252
кӛрсетпей жаттығуды орындау әдісін айтып беруге немесе түсіндіруіне қарай
балалардың тапсырманы ұғынуымен, жаттығу элементтерінің жүйелілігін
бақылаумен байланысты. Бұдан кейін балалар оны ӛз беттерінше қайта жасай
бастайды. Бұл кезде бала жаттығуды мүмкіндігінше дәл орындауға тырысып
ерік (ой және дене) күшін кӛрсетеді. Мұның бәрі жүйке жүйесінің жеткілікті
дәрежеде ширығуын организмнің психикалық және физиологиялық
функциясының артуын туғызады. Сондықтан мұндай процесс ӛте ұзаққа
созылмауы керек. Ми қыртысы клеткаларының бір тобының немесе тұтастай
учаскесінің ұзақ уақыт қозуы басқа клеткалардың немесе учаскенің тежелу
құбылысын сӛзсіз туғызады. Сырттай қарағанда бұл балалардың зейінінің
шашыраңқылығынан, қызығушылығы мен эмоциясының тӛмендеуінен, қимыл
үйлесімінің қандай да бір бұзылуынан, кейде күшті елігуінен кӛрінеді.
Тежеудің маңызды функцияларының бірі - ми қыртысының клеткаларын артық
елігуден қорғау. Егер тітіркендіргіш ӛте ұзаққа созылатын болса немесе жиі
қайталанса немесе егер ол шектен тыс күшті, қауіпті титықтату болып шықса,
онда қабық еліктіруді тӛмендетеді және қоздыруға жауап беруден қалады.
Осыған байланысты жұмыс мӛлшерінің, баланы бір әрекеттен екінші әрекетке
дер кезінде ауыстырудың, жұмыс пен тынығудың жүйелі түрде кезектесуінің
қандай рӛл атқаратындығы түсінікті болады. Балалар жаңа жаттығуды
игергеннен кейін оларға қайталайтын, кӛп күш жұмсамай-ақ орындайтын
жаттығулар ұсынылады. Ӛздеріне таныс жаттығуды орындар алдында балалар
тәрбиешінің сӛзбен айтқан нұсқауын тыңдап алады, содан кейін қимыл
әрекеттерін сан рет қайталап жасайды. Тәрбиешінің нұсқау беруге кеткен
уақыты балалардың ақыл-ой әрекетін жандандыра түсіп, бұлшық ет қызметін
тынықтырады. Осыдан кейін қимыл әрекетінің әрбір егжей-тегжейін саналы
түрде орындайды, бақылайды, бірнеше рет қайталау арқылы игере отырып,
оның дұрыстығын анықтайды. Осының ізінше балаларға бұрыннан таныс
жаттығу немесе тұрақты игеру сатысына жеткен бір нұсқасы ұсынылады. Бұл
жаттығулардың орындалуы балалардың тапсырманы ұғынуын сақтауды
кӛздейді,
бірақ
бұған
дейін
игерілген
жүйенің,
олардың
автоматтандырылуының арқасында қимыл әрекетін орындау әдісінің ӛзіне
назар аударуды талап етпейді. Жаттығудың орындалу әдісін әрбір баланың
жеке ӛзінің еске түсіру және айтып беруі ұсынылады, содан кейін оны барлық
бала қайталап жасайды. Кӛрсетілген (үлгі ретіндегі) сабақтың кезектесуі
тәрбиешіге бүкіл сабақтың организмнің психикалық және дене функциясының
қажетті ӛзара байланысын туғызатын қолайлы (асығыссыз) қарқыны,
балалардың әрекет сипатының алмастырылуын, жаттығуларды қайталау санын
кӛздеуге мүмкіндік береді. Сабақ кезінде балалардың әрекетін дұрыс
кезектестіру оның жалпы тығыздығын қамтамасыз етеді.
Сабақтың жалпы
Достарыңызбен бөлісу: