан келіп:
— 
Жұрттық түйесін неге қ а й ы р а с ы қ?
— дейді.
— 
Т ү йеңді қ а йы рм ай, қ а за қ , сенің м ұ н д а төреге б ақ-
т
ырып ң о й ға н жерің бар ма еді?
— дейді Д ә у л е т қ а л и .
— 
Атаңа нәлет а қ с ү й е к ! Т ө р енікі деген е л д і қ а й д а н
кө р д ің , жерді қ а й д а н көрдің?!
— деп қ а м ш ы н ы ң ас тын а 
а л а д ы Тұрлан.
Д ә у л е т қ а л и О р ы н б о р д ағ ы « х а н ғ а » 1 арыз береді. «Хан» 
тө ре т ұ қы м ы н а «тіл тигізгені» үшін Т ұ р л ан д ы ж а з а л а й -
мын деп Асау бидің а ул ы на келіп, «айыпкерді » ша қ ыр -
тацы.
Х а л ы қ қ а а р қ а сүйеген Тү рл ан «ханнан» қ а йм ы қ п а й -
ды.
— 
Ә лен соқыр, м ені неге и іақы рд ы ң?
— дейді с а лғ ан-
нан. «Хан» қ а һ а р л а н ы п , қ ыл ыш ын қ ы н аб ы н а н
суырып 
алып, төрт с а р да р биіне:
— 
М ы н а н ы ң төресін беріңдер, б асы н а л а м ы н !
— дейді.
Сонда Айтуар шешен:
— 
А у , тақсыр! Б ү р ы н ғ ы д а н қ а л ғ а н сөз қа й д а ? Қ а за қ -
ң а х а н ие, қ а р а жерге х а л ы қ ие дем еуиіі ме еді? Х а н д ы -
ғ ы ң д ы бер де, жерді ал, х а н б о л ы п тұрғанда жерде нең
б а р ?
— депті. С о нд а х а л ы қ қ а һ а р ы н а н қ а й м ы қ қ а н «хан»:
— 
Т ө р е л ігің е қ ұ л д ы қ !
— деп орнына 
отырып, 
төре- 
төленгі ттері не:
Хандықты қ а р а жерге айы рбаст ағы лары ң
к е л г е н екен, ж о ға л ы қ д а р көзім е к өрінбей,
— деп 
ақыр- 
ғ ан болыпты.
Б ұ л мысал төре т ү қ ы м ы мен қ а н а у ш ы т а п ты ң өкілде- 
рі х ал ы қ т ы ж а й ы л ы м н а н қысып, ж е рд і иемдене 
баста- 
ғанын, оған қ а р сы ш ы қ қ а н х а л ы қ н а р а з ы л ы ғ ы н
бейне- 
лейді. Бөкей о р да с ы ны ң т ар и х ы на н белгілі әңгімені ауыз 
әдебиеті осыл ай д әлелдейді . Оның үстіне « Б и ле у і ңе көн- 
сем де илеуіңе көнбеймін» деген х а л ы қт ы ң қ а һ а р ы сезі- 
леді.
Өмі рге ауа, күн қ а н д а й қ а ж е т болса, жер-су д а сон­
д ай қа же т . Елді туғ ан же рде н а й ы ру да н 
ауыр қ и я н а т 
жоқ .
Қ ір жуып, к ін д ік к е с к е н
а та мекен, ан а о ша ғ ы н ын
қа ді р-қасиеті н қ а ш а ң н а н ж а қ с ы білетін х а л ы қ өкілі хан

жүктеу/скачать 4,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: