Aбaй aтындaғы Қaзaқ ұлттық педaгогикaлық универcитеті



Pdf көрінісі
бет26/83
Дата12.04.2022
өлшемі1,77 Mb.
#30688
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   83
Байланысты:
disser

жер астында», «бір жерлерге барғанда биік тауларға кездесесің», «пәлендей 
жерде,  күн  астында»,  «От  тауының  ар  жағында»  және  т.б.  Ағылшын 
ертегілерінде: «mountains, cliffs, rocks, hills, valleys, fields, moors, lakes, seas» - 
«таулар, жартастар, таулар, аңғарлар, дала, батпақтар, көлдер, теңіздер» 
т.б. 
Жалпы,  Британия  –  теңізді  мемлекет.  Сулы  кеңістік  аталған  аралдың 
қомақты  аумағын  алып  жатыр.  Сондықтан  да  британдықтар  өмірі  ғасырлар 
бойы  мемлекетті  жан-жағынан  қоршаған  теңізге  тәуелді  болған.  Ежелден 
бастап  Ұлыбританияның  тұрмыс-тіршілігі  тікелей  теңізбен  тығыз 
байланысты.  Осыған  орай  теңіздің  британ  фольклорындағы  маңызды  рөлі 
айқындалады.  Ол  қазақ  фольклорындағы  «дала»  ұғымымен  тепе-тең  келеді. 
Алайда,  бұл  қазақ  ертегілерінде  «су  кеңістігі»  мүлдем  жоқ  деген  сөз  емес. 
Бірақ,  ол  ағылшын  ертегілеріндегідей  соншалықты  өзекті  бола  бермейді. 
Ағылшын  ертегілеріндегі  «су  кеңістігі»  лингвомәдени  концептісі  ұғымдық, 
бейнелілік 
және 
құндылық 
компоненттерден 
тұратын 
күрделі 
лингвоменталды құрылым болып табылады.  
Аталған  концептінің  ағылшын  ертегілер  тіліндегі  бейнелі  қабатын 
келесі тілдік бірліктер айқындайды: ocean, sea, lake, river, stream, pond, pool, 
spring, well - мұхит, теңіз, көл, өзен, бұлақ, тоған, бассейн, бұлақ, құдық, су. 
Ал,  «water»  «су»  лексемасы  бұл  концептінің  өзегін  құрайды.  Көрнекі  түрде 
беретін болсақ (сурет 2). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


 
36 
 
 
 
 
 
 
Сурет 2 - Ағылшын ертегілеріндегі «су кеңістігінің» концептісі 
 
Ағылшын  ертегілерінде  «өзге  кеңістік»  ретінде  көрініс  табатын  су 
кеңістігі  бұл  концептілер  фантазиялық  қатарына  жатқызыла  бүкіл  маңызды 
белгілерге  ие  болып  келеді.  Ең  алдымен,  кейде  адамзатқа  қауіпті  сұрапыл, 
оған  бағынбайтын  апат  ретіндегі  су  сондай-ақ  сәйкес  символдық 
мағыналардың  барлығына  ие  болып  келеді.  Ф.Джонсон-Лэрд  пен 
Д.Миллердің  пікірі  бойынша:  «...қоршаған  орта  реалийлерінің  басым 
көпшілігі  контейнерлер  (containers),  шекаралар  (borders),  немесе  жолдар  
(pathways) ретінде концептуалданады» [67]. 
Су  апаты  ағылшын  ертегілерінде  контейнер  бейнесінде  беріліп, 
фантазиялық  жаратылыстардың  шоғырланатын  орны  ретінде  саналады.  Бұл 
контейнер су рухтары (mermaids, selkies, merrows, kelpies, Finfolk) мекендеген 
ғажайып  әдемі,  адам  қалайтын  орын  болуы  мүмкін.  «Lutey  and  the 
Merrymaid»  ертегісінде  негізгі  іс-әрекеттер  жүзеге  асатын  кеңістік  шеңбері 
төмендегідей сипатталады: «As they went slowly along, the merrymaid told him 
of their beautiful dwellings, and of the pleasant life they led beneath the flood. “In 
out cool caverns we have everything one needs,” she said, “and more. The walls of 
our  abodes  are  encrusted  with  coral  and  amber,  entwined  with  sea-flowers  of 
every  hue,  and  their  floors  are  all  strewn  with  pearls.  The  roof  sparkles  with 
diamonds, and other gems of such brightness that their rays make our deep grottos 
in  the  ocean  hillsides  as  light  as  day»  -  «Олар  баяу  жүріп  келе  жатқанда,  су 
перісі  оларға  әдемі  үйлерін  және  тасқын  су  астында  өткізген  жағымды 
өмірлері туралы айтып берді. «Тік үңгірлерде бізде қажеттінің бәрі бар, - деді 
ол, - және тағы басқалар. Біздің қолшатырларымыздың қабырғалары маржан 
және кәріптаспен көмкерілген, кез-келген көлеңкедегі түсті теңіз гүлдерімен 
көмкерілген,  ал  едендері  інжу-маржандармен  көмкерілген.  Төбесі  гауһар 
тастармен және басқа да қымбат тастармен жарқырайды, сондықтан олардың 
сәулелері  біздің  мұхит  беткейлеріндегі  терең  шұңқырларды  күн  сияқты 
жарқыратады». 
«Sea»  -  «теңіз»  лексемасы  бұл  ертегіде  сюжет  дамуы  мен  оқиға 
желісінің  негізгі  орны  болып  саналады.  Жоғарыда  аталған  кеңістіктің 
шекаралары ретінде құмдауыт жиектері «…a bar of dry land between me and 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   83




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет