Облыс елді мекендерінде
тазарту
қондырғылары мен кәріз желілерінің жоғары
тозуына қатысты. Көрсетілген проблемаларды
шешу үшін Курчатов қаласындағы тазарту
қондырғыларын, Тарбағатай ауданы Ақсуат селосы
мен Тұғыл кентінің кәріз желілері мен тазарту
қондырғыларын, Глубоковск ауданының Белоусовка
кентінің
тазарту
қондырғыларын,
Өскемен
қаласындағы Ертіс өзені арқылы дюкердің
құрылысы мен қайта жаңарту жұмыстары жүргізілді.
2011-2014 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының Табиғи ресурстарын пайдалану және қоршаған
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама
187
2
3
.
1
1
.
2
0
1
5
Е
С
Э
Д
О
Г
О
(
в
е
р
с
и
я
7
.
1
3
.
2
)
К
о
п
и
я
э
л
е
к
т
р
о
н
н
о
г
о
д
о
к
у
м
е
н
т
а
.
П
о
л
о
ж
и
т
е
л
ь
н
ы
й
р
е
з
у
л
ь
т
а
т
п
р
о
в
е
р
к
и
Э
Ц
П
.
Зайсан қаласында кәріз желілері мен тазарту
қондырғыларының, Өскемен қаласында тазарту
қондырғыларының, Риддер қаласы «Ботаника»
тұрғын ауданында кәріз желілері мен тазарту
қондырғыларының
құрылысы
бойынша
жоспарланған жұмыстар аяқталуда.
4) Семей полигонында ядролық сынақтар
салдарынан экологиялық проблемалар. ҚР ҒЯО
Семей сынақ ядролық полигоны аумағының
оңтүстік шығыс бөлігінде кешенді зерттеу
жүргізілді, алайда, қазіргі уақытқа дейін осы
зерттеу
жөнінде
мемлекеттік
экологиялық
сараптаманың келісуі алынған жоқ.
5) Өскемен қ. және Шығыс Қазақстан
облысы аумағында тарихи радиоактивтік
ластағыштары [11.14.04]. Жыл сайын ұдайы
облыстық бюджет қаражаты есебінен «Қоршаған
ортаны қорғау бойынша іс-шаралар» ағымдағы
бюджеттік бағдарламалар аясында Өскемен қ.
тұрғын аймағы аумағында радиоактивтік ластаудың
анықталған ошағын жою орындалады.
6) Жануарлар әлемін қорғау. Өткізілген
биотехникалық іс-шаралар нәтижесінде Басқармаға
уәкілетті органдармен бірлесе мемлекеттік орман
қорында жабайы жануарлардың негізгі аңшылық-
кәсіп түрлерінің қауымдастығының жағдайы
тұрақтандырылды және олардың тұрақты өсуіне
қол жеткізілді. 2011 жылдан 2014 жыл кезеңдері
жабайы тұяқтылар саны 14,2% (бұлан – 2226 бастан
3157 басқа дейін; асыл тұқымды бұғы (марал) –
3919 бастан 5112 басқа дейін; сібір елігі – 16226
бастан 17216 басқа дейін, қабан – 1140 бастан 1375
басқа дейін), жыртқыш аңдар 20,8% (аю - 1830
бастан 2199 басқа дейін, бұлғын – 6075 бастан 7351
басқа дейін) өсті.
2011-2014 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының Табиғи ресурстарын пайдалану және қоршаған
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама
188
2
3
.
1
1
.
2
0
1
5
Е
С
Э
Д
О
Г
О
(
в
е
р
с
и
я
7
.
1
3
.
2
)
К
о
п
и
я
э
л
е
к
т
р
о
н
н
о
г
о
д
о
к
у
м
е
н
т
а
.
П
о
л
о
ж
и
т
е
л
ь
н
ы
й
р
е
з
у
л
ь
т
а
т
п
р
о
в
е
р
к
и
Э
Ц
П
.
11.15. АСТАНА ҚАЛАСЫ
2014 жылға жалпы көрсеткіштер
Субъектінің S,
мың шаршы шақ.
0,7
Халқы мың
адам
852,9
ЖӨӨ,
млрд. тг.
4023,8
2011-2014 жылдар аралығындағы мерзімге негізгі экологиялық көрсеткіштер
Көрсеткіштер
2011ж.
2012ж.
2013ж.
2014ж.
ЖӨӨ бірл. шығарындылардың
қарқындылығы, тн/млрд.тг.
0,030
0,025
0,017
0,016
Атмосфераға
ластағыш
заттардың шығындылары, мың
тонна. [12.15.04.].
63,5
64,9
60,5
65,1
ҚОҚ жұмсалған шығындар.
[12.15.04.].
470,4
908,0
1421,9
1371,9
ЖӨӨ бірл. қалдықтардың пайда
болуының
қарқындылығы,
тн/млрд.тг.
635,7
151,8
132,8
143,0
Пайда болған қалдықтардың
жалпы саны, тн. [12.15.04.].
1 329 241
391 964
462 691
575 591
Астана қаласы – Қазақстан Республикасының
астанасы. Қаланың аумағы 0,7 мың шақ.² құрайды,
Ақмола
облысымен
шектеседі.
Әкімшілік-
аумақтық бөлінуі бойынша қаланың үш ауданы бар:
Алматы, Сарыарқа, Есіл.
Қаланың халқы 2014 жылдың 1 қаңтарындағы
жағдай бойынша 852,9 мың адамды құраған.
Халықтың тығыздығы – 1 шаршы шақ. 1 218,5
адам [11.15.01.].
Қала
Қазақстанның
орталық
бөлігінің
солтүстігінде Ақмола облысында, Есіл өзенінің
алабындағы өзен маңы жазықтығында орналасқан.
Қала аймағының жер-бедері тегістелген. Қаланың
климаты шұғыл континетті. Астана қаласындағы
негізгі әрі маңызды сулы артериясы Есіл өзені
болып табылады және оның екі арнасы Сарыбұлақ
пен Ақбұлақ. Астанадан 25-30 шақ. радиуста тұщы
және ащы көлдер көп. [11.15.02. С.11].
Астана – Қазақстан Республикасының саяси,
іскери және мәдени орталығы, халықаралық
симпозиумдерді, конференцияларды, саммиттерді,
семинарларды,
адамзатты
дамытудың
мәселелерінің кең спектрі бойынша тренингтерді
өткізу орталығы. Астананың құрылған жылдары
кезеңінде қала экономикасы күрт өсті. Қаланың
дамуын сипаттайтын әлеуметтік-экономикалық
көрсеткіштері экономиканың нақты секторының
қарқынды өсуінің, астананың экономикасына
инвестициялардың келуін ұлғайту және әлеуметтік
даму
көрсеткіштерінің
жақсарғандығының
қалыптасқан тенденциясы туралы көрсетеді.
[11.15.03. С.20, 21].
Қала экономикасының негізі - сауда, көлік,
байланыс және құрылыс салалары. Өнеркәсіп
өндірісі негізінен құрылыс заттарын, азық-түлік
өнімдерін шығару мен машина жасау ісі төңірегіне
шоғырландырылған.
11.15.01. АТМОСФЕРАЛЫҚ АУАНЫҢ ЛАСТАНУЫ.
Астана қ. атмосферасына ластағыш заттардың
жалпы барлық қалдықтары 2011-2014 жылдардағы
мерзімде біркелді тұрақты болып келген және орта
есеппен жылына 63,0 мың тоннадан артық болған
(11.15.1-сурет) [11.15.04.]. Ауаның ластануына әсер
ететін өндірістің негізгі салалары энергетика және
автокөлік кәсіпорындары болып табылады.
2012 жылы кәсіпорындармен атмосфераға
тасталған ластағыш заттардың жалпы санынан
95,7% ластағыш заттар, 2013 жылы - 99,1% және
2014 жылы – 99,2% ластағыш заттар ұсталды және
залалсыздандырылды. Осы мақсаттарға бөлінген
бюджеттік қаражат сомаларының ұлғайғандығы
байқалады (11.15.02-сурет) [11.15.04.]. Қабылданып
жатқан шаралар астанадағы атмосфералық ауаның
сапасын біршама жақсартты. Мысалы, 2008-2010
жылдардағы мерзімде атмосфераның ластануының
индексі (АЛИ5) қалада орта есеппен – 5,9 жетсе,
онда
2011-2014
жылдары
АЛИ5
орташаландырылған көрсеткіші - 3,4 құрады
[11.15.01.]. Осындай жағдай халықтың жан басына
шаққанда стационарлы көздерден ластағыш
заттардың
қалдықтары
бойынша
байқалады
(11.15.3-сурет) [11.12.04.].
2011-2014 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының Табиғи ресурстарын пайдалану және қоршаған
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама
189
2
3
.
1
1
.
2
0
1
5
Е
С
Э
Д
О
Г
О
(
в
е
р
с
и
я
7
.
1
3
.
2
)
К
о
п
и
я
э
л
е
к
т
р
о
н
н
о
г
о
д
о
к
у
м
е
н
т
а
.
П
о
л
о
ж
и
т
е
л
ь
н
ы
й
р
е
з
у
л
ь
т
а
т
п
р
о
в
е
р
к
и
Э
Ц
П
.
.
11.15.1-сурет. Ластағыш заттардың құрамы бойынша атмосфераға жалпы шығарындылар,
(мың тонна).
11.15.2-сурет. Атмосфералық ауа мен климатты қорғауға жұмсалған шығындар (млн. тг.)
11.15.3-сурет. Жалпы Астана қаласы бойынша, халықтың жан басына шаққанда ластағыш
заттардың шығарындылары (кг.)
11.15.02. СУ РЕСУРСТАРЫ
Қаланың аумағынан өтетін Есіл өзенінің
салалары Ақбұлақ және Сарыбұлақ өзендерінің суы
сапасының
нашарлауының
тенденциясы
байқалады.
Сонымен, Ақбұлақ өзені судың ластануының
индексі
бойынша
2010
жылы
«орташа
ластанғаннан» (СЛИ-2,25), 2011-2013 жылдары
«ластанған» (СЛИ-2,73; СЛИ-3,36 және СЛИ-2,53)
санатына, ал 2014 жылы «лас» санатына ауысты
[11.15.03.].
Осындай жағдай Сарыбұлақ өзені бойынша да
туындап отыр. Егер 2010-2011 жылдары СЛИ-1,89
77,2
161,8
197,6
388,8
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
2011 ж.
2012 ж.
2013 ж.
2014 ж.
88
85,3
76,1
78,1
70
75
80
85
90
2011ж.
2012 ж.
2013 ж.
2014 ж.
2011-2014 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының Табиғи ресурстарын пайдалану және қоршаған
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама
190
2
3
.
1
1
.
2
0
1
5
Е
С
Э
Д
О
Г
О
(
в
е
р
с
и
я
7
.
1
3
.
2
)
К
о
п
и
я
э
л
е
к
т
р
о
н
н
о
г
о
д
о
к
у
м
е
н
т
а
.
П
о
л
о
ж
и
т
е
л
ь
н
ы
й
р
е
з
у
л
ь
т
а
т
п
р
о
в
е
р
к
и
Э
Ц
П
.
және 1,95 теңелсе (орташа ластанған), онда 2012-
2013 жылдары СЛИ көрсеткіштері 2,68 және 3,01
«ластанған» болды, ал 2014 жылы осы су объектісі
СЛИ-4,18 көрсеткішімен «лас» санатына ауысты.
Аталған өзендерде тұзды аммоний, молибден,
сульфаттар, нитритті азот және мыс бойынша
концентрациялардың жоғарылағандығы байқалады.
11.15.1-кесте. Су ресурстарын пайдалануды сипаттайтын негізгі көрсеткіштер [11.15.06.]
Көрсеткіштер
2011ж.
2012ж.
Табиғи көздерден су алу (млн.м³)
81
88
Табиғи көздерден су алу жан басына шаққанда (мың м³)
0,1
0,1
Тасымалдау кезіндегі су шығыны (млн.м³)
10
11
Суды пайдалану (млн.м³)
63
77
Таза суды өндірістік сұраныстарға жұмсау (млн.м³)
16
27
Таза суды шаруашылық-ішетін сұраныстарға жұмсау (млн.м³)
45
49
Таза суды жан басына шаққанда шаруашылық-ішетін сұраныстарға
жұмсау (мың м³)
0,06
0,06
Айналымдық және бірізді су айналымының көлемі (млн. м³)
253
286
Желіге жіберілген барлық суға ағып кеткен және судың есептелмеген
шығыны %
18,7
19,9
Су көздерін ағынды сулардан ластануынан
қорғау бойынша жұмыстар жүргізілуде, осы
мақсаттарға 2011-2014 жылдардағы мерзімге
шығындар 1 млрд. 883 млн. теңгеден астам болды
(11.15.4.-сурет) [11.15.04.]. 2011 жылы Астанада
кәріздік-тазалау жабдықтарында инфрақұрылым
объектілері және Есіл өзеніне тазаланған ағын
суларына ағызу коллекторы салынды. Жұмыс істеп
тұрған
кәріздік-тазалау
жабдықтарын
және
қосымша тазалау блогының құрылысын қалпына
келтіру бойынша жұмыстар аяқталды.
Кептірілген
аумақтың
топырағының
құнарлығын қалпына келтіріп және су түбіндегі
балшықты қайта пайдалануға берумен «Талдыкөл»
ағын суларын жинақталуын жинау жүзеге
асырылды [11.15.06.]. Су қорғау белгілерін орнатып
Есіл, Ақбұлақ, Сарыбұлақ өзендерінде және Нұра-
Есіл каналында су қорғау жолақтарының құрылысы
мен ұйымдастыру жүргізілді.
11.15.4-сурет. Ағын сулармен ластанудан су көздерін қорғауға жұмсалған шығындар(мың теңге)
11.15.3. ЖЕР РЕСУРСТАРЫ
Қаланың жалпы аумағынан – 14,9 мың га. жер
құрылыстармен,
7,2
мың
га.
өндірістік
объектілермен, 0,7 мың га. парктермен және
саябақтармен, 21,4 мың га. ауыл шаруашылық
жерлерімен, 16,5 мың га. орман алқаптары, 3,0 мың
га. су көздерімен және 7,3 мың га. басқа да
жерлермен қамтылған [11.15.02. С.67].
Жер
қойнауын
пайдалану
жөніндегі
ведомствоаралық комиссияның шешіміне сәйкес
Астана
қаласының
әкімшілік
аудандарында
көпшілікке таралған пайдалы қазбаларды (бұдан әрі
- КПҚ) өндіруге тыйым салынған [11.15.06. С.2,3].
«2013 жылға арналған кінәлі тұлғаларды
әкімшілік және қылмыстық жауапкершілікке
тартумен КПҚ заңсыз өндіру фактілерін анықтау
және
болдырмау
жөніндегі
іс-шаралардың
кешендік жоспары» әзірленген және бекітілген.
2011-2014 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының Табиғи ресурстарын пайдалану және қоршаған
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама
191
2
3
.
1
1
.
2
0
1
5
Е
С
Э
Д
О
Г
О
(
в
е
р
с
и
я
7
.
1
3
.
2
)
К
о
п
и
я
э
л
е
к
т
р
о
н
н
о
г
о
д
о
к
у
м
е
н
т
а
.
П
о
л
о
ж
и
т
е
л
ь
н
ы
й
р
е
з
у
л
ь
т
а
т
п
р
о
в
е
р
к
и
Э
Ц
П
.
Кешендік жоспардың аясында КПҚ кен орындары
бойынша рейдтік тексеру жүргізілуде.
2014 жылы рейдтік тексерулер барысында КПҚ
заңсыз өндірудің жол бермеудің 5 оқиғасы
анықталды оның жалпы көлемі қоршаған ортаға
81,0 млн. теңге сомасына келтірілген зиянмен 5,5
мың м3 жоғары.
Астана қаласын дамытудың бас жоспарына
сәйкес қалпына келтіру мақсатында (жасыл
көшеттерді
отырғызу)
«Солтүстік
тізбек»
аумағында одан әрі пайдалану мақсатында жалпы
ауданы 105 га. осы аумақтың кен шығатын
орындардың бұзылған жерлерін қалпына келтіруге
ТЭН әзірленген.
11.15.04. ҚАЛДЫҚТАР
Астана қаласында тәулік сайын орташа есеппен
ТҚҚ 700-750 тоннасы пайда болады. Оларды жинау
үшін
1842
контейнерлік
алаңдарда
орналастырылған
10-нан
мыңнан
астам
контейнерлер қолданылады. ТҚҚ тасымалдау үшін
85-тен астам бірлік арнайы кәсіпорындардың
техникасы жұмылдырылады («Астана-Тазарту»
ЖШС, «Таза Әлем-Астана» ЖШС және т.б.)
[11.15.07. С.4].
11.15.5-сурет. Сұрыпталған және депозиттеуге жіберілгенТ ҚҚ саны, тн. [11.15.04.]
Астанада 2012 жылдың соңында жылына 300
мың тоннаға дейінгі ТҚҚ өңдеу өңдірістік
қуаттылығымен «Алтын-ТЕТ» ЖШС қазіргі
заманғы қоқыс өңдеу кешені пайдалануға берілген.
Осы кешен қоқысты сұрыптау бойынша зауыттан,
сондай-ақ, сұрыпталған қайталама шикізатты өңдеу
және оларды қайталама шикізаттарға мына
технологиялар бойынша: Sorema (Италия) –
сұрыпталған ПЭТ – тара ПЭТ – флексіге; SML
(Австрия) –ПЭТ өндірісі –тілімші ПЭТ пластин;
Technova (Италия) – түйіршіктелген ПЭ – ПЭ мақта;
Makron (Финляндия) – қағаз макулатурасын жоғары
тиімді дыбыс өткізбейтін материалға эковатаға
өңдеу. Ескірмеген фракциялар тығыздалады,
тығыздығы жоғары брикеттерге сыммен байланып
(1000–1 200 кг/м3), полигонға жіберіледі, бұл
қалдықтарды көшудің көлемін 5-6 рет қысқартуға,
парниктік
газдардың
шығарындыларын
қысқартуға, сондай-ақ полигонның жұмыс істеу
мерзімін ұзартуға мүмкіндік береді. Зауыттың
ағымдағы жылы жұмыс істеген мерзімінде, ҚӨК 60
159,2 тонна ТҚҚ қабылданды, оның ішінде 24 253,5
тонна ТҚҚ брикеттелген, қайта өңдеуге 5 581,3
тонна ТҚҚ алынған. Қайта өңдеу тереңдігі 9,3%-ға
жеткен.
2013 жылы пилоттық жобаның аясында
қаланың контейнерлік алаңдарында энергия
үнемдейтін құрамында сынабы бар шамдарды
(ЭҮҚСШ) жинау үшін 167 арнайы контейнер
орнатылды.
2014 жылы қосымша 130 осындай контейнерлер
орнатылған. Жобаны жүзеге асыру мерзімінде 1,2
млн. аса шамдар жиналып, қайта пайдалануға
жіберілді. Бұдан басқа халықпен ЭҮҚСШ қауіпсіз
жинау қажеттілігі туралы үгіт-насихат жұмыстары
жүргізілді. Жалпы алғанда жоба өзін оң тараптан
көрсетті, халықпен қолдау көрсетілді. Жылыту
маусымы мерзімінде жеке сектордың аумағында
халықпен жиналған күлді ТҚҚ жинауға арналған
контейнерлерде жинау проблемалық мәселелесі
болады. Күлдің бықсуы контейнердің жанып
кетуіне және тиісінше олардың ұзақ мерзімді
тозуына әкеліп соғады. Контейнерлік алаңдардың
аумағында күлді жинау санитарияға қарсы
жағдайға соқтырады. Осы мәселені шешу
мақсатында 1 желтоқсаннан бастап 75 арнайы
контейнерлерді орнатумен (әр ауданда 25) жеке
секторда күлді жинау жөніндегі пилоттық жобасы
іске қосылды. Қалдықтар арнайы көлікпен
шығарылады.
ТҚҚ жаңа полигонының жобалық қуаттылығы
2,0 млн. тонна ТҚҚ, 151,1 га. ауданымен екінші
ұяшығының құрылысы іске асырылуда. Газ бұрғыш
және сусіңіргіш жүйені орнатумен, учаскеге
топырақ, жердің құнарлы қабатын салумен ТҚҚ
ескі полигонының топырағының құнарлығын
қалпына келтіруді жүргізу ағаш, бұталы және шөпті
көшеттерді отырғызумен биологиялық құнарлықты
қалпына келтіру бойынша жұмыстар жүргізілуде.
2011-2014 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының Табиғи ресурстарын пайдалану және қоршаған
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама
192
2
3
.
1
1
.
2
0
1
5
Е
С
Э
Д
О
Г
О
(
в
е
р
с
и
я
7
.
1
3
.
2
)
К
о
п
и
я
э
л
е
к
т
р
о
н
н
о
г
о
д
о
к
у
м
е
н
т
а
.
П
о
л
о
ж
и
т
е
л
ь
н
ы
й
р
е
з
у
л
ь
т
а
т
п
р
о
в
е
р
к
и
Э
Ц
П
.
11.15.05. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПРОБЛЕМАЛАРДЫ ЖОЮ
Ауа бойынша. 2020 жылға дейін «Астана
қаласының жеке секторының тұрғын-үй массивін,
ғимараттарын, құрылыстарын кезең бойынша газды
жылытуға көшу жөніндегі іс-шаралар жоспарын»,
«2015-2016
жылдарға
арналған
Астана
қ.
атмосфералық
ауасының
сапасын
жақсарту
бойынша кешенді іс-шаралар жоспарын» іске асыру
есебінен астананың ауа бассейніне зиянды
заттардың эмиссиясын және парникті газдарды
қысқарту бойынша проблемалар шешілетін болады.
Осы кезеңде астананың атмосфералық ауасына
зиянды
заттардың
эмиссиясын
қысқарту
мақсатында, автокөлік құралдарын аса экологиялық
таза газқозғалтқыш жанармайға интенсивті ауысу
аса перспективалық болып табылады.
Осыған байланысты қаланың коммуналдық
меншігіндегі 3 мың шамасындағы автокөлік
құралдарын газқозғалтқыш жанармайға көшу
жөніндегі кешендік жоспары жүзеге асырылуда.
Бүгінгі
таңда
қаланың
коммуналдық
кәсіпорындарының 300-ден астам автокөлік
құралдары
газқозғалтқыш
жанармайға
ауыстырылды.
Бұған
қоса,
газқозғалтқыш
жабдықтарды орнатуға 1060 келісулер берілген.
Астана қаласында 42 автокөлік жанар-жағар май
станциясы (АЖС) жұмыс істеуде, тағы 15
жобалануда.
Қазіргі
уақытта
астананың
атмосфералық ауасының сапасын жақсарту және
парниктік газдардың эмиссияларын қысқарту
мақсатында, аса перспективалы Астана қаласының
үйлерін,
ғимараттарын,
құрылыстарын
газдандыруды өткізу болып табылады. Яғни, қатты
жанармайдан, тиімді, аса экологиялық таза газ
жанармайына көшу.
Осыған байланысты, 2013-2020 жылдарға
арналған Қазақстан Республикасының «жасыл
экономикаға» көшу тұжырымдамасын іске асыру
бойынша іс-шаралар жоспарының аясында, Астана
қаласы әкімінің тапсырмасы бойынша «Астана
қаласының
жеке
секторының
тұрғын
үй
массивтерін, ғимараттарын, құрылыстарын кезең
бойынша газды жылытуға көшу бойынша іс-
шаралар жоспары» әзірленген. Бірінші кезеңде
(2016-2017 жылдары ішінде) Оңтүстік-Шығыс және
Тельман кенті, екінші кезеңде (2018-2020 жылдары)
барлық жеке секторды тұрғын үй массивтеріндегі
пешпен жылытылатын үйлерді газбен жылытуға
ауыстыру қарастырылуда. Жеке сектордың тұрғын
үй аудандарында табиғи газды пайдаланумен, газ
тарату жүйесімен қайта газдандыру станциясының
құрылысы жолымен, жылумен қамту және ыстық
сумен қамту жүйесін құру жоспарлануда.
Достарыңызбен бөлісу: |