Жалпы психология
жүктеу/скачать 11,67 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы психология
- Бұл бет үшін навигация:
- Анализатор — қазақшалағанда “талдағыш” деген мағынада қолданылады. 162
| үрдісінде
өмірге қажетгі мәнді тітіркендіргіштерді ерекше беліп көрсетеді. Әрбір түйсік адамға үнамды және үнамсыз көңіл-күймен байланысты болады. Бүл — сезімдік немесе эмоционалдык түйсіктің белгісі. Мәселен, тәтгіні түйсіну үнамды, ащыны түйсіну үнамсыз. Кейбір түйсіктерде сезімдік белгі үлкен күшпен ерекше байқалады. Осьшдай түйсіктерге, мәселен, тою, аштык, ауыру түйсіктері жатады. Үнамды және үнамсыз көңіл-күймен бірге түйсіктер тітіркендіргіштерге ағзаныңжауап беруімен (кейде өте олсіз) бірге жүреді. Бүл ағзаның жауап беруі алғашқы балалық шақ кезшде ерекше аңғарылады. Ағзаның тітіркендіргіштерге жауап беруі арқылы балаларда белгілі дәрежеде түйсіктердін барлығын аңғаруға болады. Бүл жауап берудің (реакцияныц) болуы көрсеткендей, түйсіктердің жүйке-физиологиялык негіздері рефлекс болып табылады. Берік шартгы рефлекс элементарлық психикалық үрдіс — түй сіктердін физиологиялық негізі болып табылады. Түйсіктер — бүл бізді қоршаған дүниені танудың алғашкы түрі. Ол заттар мен қүбылыстардың қасиеттерін бейнелейді. Түйсікгердің танымдық мәні туралы мәселеде идеалистік козқарастар орын алды, ол көзқарастар бойынша, түйсіктер біздің санамыздан тыс өмір сүретін заттар мен қүбылыстардың бейнесі емес деп қарастырды. Осылай деп 1 Анализатор — қазақшалағанда “талдағыш” деген мағынада қолданылады. 162 қарастырғандар субъективтік идеализмнің корнскті окідцері Беркли, Юм, Мах, Авенариус жоне олардың ізбасарлары. Философтар — идеалистердің айтуынша, біздің саналы өміріміздің нағыз қайнар козі түйсіктер емес, ол сананың ішкі жағдайы, табиғатынан берілетін ақыл-ойдың қабілетгілігі деп атады. Бүл козқарастар рационализм философиясының негізіне жаггы. Субъективтік идеализмніц окілдері түйсіктер туралы ездерінің қате козкарастарын долелдеу мақсатында, физиолог Иоганн Мюллердің “Сезімнің ерекшелік энергиясы туралы” теориясына негіздемек бодды. Т үй сіктердің осы к озқарасы н ы ң белсенді жақтаушыларының бірі М. Мюллердің шокірті — Гельмгольц болды. Ол жоне оны жақтаушылар түйсіктердің сезім органдарына заттардың осер етуі нотижесінде пайда болатынын жоққа шығармады, бірақ олар түйсіктердің өздерін заттардың бейнесі емес, тек гана олардың белгі- лері — символдары деп атады. Бүлай деп пайымдау дүрыс емес. Субъективтік идеализм теориясы сыртқы дүниені объективтік бейнелеудің мүмкіншіліктері туралы материалистік түсініктерге толықтай қарама-қарсы болып табылады. Адам озін қоршаған органы танып біледі. Сезім органдары қоршаған жағдайларда адамға багдарлауға мүмкіншілік береді, озінің өрекетін соган бейімдейді. Егер адам барлық сезім органдарынан айырылған жағдайда ол озінің айналасында не болып жатқандығы туралы ешқандай да моліметтер ала алмас еді, қоршаган адамдармен қарым-қатынас жасай алмас еді. Кору, есту, иіс, дом сезімдерінің багынатын зандарын білу өртүрлі мамандықтардың адамдарына қажет. Кору қабьщдауын алгашқы зерттеушілерінің бірі Италияньщ үлы суретшісі Леонардо да Винчидің болуы кездейсоқ емес. Сонымен қатар орыстың үлы галымы М.ВЛомоносов орі ақын, суретші, түстерді кору зандылыгын зерттегенін білеміз. Сезім органдарының жүмысы бағынатын зандылықтарын білу дорігерге қажет, сезім органдарының бүзылуы неде екенін анықтайды жоне оның бірқалыпты қызметін қалпына келтіреді, соқырлар үшін оқу машинасын жоне саңыраулар үшін жасанды қүлақ жасайтын инженерлерге қажет. жүктеу/скачать 11,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|