Монография «Елтаным баспасы»



Pdf көрінісі
бет124/162
Дата10.12.2023
өлшемі14,19 Mb.
#136035
түріМонография
1   ...   120   121   122   123   124   125   126   127   ...   162
Байланысты:
Монография «Елтаным баспасы»

көзі 
ашылу 
тіркесінің осы 4 мағынасы сөздікте тіркелеген. Бұлардың бəрі 
жалғаса туған мағыналар. Сол сияқты: 
Дəмін тату →
1. Тағамның дəмін көру.
2. Əр түрлі жағдайда күн кешу
Тілі шығу
 
→ 
1. Жас сəбидің алғаш рет сөйлеуі 
 
 
 
 
 
2. Əдеттегіден тыс сөйлеу, күтпеген ойды айта бастау
Көзін шел басу
 →
1. Соқыр болу
2. Еш нəрсені байқағысы келмеу
3.Тоқмейілсу, надандық.
Бұл мысалдардың фразеологиялық көпмағыналық – негізгі мысалдағы 
ой, мағына ортақтығының бір ұғымды білдіруіне байланысты тізбектеле, 
жалғаса туып отыр. Сонымен көп мағыналықтың жалғаса тууына ықпал 
ететіндер: 
◊ 
Барлық мағынаға тəн ұқсас ситуация

Ортақ метафоралық ауыспалы қолданыс 

Ішкі мағына байланысы
Көп мағыналылықтың жарыса туындауы.
Жарыса туатын көп мағыналық жалғаса туатын көпмағыналыққа 
қарағанда 
жар
ыса туындау 
деген атынан да белгілі өзара көпмағыналы 
фразеологизмдердің əрқайсысының мағынасы жеке-жеке паралелль 
дамып, тең дəрежеде көрінеді. Бірақ негіз фразеологизмдегі жарыса 
туындаған көп мағыналыққа мағына ортақтығымен қатар, əр түрлі си-
туация əсер етеді. 
Көпмағыналы фразеологиздердегі əр түрлі ситауцияны мына мысал-
дан көруге болады: 
Көңілге алу 
↓ 
1. Ниет ету, мақсат ету
2. Ренжу 


188
Мыса
лы: 
Жүзіктің көзінен өткендей 

1.
қу, жылпос
2. пысық
3. сүйкімді, сұлу
Көңілге алу, жүзіктің көзінен өткендей
тіркестердің басқа 
мағыналарында өзара ассоциациялық байланыс болғанымен, олардың 
семантикасында жалғаса туған мағына сияқты мағына жақындығы 
жоқ, өйткені жарыса туған көп мағыналықың əрқайсы тең дəрежеде. 
Фразеологизмдердің арасында көп мағыналық жалғаса туындауға 
қарағанда жарыса туындау нəтижесінде көбірек дамиды.
Ассоциациялық байланыс бірнеше ситуацияға негіз болатын мысал-
дар: 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   120   121   122   123   124   125   126   127   ...   162




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет