Aбaй aтындaғы Қaзaқ ұлттық педaгогикaлық универcитеті



Pdf көрінісі
бет70/83
Дата12.04.2022
өлшемі1,77 Mb.
#30688
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   83
Байланысты:
disser

the  scaffold,  and  the  hangman  saki.  «Now,  lass,  thou  urns:  hang  by  the  neck 
till thou best dead». But she cried out: 
«Stop, stop, I think Г see my mother coming! 
«mother, hast brought my golden ball And come to set me free?» 
«I've neither brought thy golden ball Nor come to set thee free, 
But 1 have come to see thee hung Upon this gallows-tree». 
Бұл  әнді  дарға  асылуға  дайын  тұрған  қыз  үш  рет  қайталап  айтады, 
нәтижесінде сүйікті жігіті үлгеріп келіп, қызды өлімнен құтқарып алады. 
«The  rose-tree»  ертегісінде  кішкене  шымшық  орын  алған  жауыздық 
жайындағы әнді үш рет қайталап айтады: 
«Му wicked mother slow me. 
My dear lather ate me, 
My liltle brother whom 1 love 
Sits below, and 1 sing above Stick, stock, stone dead». 
Үш  рет  қайталап  айтылған  ән  арқасында  әділеттілік  орнатылып, 


 
112 
 
жауыз өгей шешей сазайын тартады.  
«Өгей  шешенің  зұлымдығы»  ертегісінде  де  шымшық  үш  рет  ән 
айтып, әкесі мен өгей шешесіне жазасын тартқызады: 
«Әкем мені сойды екеш, 
Апам аты Қарлығаш. 
Ақ шүберекке түйді екеш, 
Тоғай басына қойды екеш. 
Тоғай басы есіркеп, 
Құйрық, қанат берді екеш». 
Үш  саны  барлық  әлем  халықтарының  қиял-ғажайып  ертегілерінің 
негізінде алынған десек те қателеспейміз. Ол ертегі баяндаудың орталығы 
іспеттес.  Көп  жағдайда  жоспарлардың,  қайталамалардың,  қызметтердің 
түйіскен жерінің ортақ нүктесі болып табылады. Мысалы, «жетіспеушілік 
кейіпкерге  айтылады»  сценарийі  үш  рет  қайталанады.  Ол  ертегі 
дискурсының  үстіңгі  құрылым  деңгейіндегі  үш  элементарлық  сюжетті 
және терең құрылым деңгейіндегі үш жоспарды ашады. «Қиын тапсырма» 
сценарийі  қазақ,  сондай-ақ  ағылшын  ертегілерінде  де  үш  жоспардың 
түйіскен  жерінде  орын  алады.  Ертегі  әңгімесінің  шыңы  «үш  деңгейлік» 
«uoutopy»  арқасында  жүзеге  асырылады.  Терең  құрылым  деңгейінде 
сандар  оқырманға  белгілі  бір  мәдениетке  тән  мифтерге,  ежелгі 
архетиптерге қарай жол сілтейді. «Үш» саны буын құраушы негіз ретінде 
қазақ және ағылшын ертегілерінде жиі көрініс табады. 
«Three  leather»  ертегісінде  үш  сиқырлы  қауырсын  кейіпкерге  бүкіл 
сынақтардан  өтуге  көмектеседі:  «'I  hen  he  told  her  to  take  three  feathers 
from  under  his  side,  and  whatever  she  wished  through  them  would  come  to 
pass».  Яғни,  үш  саны  «тұрмыс-тіршілік  пен  ойлаудың  негізгі 
категориясы»  ретінде  танылады  [156].  Әрі  қарай  П.А.Флоренский: 
«Кеңістікте  біз  үш  өлшемді  ажыратып  көрсетеміз;  уақыт  үштікпен 
сипатталады:  өткен  шақ,  осы  шақ,  келер  шақ;  үш  грамматикалық  жақ  – 
түрлі  тілдердің  іргетасын  құрайды;  отбасы  негізінде  үштік  биологиялық 
дерек  жатыр:  әкесі,  анасы,  баласы;  жеке  тұлға  үш  негізден  құралады: 
дене,  жан  және  рух  және  оның  әрбір  қозғалысының  астарында  үштікке 
деген  ұмтылыс  бар:  ақылға,  жігерге  және  сезімге;  ақыл-естің 
диалектикалық  қозғалысы  да  үштіктен  тұрады:  тезис,  антитезис  және 
синтез», - деп тұжырымдайды [156, 459-460 бб.]. 
Осыған сәйкес, инициация рәсімімен байланысты символдар: сыйға 
тартушымен кездесу,  қиын  тапсырмалар үнемі үш реттен болады. Өзінің 
басқа кейпіне ие болуы үшін кейіпкер үш сынақтан өтуі қажет: «One day 
he  sent  him  out  to  sell  a  sheepskin,  and  Gobbom  said.  «You  must  bring  me 
back  the  skin  and  Lhe  value  oi’ii  as  well».  So  Jack  started,  but  he  could  nol 
find any who would leave him the skin and give him its price too. So he came 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   83




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет