Б а ла , әкең наиіар б о лғ а н м ен , иіеиіең пы сы қ еді. К ү н д із к е л ге н жиырма жігітті, түнде к е л г е н ж иырма жі- гітті ренжітпей аттандырушы еді, іиеш еңе тартқан бо- л а р с ы ң . —
Ш еш ем пы сы қ болса, оның несін айы п кө р д ің із? Әкем би б о лм а са да би түсетін уйі болыпты. Ш еш ем күн- діз к е л г е н ж иырма кісіні, түнде к е л г е н жиырма кісіні ренжітпей аттандырса қ ы р ы қ кісі екен, қырықтың бірі қ ы д ы р деген, онда қ ы д ы р д а р ы ға н болар. Ш а л д ы ң үиі тү- рі б о л а д ы д еу ш і еді: қа зы м ы р ш ал, қады рсьіз іиал, қы- дырма шал. Өзің соның қайсысьің? —
Б а л а м , с ы найы н деп айтқан сөзім ді к ө ң іл ің е а у ы р а л ы п қ а л д ы ң -а у ! Ж а м а н н а н ж ақсы туады —
адам айтса нанғысьіз, ж ақсы дан жаман туады —
бір а я қ асқ а а л- ғысыз. Сен де м а ға н игалды ң уш турін айтып сын қ о й д ы ң ғой. Е р д ің қ а д ір ін өзінен емес, е л ін е н с у р а р б ола р . К адір- ■сіз десең —
х а л қ ы м н а н сура, қы д ы р м а десең —
көрш ім - нен сура, ц а зы м ы р десең —
кем пірім өліп, к е л ін ге қара- ған жетім ш алм ы н, к е л ін ім н е н сура. Е н д і к е л г е н жумы- сы ңды айта бер ,— депті М а л а й с а р ы.
—
А у л ы қ н ы қ а л д ы н д а төбе болса, ерттеулі атпен тең; а у л ы қ д а а қ ы л д ы қарт болса, ж а зул ы хатпен тең деуилі еді. С әлем беріп, бата а л ғ а л ы к елдім , — дейді Сырым.
—
Ж а р а й д ы , б а л а м ! Ж а й ы ң а енді түсіндім. К ісі б о л а р б а л а н ы ң кісім ен ен ісі бар, кісі б о л м а с б а л а н ы ң кісі- м е н ен несі бар? Атқа мініп қ о л бастайын деген б а л а е к е н -
сің, топқа к іріп сөз бастайын деген б а л а екенсің. Зады , а қ ы л жастан, а сы л тастан шығады. А з у ы н ш алы п, ауы- л ы н танып отырған илалда не а қ ы л б ар дейсің. Б а р ы м д ы аям аспы н, батамды да берермін. Тек к ө ң іл ім д е ж үрген б ір іс бар еді... —
Айтыңыз, ата! —
Айтсам, Б а й у л ы н ы қ барымтаға б а р ға н бір б а ла - сын Ә лім нің жігіттері өлтіргелі екі-үш жыл б олды . С ол ер к үні бүгін ге д ейін іздеусіз, жоқтаусыз кетіп барады. Е р д ің қ ұны н жастың жайсаңьі д а у л а й д ы , не к ә р ін ің сай- таны д а у л а й д ы деуші, еді. Картайғанда қ а зы м ы р атанып Ә лім н ің Ақсуат биіне б ара алм ады м , жастан жайсаң шы- ғып, ағасы ны ң қ ұ н ы н сұрап а л а алм ады . С одан екі р у л ы е л араз болып, б ү р ы н а у ы л а ралас, қо й қ о р а л а с отыра- 149
тын ағайы н, жекжат біріне-б ірі қаты насудан қалды ... —
О нд а а л д ы м е н осы тапсырмаңызды о р ы н д а п к е л е - йін. С ы р ы м қ а с ы н а он ш а қ т ы кісі ертіп Әлім руынын, а к
с а к а л ы Ак с у а т бидің а у л ын а келеді.
А к с у а т ат т ұ яғ ы ш а ң д а т а д ы деп а у л ы н а а т ты лы кісіні
түсі рмей, ау ыл с ы рт ы н а әр же рде н
қ а з ы қ
кактырып,.
а р қ а н кергізіп т а с т а й д ы екен. Ж о л ы н д а ғ ы кермені көр-
генмен С ыр ы м б ас т а ғ а н топ а я л д а м а й бидің а у л ы н а ат-
пен келеді.
С он д а сы р т т а тұ рғ ан а қ ш ұ н а қ ш а л а қ т а я ғ ы н көте-
ріп, а қ ы р ғ а н екен.
—
Уа, тоқтаңдар, ш а ң қ а й түсте шабатындай а у ы л ы м -