Ш 72 Түркі тілдерінің вокализм жүйесі. Оқу құралы/ Шнайдер В. А. – Нұр-Сұлтан қ.: «Тұран-Астана» унив. Баспаханасы. 2019. 126 б


ü  дыбысы  лабиалды  дауыстыдан  кейін  қолданылады,  ал  у



Pdf көрінісі
бет55/80
Дата03.02.2022
өлшемі1,25 Mb.
#24763
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   80
Байланысты:
1-Шнайдер-В.А.-2019-готовый-конвертирован

ü 
дыбысы 
лабиалды 
дауыстыдан 
кейін 
қолданылады,  ал  у  дыбысы  о  дыбысынан  кейін,  u  дыбысынан 
кейін көпшілік жағдайда u  дыбысы қолданылады. 
 
 
 
у 
і 
у, u 
ü 
jаł (жал) 
 
jаł-dyń 
jаł-dу 
jäl (жел)  
 
jäl-dĭń 
 jäl-dy 
joł (жол)  
 
joł-dyń 
joł- dy 
köl (көл)  
 
köl-dǚń 
köl-dǚ 
jуł (жыл)  
 
jуł-dyń 
til (тіл) 
 
til-diń 
quł (құл)  
 
quł-dŭń 
kül (күл)  
 
kül-dǚń 


79
 
jуł-dy 
til - dĭ 
quł-dŭ 
kül-dǚ 
 
г)  Аффикс  құрамындағы  қысаң  дауысты  дыбыстардың  өзгеруі 
соңғы  дауыстының  палатальды  әсерінен  туындайды,  атап  айтсақ, 
олар  екі  у  және  і.  Мысалы,  Волга  тобындағы  түбірдің  соңғы 
дыбысы ашық болатын диалектілерде» /11,32/. 
Ғалымның  бөле  жара  қарастырған  мәселесінің  бірінші  буын 
ашық  дауысты  дыбыстары  ашық  дауысты  дыбыстарға  лабиалды 
атракцияны  жүргізбейтін  диалектілер.  Бұл  заңдылыққа  негізінен 
тараншы  тілі  бағынышты  екенін  көрсеткен.  Алайда,  біздің 
пікірімізше, қазақ тілінде де түбір құрамында дауысты дыбыс ашық 
езулік  (а  дыбысы)  болған  жағдайда  ерін  үндестігі  сөздің  келесі 
буындарына  жүрмейді.  Мысалы,  болған+ын,  оттар+ымыз, 
құрлар+дың  т.б.  В.В.  Радлов  бұл  заңдылыққа  қатысты  Тараншы 
диалектісінен мына тәрізді мысалдарды берген: ot, ot-lar, ot-qa, bol-
ɣan. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   80




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет