13
ерте. Осы кезде, әсіресе оларға мұғалім көмегі, ақыл-кеңесі ерекше қажет. Себебі осы
«тұрақсыз» жастағылардың ішінен көркем туындыға «салқындау» қарап, одан бой тарту жиі
кездеседі. Оның себептері көп. Бір себебі – бұл жастағыларда кітаптан басқа да қызықтыратын
дүниелер пайда болады. Біреуі спортқа ден қоюы мүмкін, екіншісі әнге не басқаға бой ұрады.
Мұғалім оны да түсініп, баланың не себепті кітапқа салқындауын зерттеуі керек.
Оқушылардың қызығатын дүниелеріне тоқтау салу ‒ кешірілмес күнә. Олар осылай толқып
жүргенде, әсіресе сыныптан тыс оқитын кітаптар жайында жиі тексеру, жазалау
педагогикалық әдепке, білімділікке сәйкес келмейді. Керісінше шыдамдылық көрсетіп,
көркем әдебиетті оқудың бала айналысып жүрген дүниелерге кедергі келтірмейтінін, әртүрлі
кәсіп, өнер саласындағы ұлы адамдардың барлығы әдебиетті сүйгендерін, өйткені әдебиет
рухани азық,
көл-көсір байлық, білім көзі екендігіне көндіре білуі керек.
1.
Осы жастағы жұмыстың ең бір маңызды түрі - әдеби, көркем тілдерін
жетілдіру: «жазбаша, айызша»
2.
Оқыған шығармаларын білуге баулу.
3.
Жоғары сыныптарда оқушылардың көркем туындыны қабылдаулары да жас
ерекшеліктеріне байланысты.
Бұл жастағылар өзін еркін сезінеді. Көп нәрсені өз беттермен шешкенді ұнатады, «бас
бостандықтарын» сүйеді әрі оны қызғыштай қорғауға дайын тұрады. Өмірге,
айналаға өзіндік
көзқарасы қалыптаса бастайды. Бұл шақ, психолог тілімен айтқанда, адам болып
қалыптасудың гүл атқан шағы, жастық шағының бастауы. Романтика, қиял, мұрат іздеу,
алғашқы махаббат – бәрі-бәрі әсіресе осы шақта құлпыра түседі. Күш жағынан болсын, ақыл
жағынан болсын, сезім жағынан болсын, оларда жетілу, гүлдеу басталады. Дәл осы жаста
көркем туындыға деген олардың көзқарасында даму айқын көрінеді. Әр баланың өз сүйетін
жанры, тақырыбы айқындалады. Мұғалімнің жетелеуінсіз-ақ, өз сүйетін тақырыптағы
шығармаларды өз беттерімен оқи береді. Төменгі сыныптардағыдай, бар оқығандарына сеніп,
қабылдай бермейді, қиял-ғажайып оқиғаларды қумайды, өзіндік талғамы, эстетикалық сезімі
қалыптасқан оқырманға айнала бастайды. Оқығандарына сынмен қарайды,
көркем туындыны
тұтастай алып қарастырады. Оны өмір түсінудің бір құралы дап қарайды, сондықтан одан
«жоғын» іздейді. Міне, осындай жастағылармен мұғалім қандай жұмыс жасауы керек?
1. Әдеби шығармаларды талдауда, ең алдымен, оқушылардың өз пікірін, ойын,
әсерін білу.
2. «Сенің пікірің, ойың қате» деп, кесіп айтудан сақтану, керісінше, талдау
барысында олардың пікіріне ден қоя отырып, сенімді, дәлелді түрде, шындыққа
жетелеу.
3. Әдеби шығармалар айналасында жиі-жиі таласын жүргізу, тілдерін дамыта
отырып, пікірлерін қорғай білуге де баулу.
4. Бұл жастағы оқушыларға «алдындағы бала» деп қарамай, оқырман ретінде
қарым-қатынас жасау, тең дәрежеде әңгімелесу, өз пікірін, не оқулық пікірін
тықпаламау. Өздеріне қорытынды жасауға жағдай туғызу. Ол үшін қосымша
материалдардағы жазылған дүниелерді, ғалымдар пікірін, оқулықтағы мәселелерді
ортаға салу. Осылар арқылы шындықтың, құбылыстың бетін ашуға еңбектендіру.
5. Өнерге, сөз өнеріне деген оқушылардың шынайы сезімін, талабын жетілдіру
үшін, әр мұғалімнің өзі жоғары мәдениетті, әдебиетті терең білетін, әдістемесі шебер,
білімі жан-жақты,
әр баланың шынайы досы, пікірлесі болуы керек.
Достарыңызбен бөлісу: