Республикасы білім және ғылым министрлігі ұлттық білім беру статистикасы және бағалау орталығЫ

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі 
156 
сумен  жамылған.    Ауаның 
барын; 
ауаның 
суда 
болатындығын  растау  ретінде 
шықтың,  бұлттардың  пайда 
болуын, 
шалшықтардың 
булануын,  құрғақ  киімнің 
кебуін растау.   
2.
 
Жер  ландшафтысының 
ерекшелігі 
(таулар,шөлдер, 
өзендер,  көлдер,  теңіздер) 
және 
оны 
адаммен 
пайдалануы 
(фермерлік,суландыру).  Жер 
ресурстарын  анықтау  (су, 
топырақ,  орман  минералдар, 
ауа),  ресурстарды  жауапты 
пайдалану. 
 
 
      
Жер: үрдістері, циклы және 
тарихы 
 
Су айналымы. 
 
Бұлттың, жауынның, 
қардың суға айналуы. 
 
Ауа райы ғдайларының 
өзгеруі, кезеңдер. 
 
Қазбалар. 
Су.  Пайдалы  қазбалар.  Ауа  және 
ауа райы. 
 
Сәйкес 
 
Күн жүйесіндегі жер 
1.
 
Күн  жүйесі  ғаламшар 
тобы ретінде (Жермен бірге). 
2.
 
Жердің  Күнді  айнала 
қозғалуы  (күн,  түн  және 
көлеңке). 
«
Жер ғаламдық дене» тақырыбы 1 
және 2  тарауында 
 
Сәйкес 
 
 
 
 
Дерекнама: Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық есебі ИТ 
 
Ғылыми жаратылыстану    циклдағы халықаралық тест тапсырмаларының 
жалпы пайызы
 
Қазақстанның оқу бағдарламасына - 24% сәйкес келмейді. 
Мысалы, №3 тапсырманың тақырыбы Қазақстанның бастауыш мектебінің 
бағдарламасына сәйкес келмейді. «Дүниетану» курсы «Жер – ғаламдық дене» 
тақырыбының  жалпы  сипаттамасын  игеруді  ұсынады.  Жердің  құрылысы 
туралы  осы  ақпаратты  өздігінен  қызғушылық  танытқан  немесе  мұндай 
сұрақтармен айналысатыноқушылар ғана біле алады.  Қазақстандық мектептің 
4  сынып  оқушыларның  осы  тапсырманы  (  «География»  мазмұнды  блогы, 
қызмет  түрі  Білім)  17,4%  пайыздық  көрсеткішпен  орындады  (халықаралық 
салыстырмалы  көрсеткіш  -  24,5%).  Жоғары  нәтижені  Швецияның  -  48,2%, 
Норвегияның - 47,9%  мектеп оқушылары көрсетті (3.2.3сурет). 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
157 
 
3.2.3. 
тапсырма. №3 тапсырма 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 Суретте Жердің құрылысы көрсетілген.  Жердің сыртқы қабаты жер қыртысы 
 
деп аталады. Жер қыртысы неден құралады? Екі мысал келтір. 
 
 
1.
 
Жер және теңіз. 
2.
 
Жер және табиға  газ. 
 
Төменде зерттеуге қатысушы елдердің салыстырулары бойынша TIMSS -2011 
Құрылымдық бағалауының тақырыптар санының сәйкестігі көрсетілген кесте 
ұсынылған  (3.2.12  кесте).  Барлық  елдер  бойынша  ақпарат  Қосымшада 
көрсетілген  (3.2.3кесте). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Жер қабыршағы
 
 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі 
158 
3.2.12. кесте. TIMSS – 2011 Құрылымдық бағалауының сәйкестігіжаратылыстанутақырыптар саны 
бастауыш мектеп 
 
 
Ел
 
Барлық  тақырып (20)
 
Биология (6) 
Физика (8) 
География (6) 
Бар
лы
ғы
на 
нее
месе
 б
ар
лы
ғы
на
 д
ерл
к 
оқуш
ы
ларғ
а 
оқы
ты
латы
н 
тақы
ры
птар
 
Тек
 а
са
 қаб
іл
етт
і оқ
уш
ы
ла
рғ
а 
ға
на 
 
оқы
ты
латы
н 
тақ
ы
ры
пта
р
 
4 
сы
ны
пты
ң 
бі
лі
м 
беру
 к
урсы
на
 
енг
із
іл
мег
енд
ер
 
Бар
лы
ғы
на 
нее
месе
 б
ар
лы
ғы
на
 д
ерл
к 
оқуш
ы
ларғ
а 
оқы
ты
латы
н 
тақы
ры
птар
 
Тек
 а
са
 қаб
іл
етт
і оқ
уш
ы
ла
рғ
а 
ға
на 
 
оқы
ты
латы
н 
тақ
ы
ры
пта
р
 
4 
сы
ны
пты
ң 
бі
лі
м 
беру
 к
урсы
на
 
енг
із
іл
мег
енд
ер
 
Бар
лы
ғы
на 
нее
месе
 б
ар
лы
ғы
на
 д
ерл
к 
оқуш
ы
ларғ
а 
оқы
ты
латы
н 
тақы
ры
птар
 
Тек
 а
са
 қаб
іл
етт
і оқ
уш
ы
ла
рғ
а 
ға
на 
 
оқы
ты
латы
н 
тақ
ы
ры
пта
р
 
4 
сы
ны
пты
ң 
бі
лі
м 
беру
 к
урсы
на
 
енг
із
іл
мег
енд
ер
 
Бар
лы
ғы
на 
нее
месе
 б
ар
лы
ғы
на
 д
ерл
к 
оқуш
ы
ларғ
а 
оқы
ты
латы
н 
тақы
ры
птар
 
Тек
 а
са
 қаб
іл
етт
і оқ
уш
ы
ла
рғ
а 
ға
на 
 
оқы
ты
латы
н 
тақ
ы
ры
пта
р
 
4 
сы
ны
пты
ң 
бі
лі
м 
беру
 к
урсы
на
 
енг
із
іл
мег
енд
ер
 
Финляндия
 
11 
0 
9 
3 
0 
3 
4 
0 
4 
4 
0 
2 
Бельгия  
16 
4 
0 
6 
0 
0 
6 
2 
0 
4 
2 
0 
Гонконг
 
17 
0 
3 
6 
0 
0 
7 
0 
1 
4 
0 
2 
Сингапур
 
6 
0 
14 
3 
0 
3 
3 
0 
5 
0 
0 
6 
Корея 
Республикасы 
 
8 
2 
10 
2 
0 
4 
3 
2 
3 
3 
0 
3 
Қазақстан 
16 
0 
4 
6 
0 
0 
4 
0 
4 
6 
0 
0 
Дерекнама: Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық есебі 
 
8  сыныптың  «Жаратылыстану»  бағыты  бойынша  TIMSS-2011 
Құрылымдық 
бағалауының 
8 
сынып 
оқушыларның 
ғылыми 
жаратылыстанудайындығына  төрт  облысы  -  Биология,  География,  Физика, 
Химия, бұлар Қазақстанның оқу бағдарламасына байланысты мектеп пәндерін 
бөлуге Сәйкес.   
Көптеген елдерде, соның ішінде Қазақстанда да ғылыми жаратылыстанун 
зерттеуге  берілетін  уақыт  пайызы  бастауыш  мектептен  негізгіге  ауысқанда 
ұлғаяды.  Қазақстанда  ЖМБС  сәйкес  негізгі  мектептің  барлық  пәндерінің 
жалпы  апталық  жүктемесі  36  сағатты  құрайды,  оның  ішінде    25%  ғылыми 
жаратылыстануциклді  пәндерді  игеруге  жұмсалады  -  Биология  -  2  сағат, 
География - 2 сағат, Физика - 2 сағат, Химия - 3 сағат. 
ҚР  ЖМБС  негізгі    мектептің  ғылыми  жаратылыстануциклінің  басты  
мақсаты:  биологиялық  және  экологиялық  сауатты  тұлғаны  дайындау, 
қоршаған  әлем  туралы  химиялық  білім  негізі,  қауіпсіздікті  қамтамасыз  ету, 
табиғатты  сақтау,  Жер  ноосферасының  құрма  бөлігі  ретінде  әлемнің  бірегей 
географиялық  сипаттамасын  құру,  қазіргі  кезгі  қоғам  өмірінде  физиканың 
рөлін түсінуді құру болып табылады.   
Сонымен  бірге,  8  сыныптың  аяқталуы  бойынша  оқушылар  жасай 
білулері қажет: адам ағзасының құрылымын және функциясының байланысын 
табуды,  оңай  операцияларды  орындауды    (өлшеу,  еріту,  қыздыру,  сүзу  және 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
159 
басқасы),  шаманың  физикалық  мәнін  түсіне  білу  (жылу  қозғалысы, 
температура және басқасы), формулаларды пайдалану, адамның биологиялық 
негізін  сипаттау,  анатомиялық  терминдер  мен  түсініктерді  түсіндіру,  бірінші 
медициналық көмекті көрсету, елдің саяси-географиялық жағдайын сипаттау. 
Халықаралық  тест  тапсырмаларының  жалпы  саны  217  сұрақты  құрады. 
Әр тапсырма оқушылардың нәтижелерін мазмұнды бағалауды қамтамасыз ете 
отырып, оқу-танымдық саланың үш түріне Сәйкес (3.2.13кесте). 
 
3.2.13.  кесте. Оқу-танымдық қызмет түрі бойынша тапсырмалар / жаратылыстану/ 8 сынып 
 
 
Білу
 
Пайдалану
 
Ойлау 
TIMSS-2011 
Құрылымдық бағалауы
 
32% (73) 
44% (92) 
24% (52) 
Олардан Қазақстанның оқу 
бағдарламасына енгізілгендері
 
94% (69) 
96% (88) 
92% (48) 
Дерекнама: Білім жетістіктерін бағалау жөніндегі қауымдастықтың TIMSS-2011 Халықаралық есебі 
 
Тақырыптардың  және  оқу-танымдық  қызметтер  бойынша  бағыттардың 
салыстырмалы  талдауы  Білу  6%,  Пайдалану  -  4%,  Ойлау  -  8%  блогтары  бойынша 
тапсырмалар санының шамалы ауытқуын көрсетті.  
 
TIMSS-
2011  Құрылымдық  бағалаудың  8  сынып  оқушыларының  ғылыми 
жаратылыстанудайындығының    талдауыхалықаралық  тест  тақырыптарының  тек  3%  ғана 
қазақстандық  оқу  бағдарламасына  сәйкес  келмейтіндігін  және  жоғары  мектепте 
оқытылатындығын көрсетті:
 
♦
 
Биология - «Экожүйе», «Адам денсаулығы».
 
♦
 
Химия - «Материяның жіктелуі және ерекшеліктері».
 
♦
 
Физика - «Дыбыс» және «Қозғалыс күші» (3.2.14 кесте).
 
 
3.2.14. 
кесте. Тақырыптардың сәйкестігіжаратылыстану8 сынып 
 
 
TIMSS-2011 
құрылымдық 
бағалауы 
Биологиядан,химиядан, физикадан 
және географиядан  ҚР оқу 
бағдарламасы  
 
Ескерту 
Б
иол
ог
ия
 
Организмдердің 
сипаттамасы, 
жіктелуі және өмірлік үрдістері 
1.
 
Физикалық 
ерекшеліктері 
негізінде  басты  таксономикалық 
топ және организмдер арасындағы 
айрықша сипаттамалары. 
2.
 
Адам анатомиясы. 
3.
 
Ішкі 
және 
сыртқы 
факторлардың  әсер  етуімен  (тер, 
қалтырау  және  т.б.)  биологиялық 
үрдістердің өзгеруін түсіндіру. 
Адам  организмінің  құрылысы  мен 
қызметінің 
жалпы 
шолуы.адам 
организмінің  жасушалы  құрылысы. 
Жасуша  органойдтары.  Тәртібі  және 
психикасы.  Адам денсаулығы. Адамның 
мінез-құлқы.  Рефлекс  –  жоғарғы  жүйке 
қызметінің  негізі.  Рефлекстер,  олардың 
түрлері. 
Шартты 
және 
шартсыз 
рефлекстер.  Қозу  және  тежелу.  Тежелу 
түрлері  және  қызметі.  Биологиялық 
ырғақ.  Ұйқы  және  оның  маңызы.  Ұйқы 
гигиенасы. Түс көру.  Адамның жоғарғы 
жүйке 
қызметінің 
ерекшеліктері. 
Жоғарғы  жүйке  жүйесінің  зақымдануы 
және  оларды  алдын  алу.    Адам 
Сәйкес 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі 
160 
денсаулығы  және  қоршаған  орта. 
Қоршаған 
ортаның 
жағымсыз 
факторларының  адам  денсаулығына 
әсері. 
 
Жасушалар және олардың қызметі 
1.
 
Жасушалар. Өмірлік қызметі, 
бөлінуі. 
2.
 
Фотосинтез. 
 
Жасуша.  Өсімдік  тамырлары.  Жасуша  –
тірі  организмдердің  ең  аз  құрылымдық 
және 
функционалдық 
бірлігі. 
Жасушаның  ашылу  тарихы.  Ұлғайтқыш 
құралдар. 
Өсімдік 
жасушасының 
құрылымы. 
Өсімдік  тамырлары  туралы  түсінік: 
ерекшелігі, түрлері, қызметі. 
Сәйкес 
 
Өмірлік циклі, тұқым 
қуалаушылық 
1.
 
Әр түрлі организмдерді 
салыстыру, олардың өсуі және 
дамуы. 
2.
 
Жыныссыз және генеративті 
көбею. Генетикалық материал 
арқылы тұқым қуалаушылық. 
Өсімдіктің  генеративті  мүшесі.  Гүл 
құрылысы.  Бір  жынысты  және  екі 
жынысты  гүлдер.  Гүлдің  формуласы. 
Гүлденуі  және  олардың  биологиялық 
маңызы. Гүлдену түрлері. Өсімдіктердің 
жыныстық 
өрбуі. 
Тозаңдандыру. 
Ұрықтандыру. 
Тірі 
организмдердің 
көбеюі  және  жеке 
дамуы,  генетика 
және іріктеу негізі 
9сыныпта 
қарастырылады.  
 
 
1.
 
Бейімделуі,  түрлілігі  және 
кәдімгі сұрыптау. 
Өлген  және  тіршілік  ететін 
түрлердің қатынасы. 
2.
 
Мың  жыл  бұрын  тірі 
организмдердің 
болғандығын 
растаутын қазбалар. 
 
Эволюциялық 
білім.  Түрлердің 
шығуы 
туралы 
Дарвин  теориясы 
9 
сыныпта 
қарастырылады.  
 
Экожүйелер 
1.
 
Экожүйеге энергия ағымы. 
2.
 
Тірі  организмдердің  рөлі  (су, 
көмірқышқыл газы, оттегі). 
3.
 
Популяцияға 
әсер 
етуші 
факторлар. 
4.
 
Халық санының ұлғаюы. 
5.
 
Қоршаған  ортаға  әсер  ететін 
өсім, себептер.  
Антропометриялық әдіс организмнің өсу 
және даму дәрежесін анықтау әдісі.  
Экология 
негіздері 
9 
сыныпта 
 
Адам денсаулығы 
1.
 
Танымал аурулардың белгілері, 
оларды алдын алу. 
2.
 
Дұрыс  тамақтану  (дәрумендер, 
минералдар,  протеиндер)  және 
дене жаттығулары. 
 
 
Адам  генетикасы 
9 сыныпта 
Х
им
ия
  
 
Материяның 
жіктелуі 
және 
ерекшелігі 
1.
 
Физикалық 
қасиеттері 
бойынша  салыстыру  және  жіктеу 
(жылы  және  электрлі  сымдар, 
температура, магнетизм және т.б.). 
2.
 
Физикалық  және  химиялық 
қасиеттері 
бойынша 
субстанцияның 
жіктелуі. 
Металлдар және металл еместер. 
3.
 
Субстанция  түрлілігі  (таза 
және аралас күйінде). 
4.
 
Материя 
құрылымы 
Химиялық  элементтердің  периодттық 
жүйесі.  Д.И.Менделеевтің  периодтық 
заңы. 
Атом 
құрылысы. 
Д.И.Менделеевтің 
периодттық 
химиялық  элементтер  жүйесі.Химиялық 
элементтердің  жіктелуі.  Металлды, 
металл 
емес 
элементтер. 
Сілтілі 
металдар  және  галогендер  негізіндегі 
химиялық  элементтердің  ұқсас  топтары 
туралы  түсінік.  Маңызды  неметалл 
еместер, 
олардың 
табиғаттағы 
байланысы,  металл  еместердің  маңызы. 
Металл  еместер.Химиялық  элементтің 
Электролиздік 
диссоциация және 
электролиттердің 
қасиеттері 9 
сыныпта 
 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі  
 
161 
(молекулалар, 
атомдар; 
электрондар). 
периодтық 
жүйесіндегі 
металл 
еместердің 
орналасуы. 
Атом 
құрылысының 
ерекшеліктері. 
Электротерістілік. Металл еместерге тән 
қасиет.  Қоршаған  ортадағы  металл 
еместер.Қазақстанның металл еместеінің 
табиғи ресурстары. 
 
Заттардың қасиеті 
1.
 
Араласқан  заттарды  бөлудің 
физикалық әдісі (сүзу, тазалау). 
2.
 
Судың  қасиеті  (еру,  қайнау, 
қату және т.б.). 
Қышқылдардың  және  негіздердің 
қасиеті және салыстыру 
Су, қоспалар, негіз. Сутегі. Қышқылдар. 
Тұз.Сутегі    -  химиялық  элемент  және 
жай  зат.Табиғатта  сутегінің  таралуы 
және 
оның 
маңызы. 
Сутегін 
анықтау.Сутегімен 
жұмыс 
жасауда 
қауіпсіздік 
шаралары.Сутегінің 
физикалық  қасиеті.  Химиялық  қасиеті: 
оттегімен,  металл  оксидтерімен.Сутегін 
экологиялық  таза  отын  және  химиялық 
шикізат  өндірісі  ретінде  қолдану. 
Қышқылдар.  Қышқылдардың  құрамы, 
олардың 
атауы. 
Қышқыл 
қалдықтарының 
валенттілігі. 
Металлдардың  ығыстырғыш  қатары 
туралы түсінік. Қышқылдарды қолдану. 
 
 
Химиялық айырмашылықтар 
1.
 
Таза  күйінде  бір  немесе 
бірнеше 
субстанциялардың 
трансформациясы 
(әсер 
етуі) 
жағдайында 
химиялық 
және 
физикалық 
өзгерістердің 
айырмашылықтары. 
2.
 
Жай 
мысалдар 
түрінде 
(температураның 
өзгеруі, 
газ 
тәріздену  және  т.б.)  химиялық 
өзгерістерді дәлелдеу.  
3.
 
Химиялық өзгеруер барысында 
массаны сақтау.. 
4.
 
Энергия  көзі  ретіндегі  заттар 
және олардың жұтушылары. 
5.
 
Шығуы  және  денені  сіңіруі 
бойынша  химиялық  өзгерістердің 
жіктеуі. 
 
Бастапқы  химиялық  түсінік.  Атомдар 
және  молекулалар.  Химиялық  элемент. 
Химиялық  элементтердің  таңбалары. 
Жай  заттар  және  күрделі  заттар. 
Химиялық 
формулалар.Валенттілік.  
қатысысты  атом  салмағы.  Моль  –  зат 
санының  бірлігі.  Авогадро  саны.  Моляр 
салмағы.  Химиялық  формула  бойынша 
есептеу.  Химиялық  теңеулер  бойынша 
есептеу. Зат салмағын сақтау заңы және 
оны    химиялық  әсер  ету  теңеулерін 
құруда пайдалану.  Химиялық теңеулер. 
Табиғаттағы, тірі организм мен адамның 
тіршілік  етудегі  химиялық  әсер  етулер. 
Оттегі. Ауа. Жану. Оксидтер. 
Оттегі    -  химиялық  элемент  және  жай 
зат.  Табиғатта  оттегінің  таралуы, 
оттегінің  маңызы.  Оксидтер.  Оксидтер 
құрамы. Оксидтер номенклатурасы. Ауа. 
Ауа  құрамы.  Табиғаттағы  оттегінің 
айналымы.  Химиялық  әсер  етуде 
көлемді газдың қатынасы. 
 
 
Физикалық жағдайы және өзгеруі. 
1.
 
Қатты,  сұйық,  газ  (көлемі, 
пішіні 
және 
т.б.) 
дененің 
физикалық қасиетін түсіндіру үшін 
молекулалар арасындағы қозғалыс 
және  қашықтық  туралы  білімді 
қолдану.  
2.
 
Еру,  қату,  қайнау,  булану, 
конденсация үрдісі. 
 
Зат  құрылымы.  Қатты  дененің  балқуы 
және  қатуы.  Балқу  температурасы. 
Балқуағы  бөлінетін  жылу.  Балқу  және 
қатудаішкі  энергияның  өзгеруі.  булану 
және конденсация. Қайнау.  
 
Ф
из
 Энергияның трансформациялануы, 
жылу және температура 
Жылыту 
құбылыстары. 
Жылыту 
қозғалыстары. 
Температура, 
оны 
Молекулалы-
кинетикалық 

TIMSS-
2011 Ұлттық есебі 
162 
1.
 
Энергияның  әр  түрлі  түрін 
анықтау. 
2.
 
 
Жылытуыды  энергияны  беру 
ретінде  сәйкестендіру  (жоғары 
температуралы  объектіен  төмен 
температуралы  объектіге);  жылу 
тартымдылығы, 
конвекция, 
сәулелену. 

жүктеу/скачать 6,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: