елді мекенде ластанудың жоғары деңгейіне

 
2011-2014  жылдарға  арналған  Қазақстан  Республикасының  Табиғи  ресурстарын  пайдалану  және  қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама 
 
9
 
Елді мекендердің атауы  
Атмосфераның ластану индексі (АЛИ5) 
2011 жыл 
2012 жыл 
 2013 жыл 
2014 жыл 
Қызылорда 
5,1 
10,0 
11,4 
4,1 
Лисаковск 
- 
- 
- 
9,9 
Павлодар  
2,7 
2,7 
2,4 
6,2 
Петропавлск 
4,0 
4,0 
4,0 
4,5 
Риддер 
6,9 
6,0 
5,2 
5,7 
Рудный 
- 
- 
- 
0,8 
Семей  
4,4 
3,7 
3,8 
4,0 
Талдықорған 
1,3 
1,2 
2,2 
3,3 
Тараз 
7,6 
7,7 
7,4 
6,9 
Теміртау 
10,2 
9,3 
6,9 
8,1 
Төретам 
- 
- 
- 
0,7 
Түркістан 
- 
- 
- 
1,1 
Өскемен 
8,4 
7,9 
7,6 
10,4 
Орал 
- 
- 
- 
3,5 
Шымкент  
13,3 
10,0 
8,6 
10,7 
Щучье-Бурабай курорттық аймағы 
(Бурабай а.) 
- 
- 
- 
3,8 
Екібастұз 
1,3 
2,1 
1,8 
3,9 
 
Атмосфералық ауада жоғары ластану (ЖЛ) мен 
экстремалды  жоғары  ластану  (ЭЖЛ)  жағдайлары 
туралы 
деректер. 
Қазақстан 
Республикасы 
аумағында ЖЛ 407 жағдайы және ЭЖЛ 21 жағдайы 
анықталған: олардың ішінде Астана қаласында – 17 
ЖЛ және 1 ЭЖЛ, Балқаш қаласында – 2 ЖЛ және 2 
ЭЖЛ,  Ақтөбе  қаласында  -  15  ЭЖЛ  және  62  ЖЛ, 
Алматы қаласында - 105 ЖЛ, Арқалық қаласында – 
8  ЖЛ,  Жетіқара  қаласында  –  1  ЭЖЛ  және  6  ЖЛ, 
Қызылорда  қаласында  –  1  ЭЖЛ  және  3  ЖЛ, 
Лисаковск  қаласында  –  95  ЖЛ,  Талдықорған 
қаласында – 1 ЭЖЛ және 4 ЖЛ, Теміртау қаласында 
–  1  ЖЛ,  Өскемен  қаласында  –  1  ЖЛ,  Екібастұз 
қаласында  –  13  ЖЛ,  Ақай  кентінде  –  90  ЖЛ,  2.4-
кесте. 
 
2.4-кесте.  2012-2014  жылдары  атмосфералық  ауада  жоғары  ластану  (ЖЛ)  мен  экстремалды  жоғары 
ластану (ЭЖЛ) жағдайлары туралы мәліметтер 
 
Елді мекеннің атауы 
Жағдайлардың саны 
Ластағыш заттар  
2012 
жыл 
2013 
жыл 
2014 жыл 
ЖЛ 
ВЗ 
ЭЖЛ 
ЖЛ 
ЭЖЛ 
Алматы 
1 
 
 
105 
 
Қалқымалы заттар, азот 
диоксиді 
Ақтөбе 
 
19 
4 
62 
15 
күкіртті сутек, хром 
Балқаш 
3 
 
 
2 
2 
Қалқымалы заттар, 
күкірт диоксиді 
Талдықорған 
 
4 
 
4 
1 
Күкіртті сутек 
Теміртау 
 
1 
 
1 
 
Күкіртті сутек, көміртегі 
оксиді 
Ақай 
 
18 
 
90 
 
Көміртегі оксиді 
Ақсу 
 
1 
 
 
 
Күкірт диоксиді 
Астана 
 
 
 
17 
1 
Азотдиоксиді 
Арқалық 
 
 
 
8 
 
Күкіртті сутек 
Жетіқара 
 
 
 
6 
1 
Күкіртті сутек 
Қызылорда 
 
 
 
3 
1 
Азотдиоксиді 
Лисаковск 
 
 
 
95 
 
Күкіртті сутек 
Өскемен  
 
 
 
1 
 
Күкірт диоксиді 
Екібастұз  
 
 
 
13 
 
Күкірт диоксиді 
 
2.3. ОЗОН ҚАБАТЫН БҰЗАТЫН ЗАТТАРДЫ ТҰТЫНУ 
 
Озон 
қабатын 
бұзатын 
қосылыстарға 
хлорфторкөміртегілер 
(ХФК), 
көміртегі 
тетрахлориді, 
метилхлороформ, 
галондар, 
гидрохлорфторкөміртегілер 
(ГХФК), 
гидробромфторкөміртегілер 
(ГБФУ) 
және 
метилбромид  жатады.  Олар  өрт  сөндіргіштерде 
(галондар) 
және 
ауыл 
шаруашылығы 
пестицидтерінде 
(метилбромид) 
еріткіштер, 
хладагенттер,  көбіктендіру  және  майсыздандыру 
заттары, аэрозольдер үшін ығыстырғыштар ретінде 
пайдаланылады.  
2012  жылдың  21  қыркүйегінде  Озон  бойынша 
хатшылыққа  Озон  қабатын  қорғау  жөніндегі  Вена 
конвенциясы  және  Озон  қабатын  бұзатын  заттар 
бойынша  Монреаль  Хаттамасы  бойынша  2010 
жылға  есеп  жолданды,  ағымдағы  жылдың  4 

 
2011-2014  жылдарға  арналған  Қазақстан  Республикасының  Табиғи  ресурстарын  пайдалану  және  қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама 
 
10
 
қазанында Қазақстанның деректері  Озон бойынша 
хатшылықтың  деректер  қорына  енгізілгендігі 
жөнінде растау алынды.  
Қазіргі  таңда  Қазақстан  Республикасы  озон 
қабаты саласындағы келесі халықаралық келісімдер 
тарапы болып табылады: 
Озон 
қабатын 
қорғау 
бойынша 
Вена 
конвенциясы 
1985 
жылы 
196 
елмен 
ратификацияланды. Шекті сипаты бар және өндіріс 
пен тұтынудың озонды бұзушы заттарды қысқарту 
бөлігіндегі  оған  қол  қоюшы  Тараптардың  нақты 
міндеттерін белгілемейді.  
Қазақстан Вена конвенциясына 1997 жылғы 30 
қазанда  қосылған  («Қазақстан  Республикасының 
Озон 
қабатын 
қорғау 
жөнiндегi 
Вена 
конвенциясына  қосылуы  туралы»  Қазақстан 
Республикасының 1997 жылғы 30 қазандағы №177-
I  Заңы)  Вена  конвенциясы  1998  жылдың  26 
тамызында  (Қазақстан  және  конвенцияның  басқа 
тараптары үшін) күшіне енді. Ратификация туралы 
деректерді 1-қосымшадан қараңыз.  
1997  жылдың  30  қазанында  Қазақстан 
Монреаль  Хаттамасына  қосылған  («Қазақстан 
Республикасының  Озон  қабатын  бұзатын  заттар 
жөніндегі 
Монреаль 
Хаттамасына 
қосылуы 
туралы»  Қазақстан  Республикасының  1997  жылғы 
30  қазандағы  №176-I  Заңы).  Монреаль  Хаттамасы 
1998 жылдың 26 тамызында күшіне енді. 
Озон  қабатын  бұзатын  заттар  жөніндегі 
Монреаль  хаттамасы  1987  жылы  196  елмен 
ратификацияланды.  Құрамында  хлор  және/немесе 
бром  органикалық  заттары  бар,  тұтыну  және 
медициналық 
аэрозоль 
өнімдерінде, 
хладагенттерде 
және 
суыту 
техникасы 
көпіршіктерінде, электронды және нүктелі машина 
құрылысында, 
өндірістік 
құрылыс 
материалдарындағы көпіршіктерде және актокөлік 
құрауда сонымен қатар, дәрілеу және өрт сөндіргіш 
құралдарына  қатысты ОБЗ өндіріс пен тұтынудың 
озонды бұзушы заттарды қысқарту бойынша нақты 
шаралар қарастырылды. 
Қазақстан  «Озон  қабатын  бұзатын  заттар 
жөніндегі 
Монреаль 
хаттамасына 
түзетуге 
Қазақстан  Республикасының  қосылуы  туралы» 
(Қазақстан  Республикасының  2001  жылғы  7 
мамырдағы  №191  Заңы)  Лондон  түзетуіне  2007 
жылғы 7 мамырда қосылды (Лондон, 27-29 маусым 
1990  жыл).  Түзету  2001  жылдың  26  шілдесінде 
күшіне енді. Монреаль хаттамасына Лондон түзетуі 
1991  жылы  196  елмен  қабылданды.  Монреаль 
хаттамасымен 
қарастырылған 
мерзімдері 
күшейтілді, 
төрт 
хлорлы 
көміртек 
және 
метилхлорфром  галондарының  рұқсат  етілмеген 
заттар тізіміне қосылды.  
Қазақстан  2011  жылғы  6  сәуірде  ҚР  №426-VІ 
заңымен  Копенгаген  түзетуін  ратификациялады. 
Копенгаген  түзетуі  1992  жылы  194  елмен 
қабылданды. 
Галогенделген 
еріткіштер 
мен 
гидрохлорфторкөміртектер 
сонымен 
қатар, 
метилбромид  ретінде  белгілі  ауыспалы  химиялық 
заттарды  қосу  есебімен  Монреал  хаттамасымен 
реттелген заттар тізімі кеңейтілді.  
Қазақстан  2011  жылғы  6  сәуірде  ҚР  №426-VІ 
заңымен  Монреаль  түзетуін  ратификациялады. 
Түзету  2011  жылдың 28 маусымында күшіне енді. 
Монреаль  хаттамасы  1997  жылы  184  елмен 
қабылданды.  ОБЗ  экспорты  мен  импортын 
лицензиялаудың 
жаһандық 
жүйесін 
құруды 
сонымен  қатар,  метилбромидті  өндіруді  және 
тұтынуды 
қысқарту 
кестесін 
күшейтуді  
қарастырады. 
Қазақстан  2014  жылғы  23  сәуірде  ҚР  №198-V 
заңымен  Пекин  түзетуін  ратификациялады.  Пекин 
түзетуі  1999  жылы  197  елмен  ратификацияланды. 
Түзету  гидрохлорфторкөміртектер  сонымен  қатар, 
дамушы елдердің талаптарын қанағаттандыру үшін 
хлорфтор  көміртектер  мен  галондар  өндірісінің 
кезеңдік қысқартуын реттеудің шараларын енгізеді. 
Қазақстан Монреаль Хаттамасының 5-бабының 
1-тармағы  шегінде  әрекет  етпейтін,  яғни  осы 
хаттаманың  талаптары  үшін  дамушы  ел  болып 
табылатын Тарап ретінде жіктелгендігін атап өткен 
жөн  және  басқа  дамыған  елдермен  қатар 
міндеттерді сақтауы тиіс.
 
2.5-кесте. Озон қабатын бұзатын заттарды тұтыну, ОБЗ тонна 
 
Заттар  
2011 
2012 
2013 
2014 
өндіріс 
көлемі  
ОҚБ 
әкелу 
өндіріс 
көлемі  
ОҚБ 
әкелу 
өндіріс 
көлемі  
ОҚБ 
әкелу 
өндіріс 
көлемі  
ОҚБ 
әкелу 
ГХФК 
- 
90,8 
- 
21,4 
- 
83,3 
- 
24,8 
Бромхлорметан 
- 
- 
- 
1,4 
- 
2,3 
- 
 
Метилбромид 
- 
6,0 
- 
- 
- 
19,0 
- 
6,0 
Барлығы  
- 
96,8 
- 
22,8 
- 
104,6 
- 
30,8 
Статистикалық  деректер  бойынша  2014  жылы 
республикада озон қабатын бұзатын заттарды (ОБЗ) 
тұтыну  көлемі  30,8  ОБҚ  тоннасын  құрады.  2000 
жылдан  бастап  ОБЗ  тұтынудың  айтарлықтай 
төмендеуі  байқалады.  Егер  2000  жылы  110  ОБҚ 
тоннасы  тұтынылса,  2014  жылы  ОБЗ  көлемі  үш 
реттен  кем  емес  мөлшерде  қысқартылған  (2.5- 
кесте). 
2.5-кестеде 
көрініп  тұрғандай  Қазақстан 
базалық 
жылмен 
салыстырғанда 
ГХФУ 
пайдалануды айтарлықтай жоғарлатқан. Дегенмен, 
2010 жылы ГХФУ тұтыну 75%-ға қысқартылып, 9,9 
тонна ОБЗ болуы тиіс болатын.  
 
 

 
2011-2014  жылдарға  арналған  Қазақстан  Республикасының  Табиғи  ресурстарын  пайдалану  және  қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама 
 
11
 
 
 
 
Қазақстан 
аумағы 
орманды 
дала, дала, шөлейтті, шөлді  4  климаттық  белдеуде 
орналасқан.  Мұхиттардан шалғай  орналасуы  мен 
аумағының 
үлкендігі 
Қазақстанның  
қуаң континенттік  климатын,  оның  белдеулігі  мен 
жауын-шашынның жетіспеушілігін көрсетеді.  
Тау  бөктері  және  таулы  аудандарда  жылына 
500-ден 1600 мм, далада 200 - 500, шөлде 100 - 200 
мм  жауын-шашын  түседі.  Қаңтар  айының  орташа 
температурасы 
солтүстікте 
минус 
18ºС-тан, 
оңтүстігінде  минус  3ºС-қа  дейін;  шілде  айының 
орташа  температурасы  солтүстікте  19ºС-тан, 
оңтүстікте 
29ºС-қа 
дейінді 
құрайды. 
Қыс 
солтүстікте ұзақ және суық. Кейбір жылдары елдің 
солтүстік  аудандарында  аяз  минус  52ºС-қа  жетті, 
бірақ  жылылығы  минус  5ºС-қа  дейін  болды. 
Солтүстікте  шілде  айында  жер  ауасының  аса 
жоғары  температурасы  41ºС-қа  ал,  оңтүстігінде 
47ºС-қа  (Қызылқұм  шөлі)  дейін  көтерілмейді.  
Температураның  тәуліктік  түсуі  20  -  30ºС  болуы 
мүмкін. 
2013  жылы  жарияланған  климаттың  өзгеруі 
туралы  БҰҰ  Негіздемелік  конвенциясы  бойынша 
Қазақстан 
Республикасының 
III-VI 
Ұлттық 
хабарламасында  [3.1.]  соңғы  70  жылда  Қазақстан 
аумағы ауасының орташа жылдық және маусымдық 
температураның  жаппай  жоғарлауы  байқалғаны 
белгіленген. Әсіресе, жылынудың шапшаң қарқыны 
1980  жылдары  басталды,  бұл  жылы  жылдардың 
үлкен  қайталануына  алып  келді.  Қазақстанның 
ауданы  бойынша  жауын-шашынның  орташа 
жылдық  мөлшері  1941  -  2011  жж.  кезеңдері  іс 
жүзінде  өзгермеген.  Осы  Ұлттық  хабарламада 
Қазақстан  Республикасының  өңірлері  бойынша 
климаттың өзгеру сценарийі берілген. 
СМІР3  модельдері  ансамблінің  есебіне  сәйкес 
3 БӨЛІМ 
КЛИМАТ 

 
2011-2014  жылдарға  арналған  Қазақстан  Республикасының  Табиғи  ресурстарын  пайдалану  және  қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама 
 
12
 
Қазақстан  аумағындағы  ХХІ  ғасырдағы  барлық 
сценарийлер  үшін  болашақта  климаттың  маңызды 
жылынуы күтілуде.  
Қазақстанның 
аумағы 
бойынша 
орташаландырылған  температураның  біршама 
артуы  қыс  және  жаз  мезгілдерінде  және  ХХІ 
ғасырдың аяғында 2,9-4,9°C-ты құрайды. Қазақстан 
аумағындағы  жауын-шашынның  жылдық  сомасы 
ағымдағы жүз жылдық ішінде ұлғаяды.  Қазақстан 
бойынша  жауын-шашынның  орташа  ұлғаюы  –
ағымдағы  жүз  жылдық  аяғында  1961-1990 
жылдарға  қарағанда  шамамен  8  -  10%-ға 
мардымсыз артты.  
 
3.1. ТЕМПЕРАТУРА 
 
Жаһандық  масштабта  2013  жылы  ең  жылы 
жылдар тізімін толтырды және 1850 жылдан бастап 
тізімде 6 орынды алды. 2013 жылы құрлықта және 
мұхит  айдынында  ауаның  орташа  температурасы 
жер  шары  бойынша  1961-1990 жылдар  кезеңдері 
көп  жылғы  мөлшері  14 °C-ты  құрайтын  орта 
есеппен 0,50ºС ± 0,10 °C болды. 
Қазақстанда  2013  жылы  ауаның  орта  жылдық 
маңызы  бойынша  1941  жылдан  бастап  ең  жылы 
жыл  болды.  Орта  жылдық  ауа  температурасының 
ауытқушылығы  Қазақстан  бойынша  тұтас  алғанда 
1,69 °C-ты  құрады,  бұл  1983  жылы  байқалған 
0,13 °C  алдыңғыдан  барынша  жоғары.  Қазақстан 
бойынша  орта  есеппен  2013  жылдың  алты  айы 
қаңтар,  наурыз,  сәуір,  қазан,  қараша  және 
желтоқсан  өте  жылы  болды  (80%-дан  астамы 
шектен 
шығу 
мүмкіндігі), 
бұл 
ауа 
температурасының  орта  жылдық  маңызына  әсер 
етті  және  бұл  жылды  ең  жылы  жылдар  қатарына 
және 1-ші орынға алып келді.  
Ауаның  орта  жылдық  температурасы  2013 
жылы  (2012  жылдың  желтоқсаны  –  2013  жылдың 
қарашасы)  Қазақстанның  батыс,  оңтүстік  және 
орталығында 1,0 - 2,0 ºС нормадан жоғары болды. 
Мұнда 2013 жыл 10% экстремалды жылы жылдарға 
кірді. 
Қазақстанның 
қалған 
аумақтарында 
температураның  ауытқушылығы  ±1 С  норма 
шегінде.  Жауын-шашынның  жылдық  мөлшері 
Қазақстан  аумағының  көп  бөлігінде  норма 
(80…120 %)  шамасында.  Қазақстанның  солтүстік 
аймақтарында, сондай-ақ қиыр шығысында жауын-
шашын  20…60 %  нормадан  жоғары  болды. 
[Қазақстан  климатының  өзгеруі  мен  жағдайы 
мониторингінің жыл сайынғы бюллетень көзі: 2013 
жыл, «Қазгидромет» РМК, Астана, 2014]. 
 
3.1-кесте. Ауа температурасы 
 
№ 
Атауы 
Бірлік 
өлшемі 
2011 
2012 
2013 
2014 
 
Елде тұтас алғанда 
1 
1961 - 1990 жылдары кезеңіндегі 
орташа температура 
0
C 
5,5 
2 
Орташа жылдық температура 
0
C 
5,5 
5,9 
7,4 
5,7 
3 
1961-1990 жылдары  кезеңіндегі 
орташа шамадағы  температурадан 
орташа жылдық ауытқулар 
0
C 
0 
0,4 
1,9 
0,2 
4 
Ең жоғарғы орташа айлық 
температура 
0
C 
23,2 
24,2 
22,0 
22,7 
5 
Ең төменгі орташа айлық 
температура 
0
C 
-16 
-16,5 
-10,0 
-15,6 
 
Астана: Астана 
6 
1961 - 1990 жылдары кезеңіндегі 
орташа температура 
0
C
 
2,7 
7 
Орташа жылдық температура 
0
C
 
3,4 
3,7 
4,9 
3,3 
8 
1961-1990 жылдары  кезеңіндегі 
орташа шамадағы  температурадан 
орташа жылдық ауытқулар 
0
C
 
0,7 
1 
2,2 
0,6 
9 
Ең жоғарғы орташа айлық 
температура 
0
C
 
20,4 
24,3 
19,2 
21,7 
10 
Ең төменгі орташа айлық 
температура 
0
C
 
-18,5 
-20,8 
-12,8 
-18,9 

 
2011-2014  жылдарға  арналған  Қазақстан  Республикасының  Табиғи  ресурстарын  пайдалану  және  қоршаған 
ортаның жай-күйі туралы ұлттық баяндама 
 
13
 
 
Аумағы бойынша екінші қала: Алматы 
11 
1961 - 1990 жылдары кезеңіндегі 
орташа температура 
0
C
 
9,2 
12 
Орташа жылдық температура 
0
C
 
10,1 
10,1 
11,4 
9,8 
13 
1961-1990 жылдары  кезеңіндегі 
орташа шамадағы  температурадан 
орташа жылдық ауытқулар 
0
C
 
0,9 
0,9 
2,2 
0,6 
14 
Ең жоғарғы орташа айлық 
температура 
0
C
 
24,3 
25,4 
24,4 
24,9 
15 
Ең төменгі орташа айлық 
температура 
0
C
 
-8,8 
-7,8 
-3,6 
-8,9 
 
1961 - 1990 ж.ж.  ең жоғарғы мерзімді орташа температурадағы елді мекен (облыс немесе аудан): 
Оңтүстік өңір, Оңтүстік Қазақстан облысы, Шардара станциясы (т.д. 271 м жоғары) 
16 
1961 - 1990 жылдары кезеңіндегі 
орташа температура 
0
C
 
13,6 
17 
Орташа жылдық температура 
0
C
 
14,3 
14 
15,2 
13,3 
18 
1961-1990 жылдары  кезеңіндегі 
орташа шамадағы  температурадан 
орташа жылдық ауытқулар 
0
C
 
0,7 
0,4 
1,6 
-0,3 
19 
Ең жоғарғы орташа айлық 
температура 
0
C
 
29 
29,4 
28,9 
27,8 
20 
Ең төменгі орташа айлық 
температура 
0
C
 
-2,3 
-3,4 
1,4 
-5,7 
 
1961 - 1990 ж.ж.  ең төменгі мерзімді орташа температурадағы елді мекен (облыс немесе аудан): 
Оңтүстік өңір, Алматы облысы, Мыңжылқы станциясы (т.д. 3017 м  жоғары) 
21 
1961 - 1990 жылдары кезеңіндегі 
орташа температура 
0
C
 
-1,8 
22 
Орташа жылдық температура 
0
C
 
-1,1 
-1,6 
-0,4 
-1,7 
23 
1961-1990 жылдары  кезеңіндегі 
орташа шамадағы  температурадан 
орташа жылдық ауытқулар 
0
C 
0,7 
0,2 
1,4 
0,1 
24 
Ең жоғарғы орташа айлық 
температура 
0
C
 
8,7 
9,2 
8,3 
8,1 
25 
Ең төменгі орташа айлық 
температура 
0
C
 
-12,9 
-13,6 
-10,1 
-14,2 
Деректер ҚР ҰЭМ Статистика бойынша комитетінің 
http://www.stat.gov.kz/ 
веб-сайтында жарияланған [3.02]. 
2014 жылы Қазақстанда ауа температурасының 
орта  жылдық  ауытқушылық  маңызы  азаюы 
бойынша  сараланған  36-шы  орынды  алды.  Ауа 
температурасының  орта  жылдық  ауытқушылығы 
Қазақстан  аумағы  бойынша  1971-2000  жылдар 
кезеңдері  5,7  °C-ты  құраған  орта  маңыздан  төмен 
2014 жылы шамамен 0,04 °C болды.  
Қазақстан 
бойынша 
орта 
есеппен 
ауа 
температурасының  орта  жылдық  жылдамдығын 
арттыру әр 10 жыл сайын 0,27С-ты  құрады. 
Республиканың  солтүстігінде  2014  жылы  ауа 
температурасының  жоғарғы  маңызды  мөлшері  33-
39°С-ты  құрады,  республиканың  оңтүстігінде 
тәуліктік жоғарғы мөлшері 34-43°С-қа жетті.  
2014  жылы  ауа  температурасының  ең  төмені 
(минус 39 минус 35 °С) негізінен солтүстік, шығыс 
және 
орталық 
Қазақстанда, 
сондай-ақ, 
республиканың 
батыс 
бөлігіндегі 
кейбір 
метеостанцияларында байқалды. 
Барлық аумақтардағы тәуліктік төменгі мөлшер 
бір кезде қол жеткізген температураның абсолютті 
тәуліктік  төменгі  мөлшері  жоғары  болады.  [көзі 
Қазақстанның  климат  жағдайы  және  өзгеру 
мониторингінің жыл сайынғы бюллетені; 2014 жыл, 
«Қазгидромет» РМК, Астана, 2015]. 

жүктеу/скачать 5,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: