КҮРДЕЛЕНГЕН СӨЙЛЕМ МЕН ҚҮРМАЛАС СӨЙЛЕМНІҢ ЖӘНЕ КҮРДЕЛІ СИНТАКСИСТІК ТҮТАСТЫҚТЫҢ ИНТОНАЦИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ интонациялы қ параметрлермен ерекшеленеді.
Әуені, ұзақтылығы, және интенсивтілігі көбінесе
өзінің максималды мәндерімен сипатталады.
Сондықтан жалғаулықтардың сойлемнің бірінші
ком понентінің соңында келетіндері (
да, де, та ,
те) оны ң соңында акценттеліп, ал сөйлем нің
ек ін ш і к о м п о н е н тін ің б асы н д а келетін дері
(сондыктан, эйтпесе, бірақ, сөйтсе де) о н ы ң
басында акценттеліп, әр компоненттің басында
қайталайтындары (
не-не) әрқайсысы өз орынында
акценттеліп, компоненттердің бәрі пауза арқылы
синтагмаларға бөлініп тұрады. Салалас сөйлем-
дерде ж алғаулы қтары ны ң орналасуы на қарай,
оларды ң интонациялы қ келбеті де құбылады.
К елтірілген м ы салдарды ң ком п о н ен ттерін ің
и н т о н а ц и я с ы б ір к е л к і ж ай т о л қ ы н д а н ы п ,
синтагмалардың аралары үлкенді-кіш ілі пауза-
лармен бөлініп, ең соңғы синтагмасы бәсеңдеп
барып бітеді.
Сонымен барлық салалас сөйлемдердің соңғы
сегменті тиянақты интонем аға ие болады, ал
сөйлем нің басы нда ж әне ортасы нда келетін
сегменттері тиянақты, тиянақсыз және қыстырма
интонемалардың варианттарымен сипатталады.
IІ.Б ір ін -б ір і б а ғ ы н д ы р а б ай л а н ы са ты н
сабақтас құрмалас сөйлемдер басы ңқы сы мен
бағы ны ңқы сы ны ң мағы налы қ қарым-қатынас-
тарына қарай мынадай түрлерге бөлінеді: 1) мезгіл
б а ғ ы н ы ң қ ы л ы с а б а қ т а с с ө й л ем ; 2) с еб еп
бағы ны ңқы лы сабақтас сөйлем; 3) қим ы л-сы н
б а ғ ы н ы ң қ ы л ы с а б а қ тас сөй л ем ; 4) м ақ сат
б а ғы н ы ң қ ы л ы саб ақтас сөйлем ; 5) ш артты
бағы ны ңқы лы сабақтас сөйлем; 6) қарсылықты
бағыныңқылы сабақтас сөйлем; 7) салыстырмалы
бағыныңқылы сабақтас сөйлем. Мысалы:
1. Абай есікке жакындай бергенде,// оның карсы алдынан Қазакбай шыкпгы (Әуезов). 2. Алшынбай кірісем деген соң //Майырдың да ектей коятын жері жок
