2. Мәдениет ұғымы және оның мәні
жүктеу/скачать 2,11 Mb. Pdf көрінісі
|
sihymbaev madeniettanu
| ХI-ХIIIғ.ғ. сәулет, мүсiн өнерiнде пайда
болып, көрнектi, әсерлiгiмен, үлкендiгiмен, геометриялық шарттылық, домбал, дөрекi, монументальдық ескерткiш болып табылады. ХIХ ғасырда француз сәулетшiсi О.Роден: «Романдық сәулет өнерi адам өмiрiнiң бiрқалыптығын, тұрақтылығын паш ететiн, үнсiздiгiмен адамның мысын болып, оны табындыра бiлдi»,- деп атады. Сонымен қатар кейбiр мәдени ескерткiштер шығыстың үлгiден алғандығын аңғаруға болады. ХII ғасырда немiс шебер қолынан шыққан ойын дойбылары. Дойбыда ағаш басына шығып, жемiс жинап отырған адам, оның төменгi жағында бiр ақ, бiр қара тышқан ағаш тамырын кемiрiп жатыр. Адам, жануар, өсiмдiк әлемiн тұтас кескiндеуi ағаш – өмiр символы, тышқандар – күн мен түн, адам өмiрi өлшеулi екендiгiн көрсетедi. ХII-ХVI ғасырларда готикалық стиль гүлдендi (гот - тайпа аты) - әдемi, үлкен терезелерi, күмбездi шатырлар т.б. салынды: 1. алғашқы готика – ХIIғ. 2. кемелденген готика – ХIIIғ. 3. нұрлы готика – ХIV-ХVІғ. Готикалық үлгiде салынған Нотр-Дам соборының биiктiгi 32 метр. Париж құдай Ана соборы. Реин соборы. Микеланджело готикалық үлгiде Санта - Мария шiркеуiн безендiрдi. Италия сәулетшiлерi үшкiр мұнаралары, жебе 128 тәрiздi аркалары, тор көздi терезелерi бар ғимараттарды салды. Кейінгі ортағасырлықтағы мәдени жетістіктер Құндылықтар жүйесі Католицизм Университеттер Көркемдік құндылықтар Ағартушылық адамгершіліктік-эстетикалық идеал эпос Роман стилі Готика Халықтық поэззия Карнавал Куртуаздық роман Рыцарлық Сайыс Ерлік Махаббат Сурет 3 ХIVғ. Англияда готикалық стиль дамыды, ратуша, сот сарайлары, үйлер, тас мүсiндер – үшқыр ой, болашаққа жарқын көзқарас, iзгiлiк пен адамгершiлiктi паш еткен мәдени ескерткiштері болды. Әр тарихи кезең дүниенi тану, кеңiстiк пен уақыт туралы түсiнiк, адамдар арасындағы қарым-қатынас - әлем картинасы болып табылады. Ол дiн, философия, ғылым, өнер, идеология шеңберiнде қалыптасады. Орта ғасырлар адамы католицизм дүниетанымы негізінде өмiр сүрдi. Католик – грекше «католик» по, «холг» (бүтiн) деген мағынаны білдірді. 1054ж. христиан діні екiге бөлiндi: католик және православия. 129 Рыцарлық мәдениет қалыптасты: жаңа өмiрдi бастауға ұмтылыс, құдайға сену, күнә жасамау, тәкәппар болмау, шiркеудi қорғау мiндет, кедей, жесiрлердi қорғау, батыр болу, әдiлеттi әрi меншiкке қол сұқпау, жомарттық, т.с.с. қасиеттердi меңгеру тиiс болды. Рыцарь – тектi, сұлу, киiмi жақсы, қару-жарақ, күшті, ерлiк, даңққа ұмтылу, шайқаста әдiлетті, сүйе бiлу, дуэльге шығу - қасиеттi борышы болды. Алайда шын мәнiнде рыцарлық - христиандық, қайырымдылықтың орнына керiсiнше өркөкiректiк, кек, өзгелер өмiрiн құрметтемеу, тонау, қарақшылықпен айналысты, халықты үнемi жоқшылық пен кедейшiлiкте көргiсi келдi. Ортағасырлық кезеңде ресми «элитарлық» (ақсүйектік) мәдениет пен «халықтық» мәдениет болып екiге бөлiндi. қарапайым халық табиғаттың тылсым күштерiне сендi (домовой, русалка т.б.). Сауықтық халықтық карнавалдар бұқара халықтың өз өнерлерін көрсету тәсіліне айналды. жүктеу/скачать 2,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|