Оқулық. Алматы: жшс рпбк
жүктеу/скачать 5 Mb. Pdf көрінісі
|
[Nes pbaev T.] ZHanuarlar fiziologiyasue(z-lib.org)
| 8.6. Ащы ішектегі ас қорыту
Ащы ішек ас қорыту жолының ең ұзын бөлігі. Ол ұлтабар ұшы (жіңішке ішек, 12 елі ішек), аш ішек жəне мықын ішек бо- лып бөлінеді. Ащы ішектің ұзындығы дене тұрқымен салыстырғанда, мысықта 1:4, итте 1:6, қоянда - 1:10, жылқыда - 1:12, шошқада - 1:14, сиырда - 1:20, қой мен ешкіде - 1:25-ке қатынасындай. Оның сыйымдылығы ас қорыту жолының жалпы сыйымдылығының 20-30 пайызын құрайды. Ащы ішек құрсақ қуысының оң жақ бөлігінде орналасып, іш жағынан қатпарлы кілегейлі қабықпен астарланған. Осы кілегейлі қабықтың ішек қуысына қараған бетінде орасан көп микроскопиялық өсінділер - бүрлер бола- ды. Сол себепті ішектің ішкі беті барқыт тəріздес болып келеді. Ішектің кілегейлі қабығының əр шаршы сантиметрінде 2500- ге дейін ішек бүрлері болады. Осы бүрлер арқылы ішектің сору беткейі 20 еседен артық ұлғаяды. Əр ішек бүрінің дəнекер ұлпадан тұратын нəзік тұлға сүйеніші болады да, оның ішінде қан тамырларының капиллярлары, жүйке ұштары, лимфа тамырлары жəне бірыңғай салалы ет талшықтары орналасады. Бұл жерде көптеген лимфоциттер кездеседі. 15–888
226 Ішек бүрлері аралығындағы шұқыршақта либеркюн бездері орналасады. Осы шұқыршақтарда бокал тəрізді шырыш түзетін
жəне ішкі секрециялық торшалар - энтерохромаффиноциттер орын тебеді. Ішек бүрлері қоректік заттардың сіңуін қамтамасыз ететін эпителиоциттермен жəне бокал тəрізді энтероциттермен көмкерілген. Соңғы жылдары электрондық микроскоп арқылы ішектің құрылысы толық зерттеліп, оның қабығының ішкі қабатында ерекше субмикроскопиялық өсінділер – микробүрлер болатыны анықталды. Бұл микробүрлер - ішектің кілегейлі қабығын түзетін эпителий энтероциттерінің субмикроскопиялық өсінділері. Ішектің ішкі бетінің əр шаршы микрон кеңістігінде 100-ге дейін, бір энтероциттің бетінде 2000-4000-ға дейін, ал кілегейлі қабықтың 1 шаршы миллиметрінде 50-200 миллионға дейін микробүрлер болады. Осы микробүрлер ішектің сору беткейін тағы да 30 есе ұлғайтады. Ащы ішектің соңғы бөлімі – мықын ішек оң жақ мықын тұсында арнаулы қақпақ арқылы бүйенмен жалғасады. Ащы ішек қуысына бауырда түзілетін өт жəне ұйқы безінің сөлі құйылады. Осымен байланысты ұлтабар ұшының басында жынның сутектік көрсеткіші 4,5-6, оның соңғы бөлігінде - 6,0-7,0 аш ішек пен мықын ішекте - 7,5-8,0-ге тең болады. Ащы ішекке өткен жын ішек сөлімен, өтпен жəне ұйқы безінің сөлімен жақсы араласып, біркелкі қоймалжың затқа – химусқа ай- налады. Ішекке бөлінген сөлдердің құрамындағы ферменттердің əсерімен ащы ішекте қоректік заттар пəрменді қорытылады да, пайда болған ыдырау өнімдері ішектің қабырғасы арқылы соры- лып, қан мен лимфа арқылы денеге сіңеді.
жүктеу/скачать 5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|