23
салыстырып қана қоймайды, оларды тарихи даму, өзгеру тұрғысынан
қарастырады. Сондықтан ол, әдетте, салыстырмалы-тарихи лексикология деп
аталады. Салыстырмалы-тарихи лексикологияның маңызы мынада: тілдің ерте
кездегі шағын сөздік қоры талай замандар бойында, біріншіден, талай
өзгерістерге ұшыраса, екіншіден, өрбіп, өсіп, сан мыңдаған сөздер қосылып,
бұл күнде оның аумағы да, арнасы да кеңіді.
Тілдің лексикасындағы әрбір сөзде белгілі бір мағына бар. Сөздердің
мағыналық жақтары семасиологияда қарастырылады. Семасиология сөздердің
мағыналарын және ол мағыналардың өзгерілу жолдарын, семантикалық
заңдарды зерттейтін арнаулы бір сала болып саналады.
Лексикологияның семасиология тарауымен тығыз байланысты бір саласы
– ономасиология деп аталады. Ономасиология зат немесе құбылыс ұғымының
белгілі бір сөзбен аталуының себебі неліктен екендігін қарастырады.
Ономасиологияның айрықша бір саласы ономастика жалқы есімдерді зерттейді.
Ономастика өз ішінде екі салаға бөлінеді: оның бірі – антропонимика кісі
аттарын зерттеу объектісі етіп алса, екіншісі – топонимика географиялық
атауларды зерттеу объектісі етіп қарастырады.
Лексикология тіл білімінің әсіресе грамматика саласымен тығыз
байланысты. Тілдегі сөздер номинативті (атау) қызметпен бірге грамматикалық
қызмет те атқарады. Сөздер жеке дара күйінде емес, өзара байланысында
қолданылады. Сөздің белгілі бір граматикалық қызметі оның мағынасына да
әсер етеді. Сөздің грамматикалық қызметіне байланысты туған қосымша
мағынасы грамматикалық байланысты мағына немесе синтаксистік шартты
мағына деп аталады.
Қорыта айтқанда, тіл білімінің лексикология саласы сөзді, біріншіден –
мағынасы жағынан, екіншіден – шығу тегі жағынан, үшіншіден – қарым-
қатынас жасауда қолданылу аясы мен шеңбері жағынан, төртіншіден –
экспрессивті-стильдік сипаты мен қызметі жағынан қарастырып зерттейді.
Демек, лексикология сөзді тілдің лексикалық единицасы ретінде қарастыра
отырып, оны жан-жақты қамтиды. Сонымен, лексикология тілдегі сөздер және
барлық сөздердің жиынтығы – сөздік құрам туралы, оның жасалып қалыптасуы
және дамуы туралы ғылым болып саналады.
Достарыңызбен бөлісу: