contradistinguish [,kɒntrədis’tiηgwiʃ] v қарама
қарсы қою, салыстыру
contrafl ow [‘kɒntrəfl əu] n контрафлоу, қарсы
ағыс, қарсы жөңкiлу (яғни, жолдың бiр бүйiрi
жөнделiп жатқандықтан жолдың екiншi
бүйiрiн уақытша ерсiлi-қарсылы қозғалыс
үшiн пайдалану)
contraindication [,kɒntrəindi’keiʃn] n (медиц)
терiс көрсету, дəрiнiң керi əсер етуi
contrail [‘kɒntreil; ‘kα:n-] n (US) аспанда ұшақ
ұшқаннан соң қалатын ақ бу жолақ
contralto [kən’træltəu] (кейде alto) n (pl~s)
контральто, ең төменгi əйел дауысы
contraption [kən’træpʃn] n (ауызекi) тым күрделi
я оғаш көрiнетiн аппарат, құрал, жабдық
contrapuntal [,kɒntrə’pʌntl] adj (муз) контрапункт(тiк)
contrariwise [‘kɒntrəriwaiz; US -treri-] adv 1.керiсiнше; бiр жағынан, бiр жағынан алып
қарағанда ♦He always gives permission; she, ~, always refuses it. - Ол ылғи да рұхсат беретiн болса; бұл, керiсiнше, ылғи да беруден бас тартады. 2. [kən’treəriwaiz] қасақана, əдейi;
керiсiнше ♦They know that they are not allowed to park there, but, ~, they always do. - Олар машиналарын ол жерге қоймау керек екендiгiн бiледi, бiрақ əдейi ылғи да сол жерге қояды.
contrary I [‘kɒntrəri; US -treri] A.adj қарсы,
қарама-қарсы, қайшы, кереғар
♦~ beliefs – бiр-бiрiне кереғар нанымдар ♦traf- fi c moving in ~ directions - ерсiлi-қарсылы
430
431
жүрiп жатқан көлiк қозғалысы ♦«Hot» and «cold» are ~ terms. - «Ыстық» пен «суық» бiр-бiрiне қарама-қарсы ұғымдар. ♦The ship was delayed by ~ winds. - Кеме қарсы соққан желге байланысты кешiктi. B.n 1.the ~ қарсы, қарсы жақ, керi, басқа т.с.с. ♦The ~ of «wet» is «dry». - «Дымқыл» сөзiнiң антонимi/ сөзiне қарсы сөз - «құрғақ». ♦I’ve never op- posed it. The ~ is true. I’ve always supported it. - Бұған ешбiр қарсы болған емеспiн. Шынына келсек, керiсiнше. Бұны мен ылғи да қолдаумен болдым. 2.(idm) *by ~ies керiсiнше, күткеннен
мүлде басқа ♦Many events in our lives go by ~ies. - Өмiрiмiздегi көптеген оқиғалар бiз ойлағаннан мүлде өзгеше болып жатады.
*on the ~ керiсiнше, мүлде басқаша, тiптi де
♦It doesn’t seem ugly to me; on the ~, I think it is rather beautiful. - Мен мұны ұсқынсыз деп ойламаймын, керiсiнше, менiңше бұл əжептəуiр əдемi. *to the ~ басқаша, керiсiнше
екенiн бiлдiретiн ♦I will come on Monday un- less you write to the ~. - Мен дүйсенбi күнi келмекпiн, егер, басқадай деп хат жазбасаң (маған). ♦I will continue to believe it untill I get proof to the ~. -Керiсiнше екенiне дəлел алмайынша мен осыған сене беремiн.
contrary II [kən’treəri] adj қырсық, бетпақ,
əдейi тiл алмайтын я жəрдемдеспейтiн
contrarily I [‘kɒntrərəli; US -trerəli] adv керiсiнше, басқаша, т.с.с. [қ-з: contrary I A]
contrarily II adv [қ-з: contrary II]
contrariness n [қ-з: contrary II]
contrary to prep қарсы, қарама қарсы, қайшы,
кереғар, керi ♦to be ~ to the law - заңға қайшы болу ♦The results were ~ to expectation. - Нəтижелер күткендей болып шықпады. contrast A.v [ kən’trα:st; US -træst] 1.~ A and/ with B салыстыру, салыстырып қарау ♦It is interesting to ~ the two writers. - Екi жазушыны салыстырған өте қызық. 2.~ (with smb/smth) (салыстырғанда) сəйкес келмеу, ерекшелену,
даралану ♦Her actions ~ed sharply with her promises. - Оның iсi уəдесiнен мүлде өзгеше болып тұрды. B.n [ ‘kɒntrα:st; US -træst]
1.~ (to/with smb/smth); ~ (between A and B салыстыру, салыстырып қарау; өзгешелiк;
салыстырғанда, қарағанда, контраст ♦Careful ~ of the two plans shows up some key differences. - Екi жоспарды мұқият салыстырғанда кейбiр басты ерекшелiктер көрiнедi. ♦His white hair was in sharp ~ to his dark skin. - Оның ақ шашы қара торы терiсiнен ерекшеленiп тұрды.
♦She had almost failed the exam, but her sister, by ~, had done very well. - Ол емтиханды мүлде нашар тапсырса, ал əпкесi, бұған қарағанда өте тамаша шықты. 2.өзгешелiк, ерекшелiк,
айырмашылық, контраст т.с.с. ♦The white walls make a ~ with the black carpet. - Ақ қабырғалар қара кiлемге қарағанда ерекшеленiп тұрады. ♦The ~ of the light and shade is important in photography. - Фотографияда жарық пен көлеңкенiң контрастының болғаны маңызды.
contravene [,kɒntrə’vi:n] v 1.(заңға, т.с.с.)
қайшы əрекет ету; ереженi бұзу ♦You are ~ing the regulations. - Сiз ереженi бұзып тұрсыз.
2.(заттар ж.) қайшы келу, кереғар болу, сай
келмеу, келiспеу, терiстеу ♦His evidence ~s the theory. - Оның дəлелi теорияға кереғар. contravention [,kɒntrə’venʃn] n (заңға, т.с.с.)
қайшы əрекет ету; ереженi бұзу; қайшы келу,
кереғар болу, сай келмеу, келiспеу, терiстеу ♦a blatant ~ of the treaty - шартты көпе-көрнеу бұзу contretemps [‘kɒntrətɒm] n [pl өзгермейдi]
(Fr, кiтаби я қалж)бақытсыз оқиға; жазмыш;
бақытсыздық, жолы болмаушылық
contribute [kən’tribju:t] v 1.~ (smth) (to/ towards smth) қайырымдылық көмек ету,
ақшалай, заттай көмек ету, ақыл айту; үлес
қосу, жарна төлеу ♦to ~ to a charity collec- tion - мейiрiм көмегiн жинағандарға ақшалай үлес қосу ♦to ~ aid for refugees - босқындарға көмек көрсету ♦The chairman encourages ev- eryone to ~ to the discussion. - Төраға əркiмнiң пiкiрсайысқа қатысып отырғанын қалайды.
2.~ to smth ұлғайту, қосу, көмектесу, үлес қосу
♦Her work has ~d enermously to our understand- ing of this diffi cult subject. - Оның жұмысы бiздiң мына қиын пəндi түсiнуiмiзге өте зор үлес қосты. 3.~ to smth бiрнəрсеге себепкер
болу, бiрнəрсенi туғызу ♦Does smoking ~ to lung cancer? - Темекi шегу өкпе рагының (обырының) тууына себепкер ме? 4.~ (smth) to smth мақала т.с.с. жазу ♦She has ~d (sev- eral poems) to literary magazines. - Ол əдеби журналдарға (бiрнеше өлең) жазды.
contribution [,kɒntri’bju:ʃn] ~ (to/towards smth)n 1.(a) қайырымдылық көмек ету,
ақшалай, заттай көмек ету, ақыл айту; үлес
қосу ♦the ~ of money to charity - мейiрiм көмегiн жинағандарға ақшалай үлес қосу (b)
қайырымдылық көмек, үлес, жарна т.с.с. 2.(a)
ұлғайту, қосу, көмектесу, үлес қосу (b)үлес,
жəрдем т.с.с.
♦The signing of such a treaty would be a major ~ towards world peace. - Мұндай шарттың жасалуы əлемдiк бейбiтшiлiкке қосылған үлкен үлес болып табылады.
3.жазылған мақала, əңгiме т.с.с. ♦This week’s issue has ~s from several well -respected jour- nalists. - Осы аптадағы басылымға бiрнеше белгiлi журналистiң жазғандары енген.
contributor [kən’tribju:tə(r)] n қайырым етушi,
көмек берушi; үлес қосушы; мақала жазушы
т.с.с. [қ-з: contribute]
contributory [kən’tribju:təri; US -tɔ:ri] adj 1.бiрнəрсеге себепкер болатын, тудыратын
т.с.с. ♦a ~ factor, cause - негiзгi фактор, негiзгi себеп ♦~ negligence -– апатқа (жазатайым оқиғаға) себеп болған салақтық 2.жарна төлейтiн, үлес қосатын
♦a ~ pension scheme - жарналы зейнетақы схемасы (яғни, зейнетақы қорына қызметкер
де, ол iстейтiн компания да жарна төлейдi
деген сөз)
con trickn confi dence trick
contrite [‘kɒntrait] adj өкiнген, əттегенайлаған,
терiс iстегенiне қайғырған, өкiнген,
қынжылған, сан соққан ♦She was ~ the morning after her angry outburst. - Қатты ашуланған күннiң ертеңiнде ол өкiнумен болды.
contritely [‘kɒntraitli] adv [қ-з: contrite]
contrition [kən’triʃn] n терең өкiнiш,
қынжылыс, сан соғу
contrivance [kən’traivəns] n 1.~ (for doing smth/to do smth) (a)белгiлi бiр мақсатқа арнап
жасалған құрылғы, аспап, құрал, жабдық
♦He erected some ~ for storing rainwater. - Ол жауын суын жинайтын құрылғы орнатты.
(b)күрделi я жымысқы жоспар ♦an ingenious ~ to get her to sign the document without reading it - оған құжатты оқытпастан қол қойдырмақ болған шебер жымысқылық 2.қабiлет, шама
♦Some things are beyond human ~. - Кейбiр нəрселер адам шамасынан тыс.
3.жымысқылық жоспар жасау, ақыл-айламен
ойластыру; бiрнəрсе жасау, ойлап табу;
қиындықтарға қарамастан iстей т.с.с. алу [қ-з:
contrive] ♦the ~ of an effective method - тиiмдi методты (тəсiлдi) ойлап табу contrive [kən’traiv] v (кiтаби) 1. жымысқылық
жоспар жасау, ақыл-айламен ойластыру;
бiрнəрсе жасау, ойлап табу ♦to ~ a device, a means of escape - құрал, қашу жолын ойлап табу қиындықтарға қарамастан iстей т.с.с. алу ♦to ~ to live on a small income - аз ғана жалақыға күн көре алу ♦(əжуа) He ~d to make matters worse. - Ол артық қыламын деп тыртық қылды. contrived [kən’traivd] adj (жақтырм) 1.алдын
ала айла-шарғымен жоспарланған ♦a ~ incident intended to mislead the newspapers - газеттердi алдау мақсатында ойластырылған инцидент 2.əдейi, қасақана iстелген т.с.с.; табиғи емес,
жасанды ♦The fi lm had a ridiculously ~ story line. - Фильмде бiр қисынсыз жасалған əңгiме желiсi бар-тын. control [kən’trəul] A.n 1.~ (of/over smb/ smth) бақылау, қадағалау ♦children who lack parental ~ - əке-шешесiнiң бақылауы жетiспейтiн балалар ♦She managed to keep ~ of her car on the ice. - Ол машинасын мұздың үстiмен жүргiзе алды. ♦The pilot lost ~ of the plane. - Ұшқыш ұшақты игере алмай қалды.
2.бақылау, басқару, қадағалау, назарда ұстау ♦~ of traffi c/traffi c ~ - көше қозғалысын бақылау ♦She argued for import ~. - Ол импортты бақылау керек деген пiкiрдi қозғады. 3.~ (on smth) ♦government ~s on trade and industry - үкiметтiң сауда мен өнеркəсiптi бақылауы 4.салыстырып бақылау, салыстырып көру,
бақылау ♦One group was treated with the new drug, and a second group was treated with the old one as a ~. - Бiр топты жаңа дəрiмен емдесек, екiншi топты көне дəрiмен емдедiк, салыстырып көру үшiн. ♦a ~ group - бақылау тобы/бақылайтын топ 5.басқару, жүргiзу,
бақылау құралдары, тетiктерi, бақылайтын
құрылғы, аспап, прибор т.с.с. ♦the ~s nof an aircraft - ұшақтың басқару жүйесi 6.бақылау орталығы, бақылайтын, тексеретiн жер 7.(idm) *to be in ~ (of smth) бағыттау, басқару,
билеу ♦Who is in ~ of the project? - Жобаны кiм басқарады? *be/get out of ~ бақылаудан
шығып кету, бой бермей кету, бағынбай кету
♦Infl ation has got out of ~. - Инфляция бой бермей кеттi. *to bring/get smth/be under
432
433
~ бақылауға алу, ауыздықтау, бағындыру B.v (-ll-) 1.бақылау, қадағалау, билеу, басқару
2.реттеу, бақылау т.с.с. 3.тексеру, қадағалау
controllable [kən’trəuləbl] adj бақыланатын,
басқарылатын; көнетiн, бой беретiн [қ-з: control]
controller [kən’trəulə(r)] n бақылаушы,
контролер
controversial [,kɒntrə’vз:ʃl] adj айтыс
тудыратын, шу шығаратын, дау тудыратын
♦a ~ person - көп қырлы адам (яғни, өзi жөнiнде əртүрлi пiкiр туғызатын адам) ♦a ~ decision, book - даулы шешiм, атышулы кiтап controversialist [,kɒntrə’vз:ʃəlist] n (кiтаби)
дауды, кереғарлықты ұнатушы
controversially [,kɒntrə’vз:ʃəli] adv [қ-з: contro- versial]
controversy [‘kɒntrəvз:si, kən’trɒvəsi] n~ (about/over smth) айтыс, айтыс-тартыс, дау,
дау-дамай
controvert [,kɒntrə’vз:t] n (кiтаби)бiрнəрсенiң
шын екенiн терiстеу; айтысу, дауласу
contumacious [,kɒntju:’meiʃəs; US -tu:-] adj (кiтаби)қырсық, тоңмойын, бетпақ
contumaciously [,kɒntju:’meiʃəsli; US -tu:-] adv [қ-з: contumacious]
contumacy [‘kɒntjuməsi; US kən’tu:məsi] n қырсықтық, тоңмойындық, бетпақтық
contumely [‘kɒntju:mli; US kən’tu:məli] n (кiтаби)балағаттау, тiл тигiзу; балағат сөз
contuse [kən’tju:z; US -’tu:z] v (медиц) контузиялау, зақымдау; көгерту
contusion [kən’tju:ʒn US -’tu:-] n (медиц) контузия, зақым; көгеру
conundrum [kə’nʌndrəm] n 1.жұмбақ,
сөзжұмбақ ойыны 2.күрделi əрi қызық
проблема, мəселе
conurbation [,kɒnз:’beiʃn] n конурбейшн, бiр
бiрiне қосылып кеткен қалалы аймақ
convalesce [,kɒnvə’les] v сауығу, əл жинау
convalescent [,kɒnvə’lesnt] n, adj аурудан сауығушы
convalescence [,kɒnvə’lesns] n (бiрте бiрте)
сауығу, əл жинау
convect [kən’vekt] v ыстықты конвекция
арқылы тарату [қ-з: convection]
convection [kən’vekʃn] n конвекция, ыстықтың
сұйықтың я газдың бiр бөлiгiнен екiншi
бөлiгiне қызған заттардың қозғалысы арқылы
өтуi, тарауы
convector [kən’vektə(r)] n (кейде convector heater) конвектор, электрожылытқыш
convene [kən’vi:n] v 1.(мəжiлiске) шақыру,
жинау 2.(мəжiлiске) келу, жиылу
convener, convenor [kən’vi:nə(r)] n 1.(мəжiлiске) шақырушы, жиюшы 2.(Brit)
кəсiподақтың аға ресми өкiлi
convenience [kən’vi:niəns] n 1.ыңғайлылық,
қолайлылық, ыңғай, барлық керек-
жарақ ♦a library planned for the users’ ~ - пайдаланушыларға ыңғайлап жоспарланған кiтапхана ♦It was a marriage of ~. - Бұл бiр мүдденi көздеген неке болды. ♦The house has all the modern ~s. - Үйде барлық ыңғай жасалған (яғни, қажет нəрсенiң, құрылғының бəрi бар).
2.(Brit euph) көпшiлiк дəретхана, туалет
3.(idm) *at one’s ~ қашан, қай кезде өзiне
ыңғайлы, қолайлы болғанда *at your earli- est ~ (кiтаби көбiне коммерц)неғұрлым
тезiрек♦Please deliver the goods at your earliest ~. - Тауарды неғұрлым ертерек жеткiзуiңiздi өтiнемiн. *fl ag of ~ =fl ag
convenience foodn жеңiл тағам (яғни,
қалбырдағы, пакеттегi)
convenient [kən’vi:niənt] adj~ (for smb/ smth) 1.ыңғайлы, қолайлы 2.қолайлы,
жақын
conveniently [kən’vi:niəntli] adv ыңғайлы,
қолайлы ♦My house is ~ near a bus-stop. - Үйiм қолайлы автобус аялдамасының жанында орналасқан.
convent [‘kɒnvənt; US -vent] n конвент, əйелдер
монастыры ♦to enter a ~ - монахиня болу ♦a ~ school - конвент мектебi convention [kən’venʃn] n 1.конференция,
жиын 2.(a) жалпы келiсiм, жазылмаған тəртiп,
əдет-ғұрып, дəстүр, шарттылық ♦C~ dictates that a minister should resign in such a situa- tion. - Əдетте мынадай жағдайда министр отставкаға кетуi керек.
(b)практикадағы нəрсе, күнделiктi болып
тұратын нəрсе, тəртiп; дəстүр ♦the ~s which govern stockmarket dealing - қор биржасында үстемдiк ететiн дстүрлер 3.конвенция, ресми келiсiмшарт ♦the Geneve C~s - Женева конвенциялары 4.метод, стиль, дəстүр
conventional [kən’venʃənl] adj 1.(көбiнесе жақтырм) дəстүрлi, əдетке сiңген,
қалыптасып қалған, көне ♦~ clothes, behaviour - дəстүрлi киiм, жүрiс-тұрыс ♦She is so ~ in her views. - Оның көзқарастары ескi. ♦The ~ wisdom is that high wage in- creases infl ation. - Əдеттегi пiкiр бойынша, жоғары жалақы инфляцияны өсiредi. (b)
дəстүрлi, əдеттегi, қалыптасқан 2.(қару-
жарақ ж.) ядролық емес, кəдiмгi ♦~ missiles - ядролық емес ракеталар ♦a ~ power station – кəдiмгi электр станциясы (ядролық отын жақпайтын) conventionality [kən,venʃən’æləti] n дəстүрлiлiк, күнделiктi болыр тұратын нəрсе
[қ-з conventional]
conventionalize,-ise [kən’venʃənəlaiz] v [қ-з:
conventional]
conventionally [kən’venʃənəli] adv [қ-з: conven- tional]
converge [kən’vз:ʤ] v 1.~ (on smb/smth);~ (at smth) қиылысу, түйiсу, тоғысу 2. (ауысп. мағ.)
ұқсас болып кету, ұқсас бола түсу ♦Our previ- ously opposed views are beginning to ~. - Бұдан бұрынғы бiздiң қарама қарсы пiкiрлерiмiз бiр бiрiне жақындасып бара жатыр.
convergence [kən’vз:ʤəns] n [қ-з: converge]
convergent [kən’vз:ʤənt] adj қиылысатын,
түйiсетiн, тоғысатын ♦~ lines, opinions - қиылысатын сызықтар, тоғысатын пiкiрлер conversant [kən’vз:snt] adj~ with smth (кiтаби) бiрнəрсенi бiлетiн, таныс
conversation [,kɒnvə’seiʃn] n~ (with smb) (about smth) (a) əңгiме, сұхбат (b)əңгiмелесу,
сұхбаттасу
conversational [,kɒnvə’seiʃənl] adj 1.əңгiме(лiк,
-нің), сұхбат(тық, -тың) ♦Business letters are not usually written in ~ style. - Iс қағаздары əдетте əңгiмелiк (ауызекі) стильмен жазылмайды. (b) ауызекi, əңгiме, -ге қатысты
♦I go to evening classes to do ~ German. - Мен ауызекi немiс тiлiн үйрену үшiн кешкiлiк кластарға барамын.
conversationalist [,kɒnvə’seiʃənəlist] n əңгiмешiл, əңгiме айтқыш
converse A.v [kən’vз:s] ~ (with smb) (about smth); ~ (together) (кiтаби) əңгiмелесу B.n [‘kɒnvз:s] the ~ 1.қарсы, керi ♦He says she is satisfi ed, but I believe the ~ to be true: she is very dissatisfi ed. - Ол əлгi əйел риза дейдi, менiңше шыны керiсiнше болар: ол (əйел) өте ренжiп жүр. 2.(логикада) бiр бiрiне қарама қарсы,
кереғар пiкiрлер C.adj [‘kɒnvз:s] қарсы, қарама
қарсы, керi
conversely [kən’vз:sli] adv керiсiнше т.с.с.
conversion [kən’vз:ʃn; US kən’vз:rʒn] n~ (from smth) (into/to smth) 1.басқа бiр нəрсеге
айнал(дыр)у, ауыс(тыр)у, өт(кiз)у, өзгер(тiл)
у, айырбастау 2.шоқын(дыр)у, басқа дiн
қабылда(т)у, көзқарасы(н) өзгер(т)у
convert A.v [kən‘vз:t] 1. ~ (smth) (from smth) (into/to smth) басқа бiр нəрсеге айнал(дыр)у,
ауыс(тыр)у, өт(кiз)у, өзгер(тiл)у, айырбастау
2.~ (smb) (from smth) (to smth) шоқын(дыр)у,
басқа дiн қабылда(т)у, көзқарасы(н) өзгер(т)у
3.(регби ойынында) допты тебу арқылы ұпай
алу 4.(idm) *preach to the converted preach B.n [‚kɒnvз:t] ~(to smth) басқа дiн қабылдаған
адам; пiкiрi, көзқарасы өзгерген, ауысқан адам
♦Already the new newspaper is winning/gaining ~s. - Қазiрдiң өзiнде-ақ жаңа газет көптеген оқырмандарды өзiне қаратуда.
converter, convertor [kən‘vз:tə(r)] n 1.(физ) (a)конвертер, ағынды түрлендiргiш (b)
радиосигналды түрлендiргiш, конвертер 2.ерiген
металды қорытатын, өңдейтiн түтiк, конвертер
convertible [kən‘vз:təbl] A.adj~ (into/to smth) өзгере, ауыса т.с.с. алатын [қ-з: convert A]
♦a sofa that is ~ into a bed - төсекке айнала алатын диван B.n үстi ашылып жабылатын
машина
convertibility [kən,vз:tə’biləti] n [қ-з: convert A]
convex [‘kɒnveks] adj дөңес, томпақ
convexity [kɒn’veksəti] adj дөңестiк, томпақтық
convey [kən’vei] v 1.~ smb/smth (from…) (to…) (кiтаби) тасымалдау, тасу, жеткiзу;
беру, жолдау; өткiзу ♦Pipes ~ hot water from the boiler to the radiators. - Құбырлар ыстық суды қазандықтан жылыту батареяларына жеткiзедi. ♦This train ~s both passengers and goods. - Бұл поезд жолаушыларды да, тауарларды да тасиды. ♦a message ~ed by radio - радио арқылы таратылған жолдау 2.~ smth (to smb) (ойын, сезiмiн, т.с.с.) жеткiзу,
бiлдiру ♦Words cannot ~ how delighted I was. - Менiң қандай қуанғанымды сөзбен жеткiзу қиын. 3.~ smth to smb(заң) меншiк хақын
толығымен бiреуге беру
conveyance [kən’veiəns] n 1.(кiтаби) тасымал,
тасу, жеткiзу; беру, жолдау; өткiзу ♦the ~ of
434
435
goods by train - поездбен тауар тасымалдау 2.(кiтаби) көлiк, тасығыш ♦a public ~ - қоғамдық көлiк, транспорт 3.(заң) (a)
меншiгiн, мүлкiн бiреуге беру (b)меншiгiн,
мүлкiн беру туралы құжат
conveyancer [kən’veiənsə(r)] n меншiгiн,
мүлкiн бiреуге беру туралы құжатты
дайындаушы адам, конвейансер
conveyancing [kən’veiənsiη] n меншiгiн,
мүлкiн бiреуге беру, өткiзу