ТЕМА: ВТОРОСТЕПЕННЫЕ ЧЛЕНЫ ПРЕДЛОЖЕНИЯ. «ДОПОЛНЕНИЕ»

ОҚУШЫНЫҢ ҮЙ ЖҰМЫСЫНА АТА-АНА КӨМЕГІ
Қызылорда қаласы. № 187 М.Шоқай атындағы мектептің
бастауыш сынып мұғалімі  Имашева Тынымкүл
Қазіргі кездегі мектептің қойып отырған, талабы – жеткіншек ұрпақтарды негізгі пәндермен терең де берік  
қаруландыру,ал   меңгерген   ілімдерді   күнделікті   өмірде   өз   деңгейдегі   іскерлік-шеберліктермен   қолдана 
білу.Мұндай   күрделі   мәселені   мектеп   тек   қана   ата-ананың   бірігіп   жұмыс   істеуі   нәтижесінде   шеше   алады. 
Мектепке барған бала еңбектің жаңа түрі - оқумен шұғылдана бастайды. Бірінші класс оқушыларының көбінің 
оқуға деген талабы болады. Бұл-бірақ алғашқы мектепке, оқуға деген сыртқы еліктеу. Сондықтан оқушының 
осы бастауыш сыныптан бастап оқуға деген қызығушылығын қалыптастырмаса, оқу жылының соңында бірінші 
сынып   оқушысының   оқуға,   тіптен   мектепке   бару   талабы   жойылады.   Сол   себепті   ата-ана   баласының   оқып 
жүргеніне немқұрайлы қарамауы тиіс. Амал жоқтықтан оқып жүрген оқушы өзіне де, отбасына да,мектепке де 
көптеген реніш әкеледі. Ата-ана осыған тәртібіне көңіл бөліп, тиісті дәрежеде қадағалап, көмектесуі керек.
Ата-ана   баласының   кейбір   мәселені   ілмей,   шеше   алмай   жатқан   кезінде   оны   кекетпеуі   керек,   себебі   ол 
баланың алғашқы қадамдары. Егер бала ата-анасының сабақ дайындау барысында қиын мәселелелерді шешуге 
көмектесетінін білсе, оларды сыйлаушылығы артады. Төмен баға алса,олардан ұялып, қысылады. Сөйтіп келесі 
жолы жақсы баға алып, ата-анасын қуантуға тырысады. Ата-ананың көп қателесетін мәселесі, ол мұғалімнің 
бірінші сынып оқушыларына қоятын бағасы жөнінде. Кейбір ата-ана баласын тек қана «4»пен «5»алуға тиісті  
деп   те   айтады.   Мұны   естіген   бала   ата-анасының   жазалауынан   қорқып,   «2»   немесе   «3»   бағасы   тұрған  
күнделіктің бетін жыртуға, бағаны түзетуге немесе басқаша жолдармен оларды алдауға барады. Сол себепті ата-
ана баға баланың оқуындағы маңызды,бірақ басты мәселе емес екендігін білулері керек. Тек жақсы баға үшін 
оқыған балада танымды қызмет пен қызығушылықтың дамуы екіталай. Сонымен қатар бала өтірік айтуға тек 
өзіне   пайдалы   жаққа   ғана   әдістенуге,жағымсыз   қылықтарға   үйренеді.   Ата-ана   баласының   сабақ   дайындау 
барысында қиын мәселелерді шеше алмай жалғыз қалмауына жол бермеуі керек .Егер болмаса «2» алса, оның 
себебін біліп, оның тез арада жою шараларын қолдануы керек. Үштік бағамен де қанағаттанған дұрыс емес.Б ұл 
баға да баланың біліміндегі олқылықты көрсетеді.Сол себепті «2» мен «3» деген баға оқушыға көмек керек 
екендігі   жөніндегі   хабарлама   болып   табылады.Ата-ана   баланың   үйде   жасайтын   өзіндік   жұмысына   қажетті 
жағдай жасауы керек,бала өз оқуының туған-туыстары үшін аса маңызды екенін түсінуі тиіс.Ата-ана баланың 
бойына лайықты үстел,кітап қоятын сөре,оқу құралдары,қалам,қара және түсті қарандаш,сызғыш,өшіргіш,т.б. 
құрал-жабдықтары   бар   оқушы   бұрышын   жасауы   керек.Оқуға   барған   күннен   бастап   бала   үйге   белгілі   бір 
уақытта   сабақ   дайындау   үшін   күн   тәртібі(режимі)болуы   тиіс.Бала   сабаққа   дайындалғанда   бөлме   іші 
тыныштықта   болған   жөн.Осыдан-ақ   бала   әке-шешесінің   оның   оқуына   үлкен   сән   беретінін   байқайды.Үйде 
сабағын тамақ ішетін үстелде дайындайтын балалар бар.Мұндай жағдайда ата-ана «сабағыңды үстелдің үстінен 
алып кет,басқа жерде,не қоя тұр»-дер ұрысады.Тамақтан кейін ата-ана телевизор көреді,олармен қосылып бала 
да көреді,сосын ұйықтап қалады.Соның нәтижеінде ертесіне «2»деген баға алады.Осылайша ата-ана баласының 
оқуға деген ынтасын бұзады.Ата-ананың оқушыға беретін ең бір қажетті көмегі үйде өздік жұмыс жасату.Үй 
тапсырмасын   орындау   барысында   оқушының   өзіндік   жұмыс   жасауына   дағдыландыруда   ата-ананың   көмегі 
қандай болуы керек ?
Мәселен: «Ана тілінен» балалар бірінші сыныпты бітірер кезде әрбір сөзді дұрыс, мәнерлеп оқи білулері 
керек.   Тез   оқу   дағдысы   түрлі   жаттығулардың   нәтижесінде   қалыптасады.   Әрине,бұл   жөнінде   де   ата-   ана 
тарапынан бақылау болуы керек.Бірақ, «осыны оқымай,орныңнан тұрмайсың»деуге болмайды. Кітапты оқып 
көп   отыра   беру   баланы   жалықтырып   жібереді.   Баланың   одан   гөрі   берілген   тапсырманы   дауыстап   бірнеше 
минуттай оқығаны жөн. Осылайша күнде оқуы керек. Ата-ана баланың оқуын қадағалауға уақыт бөліп, дұрыс 
бағалап отырса, баланың өзіне деген сенімділігі күшейе түседі.
Білім   негізі   бастауышта   қаланатындығы   әркімге   аян.Баланың   оқуға   деген   ынталылығы   ,қабілетінің 
дамуы,мінез-құлқында болатын еекшеліктер осы жаста мектеп және отбасы тәрбиесіне байланысты біртндеп  
қалыптасып,дами   береді.Кейбір   бала   жолдастарымен   дұрыс   қарым-қатынас   жасаудың   орнына   ,орынсыз 
ашуланып,ызаға   булығып,керісіп   қалады.Сөйтіп   өз   жолдастарынан   оқшаулана   беретінін   баланың   өзі   де 
,достарыда   байқамайды.Кейбір   бала   сабақты   ықыластана   тыңдағанымен,түсінігін   айтып   бере   алмайды.Үй 
ішінде ,өзге адамдармен әңгіме арасында оын жеткіе алмайды.Мұндай баланың отбасында көп сөйлеуіне көңіл 
бөліну   керек.Ол   үшін   сұрақтар   қойып,жауабын   тыңдап,өзінің   естігенін   айтқызған   жөн.Бала   ойын   жеткізе 
алмауының   екінші   себебі-сөз   қорының   жеткіліксіздігінен   де   болады.Сондықтан   отбасында   баланың   тілін 
дамыту керек. Кейбір бірінші сынып оқушысы текстті кітап бойынша оқи алады,бірақ жазуы нашар. Және үйге 
берілген   жаттығуды   орындамай   келеді.Себебі,бала   үйінде   сабақ   орындауға   дағдыланбаған.Демек,отбасында 
баланың сабаққа дайындалуына ,өздігімен оқуныа мән берілмеген.Ата-ана бастауыш сынып оқушысы өзін-өзі 
бақылай алама деген қате пікірде болады.Қайта оларды өзін-өзі бақылауға осы жастан үйрету пайдалы.Сонда 
ғана қандай істі болмасын оланып істеуге үйренеді.
Баланы бақылау дегеніміз – оның ісінің дұрыс – бұрысына мән беріп, дұрыс бағытқа салып отыру ғой. Бала  
жас   ерекшелігіне,   ойының   дамуына,іс-әрекетіне   қарай   белгілі   бір   бағыттағы   тәрбиені   қажет   етеді. 
Сондықтан,ата-ана ой-пікірін әрдайым мектеп мұғалімдеріне айтып ақылдасып отыруға тиіс. Өздеріңізге аян 
141

,оқушылардың  мектепте алған білімі  тиянақты болуы үшін әрдайым үйге тапсырма беріледі.Оқушылар сол 
тапсырманы одағыдай орындаса,сыныпта алған білімін нығайтып,тиянақтайды.Келесі сабақты жақсы түсінетін 
болады. Оқушы үйге берілген тапсырманы орындамаса,өткен сабақты шала түсінеді,соның салдарынан жаңа 
сабақты меңгеруіде қиынға соғады.
Демек,   үйге   берілген   тапсырманы   орындаудың   маңызы   қандай   екенін   осыдан   көруге   боладыСондықтан 
отбасында ата-ана баланың  үй тапсырмасын орындауына баса көңіл аудару қажет. Кейбір ата-ана баласының 
математикадан берілген есебін өзі шығарып береді,бұл өте зиян. Біріншіден,баланың өз  бетімен жұмыс істеуіне 
кедергі   жасайды.Екіншіден,баланың   өзіне   деген   сенімділігін   жояды.Үшіншіден,баланы   жалқаулыққа 
үйретеді.Оқушыға көмектескенде,түсінбеген ережені не емлені түсіндіруі керек. Сөйтіп,оқушының әрі қарай өз 
бетімен оқуына,тапсырманы оырндауына бағыт бергені жөн.Жазбаша жаттығуды орындамас бұрын, жаттығуды 
орындаудағы нені білу керектігін және соған байланысты тақырыпты тағыда жақсылап оқып,қайталау қажет.
Сондай-ақ бала тақпақтарды,прозадан үзінділерді жаттағанда,мазмұнын түсініп жаттадыма және көркемдегіш 
сөздеріне мән бердіме, мәнерлеп оқи алама ? Осы жағына зер салу керек.Бастауыш сыныпта-ақ үй тапсырмасын 
мүлтіксіз   орындауға   дағдыланған   бала   жоғары   сыныпта   бала   өз   бетімен   үй   тапсырмаларын   мұқият 
орындайтынын   өмір   тәжірибесі   айқын   көрсетіп   отыр.Әрине,бұдан   жоғарғы   сынып   оқушыларын   бақылау 
жасаудың қажеті жоқ деген қорытынды тумайды.
Ата – ана баласының үй тапсырмасын орындауын,уақытты тиімді пайдалануын үнемі бақылап,қамқорлық 
көрсетіп отырғаны абзал.
Пайдаланылған әдебиеттер :
1.
Бастауыш мектеп журналы  1994 жыл
2.
Сыр мектебі газеті 2000 жыл
* * * * *
САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ: ВАКУМДЕГІ ЭЛЕКТР ТОГЫ
Жамбыл облысы. Қордай ауданы. Қордай ауылы 
Балжан Бөлтірікова атындағы №4 орта мектеп
Физика пәні мұғалімі: Керімбаева Ляззат Амангельдиевна
    
Сабақтың 
барысы
             Сабақтың мақсаты
         Күтілетін 
нәтиже
Вакуумдегі 
электр 
тоғы
Вакуумдегі электр тоғы тақырыбын ашу, жаңа мәлімет алу;
Вакуумдегі электр тоғы тақырыбына сәйкес тапсырма орындау;
Ой-өрісін кеңейту және ой-пікірін алмасу, шешімін табу;
Физика пәніне қызуғышылығын арттыру.
Вакуумдегі электр тоғы 
тақырыбы бойынша- 
білім мазмұнының 
тұрақтылығын игереді.
№
    Тапсырма
Мұғалі
мнің 
іс-
әрекет
і
Оқушының 
іс-әрекеті
Әдіс-
тәсілдер
Қарым-
қатынас
 Уақыт
I
Оқушыларды 
түгендеп, топқа 
бөлу.
Сабаққ
а 
назар 
аудар
ту.
Вакуумдегі 
электр 
тоғы, диод, 
троиод, 
бойынша  
сұрақтарға 
жауап беру
Диолог 
құрып, 
қорытынды 
жасайды.
Мұғалім мен 
оқушы.
3 минут.
                            Ұйымдастыру кезең
№
     
Тапсырма
Мұғалімнің 
іс-әрекеті
Оқушының 
іс-әрекеті
Әдіс-
тәсілде
р
Қарым-
қатыныс
 Уақыт
      
Ресурстар
142

 II
1
Жаңа 
сабақты 
меңгеруге 
дайындық:
1.Вакуумде
гі электр 
тоғы
2.Диод
3.Триод
4. 
Электрон. 
Сәулелік 
түтік
Бақылайды, 
қатесін 
оқушыларда
н түзетуін 
талап 
етеді, кеңес 
береді
Оқушылар 
үш топқа 
бөлінеді, әр 
топта жеке 
тапсырмасы 
бар. Өз 
бетінше 
орындайды. 
Презентация 
жасайды, 
құрбыларыны
ң 
жұмысымен 
өз жұмысын 
салыстырад
ы.
Топтық 
жұмыс
Оқушы 
мен оқушы
3 минут
Тақтада
III
1
2
3
  Жаңа 
сабақ:
Оқулықта
н мәтінді 
оқу
I топ- 
Вакуумдегі 
электр 
тоғы
II топ- 
Диод
III ТОП- 
Триод
Шығарма
шылық 
жұмыс: 
(топта 
талдау, 
ойларын 
постерге 
түсіру) 
Әр топ өз 
жұмысын 
қорғау
Қадағалайд
ы, 
бақылайды
«Электр 
тоғының 
қасиеттері, 
вакуумдегі 
электр 
тоғы»
Әркім өз 
бетінше 
оқиды
Ойларын 
ортаға 
салады, 
постерге 
түсіреді, 
талдайды
Өз 
бетінш
е білім 
алу
Жарты
лай 
іздену
Оқушы 
мен 
оқушы
7 минут
7 минут
10 минут
Презентац
ия, 
интеракти
вті 
тақта. 
Постерлер
, 
маркерлер
Стикерлер
2-жұлдыз, 
1 тілек 
лакат, 
маркер
IV
 Сабақты 
бекіту:
1-топ 23- 
жаттығу №1
2-топ 23- 
жаттығу №2
3-топ 23- 
жаттығу №3
Бақылайды, 
көмек 
көрсетеді
Әр оп өз 
бетінше 
есептейді
Салыс
тыру 
арқыл
ы 
пікірт
аласқа 
түседі
.
5-
мин
ут
Диолог құрып, 
қорытынды 
жасайды.
V
Алған білімді 
пайдаланып, 
тақырып 
бойынша 
физикалық 
диктант
Бақылайды, 
бағыт 
береді
Әр топ өз 
бетінше 
орындайды 
салыстырад
ы, 
қорытынды 
шығарады
Өз бетінше 
орындайды
Оқушы 
мен 
оқушы
5 
мин
ут
Интерактивті 
тақтада 
сұрақтары 
беріледі. Артынан 
дұрыс 
жауаптары 
тексеріледі
143

VI
           Бағалау:
I топ өзін-өзі 
бағалау
II топ бірін-бірі 
бағалау
III топ сабақты 
бағалау
Тыңдайды, 
түзетеді
Әр оқушы 
берілген 
тапсырма 
бойынша 
стикермен, 
смайликтерм
ен бағалайды, 
бірін-бірі 
тыңдайды
Формативт
і бағалау
Оқушы 
мен 
оқушы
3 
мин
ут
Стикерлер
Смайликтер
VII
Үйге тапсырма 
беру
Шығармаш
ылық 
жұмыс
САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ: ӘДЕБИ ТІЛДІҢ ЛЕКСИКАЛЫҚ НОРМАЛАРЫ
Қызылорда облысы. Қазалы ауданы. Тасарық ауылы
№238 орта мектептің Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Жарболова Айбарша Болатқызы
Күні: 8.09.2014ж  Қазақ тілі 7- сынып
Сабақтың тақырыбы
Әдеби тілдің лексикалық нормалары
Сілтеме 
Жоспар
Жалпы мақсаты
Оқушылар әдеби тілдің лексикалық нормалары 
туралы түсініктерін схемалайды.
Күтілетін нәтиже
10.
Оқушылар қолданыстағы сөздердің бәрі 
әдеби нормаға жата бермейтінін белгілей алады. 
11.
Лексикалық нормаға жатпайтын сөздерді 
көрсете алады.
12.
Топтық жұмыс арқылы оқушылар 
ынтымақтастықта жұмыс жасайды.
Негізгі идеялар
Оқушылар тақырыптың мәтінін оқи отырып ондағы 
ойды өз бетінше түсіну.
Кез –келген сөздерді ауызша талдау жасау. Қойылған 
сұрақтарға сыни көзқараспен қарауға үйрену.
Тапсырмалар
Топтық жұмыс /Галерияға саяхат, Аялдама (сабақты 
бекіту) Жұптық жұмыс, Жеке жұмыс
Сабақ бойынша мұғалімның жазбалары: (мұғалім және оқушы немен айналысады)
І. Ұйымдастыру
1. Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу (5-мин)
2. Топтастыру.
Оқушыларды тақ және жұп сандар арқылы топтастыру.
ІІ. Талқылау үшін сұрақтар беріледі  (8-мин) миға шабул
1.
сұрақ. Әдеби тілдің неше түрі бар?
2.
Сұрақ. Ана тілі деген ұғымды қалай түсінесін?
3.
Лексикалық норманың белгісі
4.
 Граматикалық норманың белгісі?
ІІІ. Топтық жұмыс «Галерияға саяхат»  (10-мин)
Екі топқа жаңа тақырып бойынша топтық таныстырылымтапсырылады.
1.Мәтінді оқу (2-мин)
2. Мәтіннің мазмұнын топта талқылау (2- мин)
3. Әдеби тілдің лексикалық нормасы бойынша постерге түсіру
4. Әр топ өз жұмысын қорғайды.
5. Топтық жұмыс «Бағдаршам» арқылы бағалау
Әдеби тілдің лексикалық нормалары . 
   Лексикалық норма- әдеби тілдің жалпыға ортақ сөз байлығының қалыптасқан тұлғада, баршаға түсінікті де 
ортақ мағынада жұмсалуы.
    Қолданыстағы сөздердің бәрі әдеби нормаға жата бермейді. Сөздердің жарыспалы бірнеше нұсқасы болуыда 
мүмкін. Олардың қайсысы лексикалық норма екені орфографиялық, терминдік сөздіктер арқылы анықталады.
Лексикалық нормаға жатпайтын сөздер
1. Диалект сөздер:
Абдәсте
Лексикалық норма
Құман
144

Абзалы
Абырай
Ағаш үй
Бақуат
Жалдау
Шамасы, жөні
Абырой
Киіз үй
Қуатты, күшті
Жүзу, малту
2. Дөрекі, жаргон сөздер:
Көкмылжың
Итбай- шортбай
Кәкір- шүкір
Қуып кету (жаргон)
Сөзшең
Кім көрінген
Ұсақ – түйек
Орынсыз сөйлеу
3. Қазақ тілінде баламасы бар терминдердің орысша  
атауларын қолдануы:
Агитатор
План
Период 
Герой 
Процесс 
Методист 
Үгітші
Жоспар 
Мерзім, кезең
Кейіпкер 
Үдеріс 
Әдіскер 
    Сөз арасында нетіп, жаңағы яғни, сөйтіп, т.б. сөздерді бірнеше қайталап қолдану да лексикалық нормаға 
үйлеспейді.
Сергіту сәті:  «Қара жорға» биі
IV. Жұптық жұмыс (7-мин)
«Оқушы мұғалім рөлінде» оқушылар жанындағ отырған оқушымен жұптастыру
Оқулықтан тапсырма беру
Жұптар бір – бірінің жұмысын тексереді 
Рөлдік ойынды «Басбармақ» арқылы бағалау
V. Жеке жұмыс. (9- мин)
Талантты және дарынды оқушымен жұмыс
Әдеби тілдің лексикалық нормаларын қатыстырып эссе жазу тапсырылады.
Үлгірімі төмен оқушыларға оқулықтан жаттығу жұмыстарын орындайды. 13-14- жаттығу
«Аялдама»  (Бүгінгі сабақты бекіту мақсатында)
 Кері байланыс. «Екі жұлдыз, бір тілек»
Кейінгі тапсырмалар:  Әдеби тілдің лексикалық нормалары тақырыбын түсініп оқу.
Кейінгі оқу. А) 15- жаттығу  Б)  16- жаттығу
* * * * *
«БІЛІМДІ ТАРЛАН» САЙЫСЫ
Ақтөбе облысы. Шалқар қаласы. Ә.Жангелдин атындағы 
орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі 
Айекшова Гулмира Сәбитқызы
Тақырыбы: «Бүгінгі білім - ертеңгі болашағым» Сайыс
Мақсаты: Оқушылардың білім – білік дағдыларын байқап, өздерін емін еркін ұстай білуге үйрету. Шапшаң 
ойлау, шығармашылық қабілетін дамытып, білімге деген қызығушылықтарын арттыру.
Түрі: Сайыс сабақ Көрнекілігі: Слайд, интерактивті тақта
Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру бөлімі
Кіріспе
Жер үстінде адам өмір өткізер,
Бар нәрсеге білім қолды жеткізер.
Бар ізгілік тек білімнен алынар,
Білімнен аспанға жол салынар.
Армысыздар ұстаздар!
- Бармысыздар,
Болашақтың бастауы
Балғын шақты балалар!
Алдарыңызда тұрған 2 - сынып оқушыларының «Бүгінгі білім ертеңгі болашағым» атты интелектуалдық 
ойынын тамашалап отырсыздар.
Ал оқушы, ұстаздар
145

Ортаға назар салайық
Білімділер шықпақ ортаға
Қол соғып қарсы алайық деп ортаға сайыскерлерімізді шақырайық.
Білімімізді артып, санамыздың өскенін, сөз байлығымыздың молайғанын көрсетейік
Сәттілік.
Ашық жарқын жүзді,
Әділ қазылар біздің
Таңдап баға беруге
Шақырайық төрге деп әділ – қазыларымызды сайлайық.
Интелектуалдық ойынымыз 7 бөлімнен тұрады. Әр сұрақ жауабына ұпай сандары беріліп отырады. Тағы бір 
айта кететін жағдай құрметті ойыншылар осы сайыста жеңген жеңімпаз «Талап»АҚ ұсынған сыйлыққа ие 
болады.

жүктеу/скачать 6,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: