Биохимия кафедрасы

11. 

Хордалылар  типі.  Сүйекті  балықтар  класы.  Өзен 

алабұғасының  сыртқы  және  ішкі  құрылысымен 

танысу. 

1 

 

 

 

 

12. 

Бауырмен  жорғалаушылар  класы.  Агаманың  сыртқы 

және ішкі құрылысын зерттеу. 

1 

13. 

Құстар қаңқасы зерттеу. 

 

1 

14. 

Қазақстанның герпетофаунасы. 

 

1 

15. 

Сүтқоректілердің негізгі отрядтары және олардың 

көбеюі. 

 

1 

 

 

Күнтізбелік-тақырыптық жоспар «Зоология» пәнінің жұмыс оқу бағдарламасы негізінде құрастырылды. 

2014 жылғы_____________«___» күнгі кафедра отырысында қаралып бекітілді. Хаттама  №___ 

 

 

Құрастырушылар: Тасмағамбет А.Т., б.ғ.к.,                аға оқытушы 

                         Сғидолдина Ж.Е.  ассистент                а.ш.ғ. магистрі: 

           

                                                                                                                                                                 

«БЕКІТЕМІН»                                                                                                                                                                                         

«Физиология, морфология 

және биохимия» каф. меңгерушісі                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      

профессор_________  С.С.Алданазаров  

                                                                                 «27» тамыз 2014 ж. 

 

 

 

 

Сабақ пен жұмыстың түріне байланысты баллдың бөлінуі 

«Зоология» пәні бойынша 

«5В080300 – Аңшылық және аң өсіру» мамандығы күндізгі оқу бөлімі 1-курс студенттеріне 

 

                          Курс - 1, семестр – 1, кредит саны - 3, барлық сағат – 135 

 

Дәріс - 15                                                                                                           СӨЖ барлығы – 90, 

Лабораториялық сабақ -30                                                              соның ішінде: СОӨЖ ауд.- 15 

Тәжірибелік/семинарлық сабақ -15                                                                        

 

Емтихан – 1 семестр 

 

Рет. 

№ 

Студенттердің орындайтын жұмыстары мен 

 сабақтарының түрлері 

Баллмен бағалау 

1 

Аудиториялық сабақтар, соның ішінде: дәріс, 

лабораториялық, тәжірибелік/семинар  

сабақтары 

100 

2 

Студенттің өзіндік жұмысы  

(СӨЖ) 

100 

3 

Шептік бақылау 

100 

 

 

100 

4 

Аралық аттестация 

(емтихан) 

100 

 

Барлығы 

100 

 

 

Дайындағандар: Тасмағамбет А.Т., б.ғ.к., аға оқытушы 

Сғидолдина Ж.Е.  ассистент    а.ш.ғ. магистрі: 

 

 

Кафедра отырысында талқыланған. Хаттама 1, «27» тамыз 2014 ж. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«5В080300 – Аңшылық және аң өсіру» мамандығы күндізгі оқу бөлімі 1-курс студенттеріне 

«Зоология» пәнінен студенттердің өзіндік жұмысын (СӨЖ) орындауға арналған 

ТАПСЫРМАЛАР 

(барлығы 60 сағат) 

  

Рет 

№ 

Өзіндік жұмыстарға 

арналған тапсырмалар 

(тақырыптар) 

Сағат 

саны 

Ұсынылған әдебиеттер 

және басқа да әдеби 

көздер 

Есеп беру 

формасы 

1 

2 

3 

4 

5 

1 

Тірі  және  өлі  табиғат  туралы  жалпы 

түсінік. Негізгі қасиеттері. 

 

1 

1. Дәуітбаева К.Ә. Омыр-

тқасыздар зоологиясы.  

1-2 бөлім, А, 2004-2005;  

2. Түсіпова К.С. Омырт-

қасыздар зоологиясы 1-2 

бөлім, 1998-1999;  

3. Махмұтов С.М. Зооло-

гия . А., 2006;  

4. Наумов С.П. Омыртқа-

лылар зоологиясы (ауд. 

Ш.Ғ.Ибраев, Т.Х.Күлте-

баев). А., 1970 

5. Қайроллаев К.Қ., 

Несіпбаев Т.Н. Қазақстан 

құстары. Алматы, 2007 

Реферат 

2 

Ч. 

Дарвиннің 

эволюциялық 

теориясының мәні. 

1 

-//- 

Реферат 

3 

А.И.  Опариннің  «Тіршіліктің  жер 

бетінде  пайда  болуы»  теориясының 

негізгі қағидалары 

1 

-//- 

Реферат 

4 

Қазақстан 

Республикасының 

қорықтары мен ұлттық парктері. 

1 

-//- 

Реферат 

5 

Қазақстан  Республикасының  Қызыл 

Кітабы. 

1 

 

Реферат 

6 

Жануарлар әлеміндегі симбиоздық. 

1 

-//- 

Реферат 

7 

Тіршілік үшін күрес. 

1 

-//- 

Реферат 

8 

Омыртқасыз  жануарларды  қорғаудың 

негізгі проблемалары. 

1 

-//- 

Реферат 

9 

Омыртқалы жануарларды қорғау. 

1 

-//- 

Реферат 

10 

Құршаяндар 

отряды 

(Scorpiones).өкілдері. 

Олардың 

биологиясы 

мен 

құрылыс 

ерекшеліктері. 

1 

-//- 

Реферат 

11 

Қарақұрт - улы өрмекші. 

1 

-//- 

Реферат 

12 

Акариформды 

кенелер 

отряды 

(Acariformes). 

Олардың 

ауыл 

шаруашылығына тигізетін әсері. 

1 

-//- 

Реферат 

13 

Паразитоформды 

кенелер 

отряды 

(Parasitoformes). 

1 

-//- 

Реферат 

14 

Таракандар 

отряды. 

(Blattoidea). 

1 

-//- 

Реферат 

Олардың 

сипаттамасы. 

Күресу 

жолдары. 

15 

Термиттер отряды (Isoptera). 

1 

-//- 

Реферат 

16 

Биттер отряды (Anaplura). 

1 

-//- 

Реферат 

17 

Қос  қанаттылыр  отряды.  (Diptera). 

Олардың 

негізгі 

өкілдері. 

Зиянкестермен күресу жолдары. 

1 

-//- 

Реферат 

18 

Бал 

арасының 

халық 

шаруашылығындағы маңызы. 

1 

-//- 

Реферат 

19 

Ірі - қара малдың тері асты бөгелегі. 

1 

-//- 

Реферат 

20 

Жылқылардың қарын бөгелегі. 

1 

-//- 

Реферат 

21 

Бүргелер отряды.(Aphaniptera).  

1 

-//- 

Реферат 

22 

Акулалар 

отрядүсті 

тармағы 

(Selachomorpha). Негізгі өкілдері. 

1 

-//- 

Реферат 

23 

Бекіре 

тәрізділер 

отряды 

(Acipenseriformes).  Негізгі  өкілдері. 

Маңызы. 

1 

-//- 

Реферат 

24 

Теңіз тасбақалары. 

1 

-//- 

Реферат 

25 

Қазақстанда 

кездесетін 

улы 

жыландар. 

1 

-//- 

Реферат 

26 

Теңіз жыландары  (Hydrophaidae). 

1 

-//- 

Реферат 

27 

Хамелеондар 

отряды 

(Chamaeleonidae).  Негізгі  өкілдеріне 

сипаттама 

1 

-//- 

Реферат 

28 

Нағыз крокодилдер  (Сrocodylidae). 

1 

-//- 

Реферат 

29 

Жыртқыш  құстар  отряды.  Негізгі 

өкілдері. 

1 

-//- 

Реферат 

30 

Пайдалы орман құстары. 

1 

-//- 

Реферат 

31 

Жыл құстары. 

1 

-//- 

Реферат 

32 

Қалталы 

сүтқоректілер. 

Негізгі 

өкілдері. Ерекшелік белгілері. 

1 

-//- 

Реферат 

33 

Қолқанатты  сүтқоректілер  отряды. 

Вампир тұқымдасы.  

1 

-//- 

Реферат 

34 

Приматтар 

отрядына 

сипаттама. 

Олардың 

басқа 

сүтқоректілер 

ортасынан алатын орны. 

1 

-//- 

Реферат 

35 

Кеміргіштер 

отряды. 

Олардың 

биологиясы 

мен 

дене 

құрылыс 

ерекшеліктері. Негізгі өкілдері. 

1 

-//- 

Реферат 

36 

Қасқыр  тұқымдасы.  Биогеоценоздағы 

жыртқыштардың ролі.  

1 

-//- 

Реферат 

37 

Мысықтар  тұқымдасы.  Ерекшелік 

белгілері.  

1 

-//- 

Реферат 

38 

Жыртқыш 

сүтқоректілердің 

дене 

құрылыс 

ерекшеліктері 

және 

биологиясы. өкілдері. 

1 

-//- 

Реферат 

39 

Тақтұяқты 

сүтқоректілердің 

дене 

құрылыс 

ерекшеліктері 

және 

биологиясы.  

1 

-//- 

Реферат 

40    Жұптұяқты сүтқоректілердің дене   

  құрылыс ерекшеліктері және    

1 

-//- 

Реферат 

  биологиясы.                                               

41 

Насекомқоректі  сүтқоректілер  отряды 

(Insectivora). 

1 

-//- 

Реферат 

42 

Ескекаяқты  сүтқоректілер  отряды 

(Pinnipedia). 

1 

-//- 

Реферат 

43 

Киттәрізділер отряды. (Cetacea). 

1 

-//- 

Реферат 

44 

Ет  тұмсықты  сүтқоректілер  отряды. 

(Proboscidea). 

1 

-//- 

Реферат 

45 

Көн табандылар отряды. (Tylopoda) 

1 

-//- 

Реферат 

46 

Жирафтар тұқымдасы. (Giraffidea). 

1 

-//- 

Реферат 

45 

Қуыс 

мүйізді 

сүтқоректілер 

тұқымдасы. (Bovidae). 

1 

-//- 

Реферат 

48 

Бұғылар тұқымдасы. (Cervidae). 

1 

-//- 

Реферат 

49 

Шала  маймылдар  отрядасты  тармағы. 

(Prosimili).  

1 

-//- 

Реферат 

50 

Маймылдар 

отрядасты 

тар-мағы, 

немесе  жоғары  сатыдағы  приматтар 

(Anthropoidae). 

1 

-//- 

Реферат 

51 

Құмырсқажемді 

сүтқоректілер 

тұқымдасы. (Mermicophagidae). 

1 

-//- 

Реферат 

52 

Мүкітістілер отряды. (Edentata).  

1 

-//- 

Реферат 

53 

Кенгурулер 

тұқымдасы.  

(Macropodidae). 

1 

-//- 

Реферат 

54 

Коала тұқымдасы, немесе қалталы 

аюлар. 

1 

-//- 

Реферат 

 

 

Дайындағандар: Тасмағамбет А.Т., б.ғ.к., аға оқытушы 

Сғидолдина Ж.Е.  ассистент    а.ш.ғ. магистрі: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ЗООЛОГИЯ 

 

Лекция № 1 

 

Тақырып: Зоология – жануарлар туралы кешенді ғылым.  

 

Лекцияның жоспары: 

 

1. 

Кіріспе. 

Жануарлар систематикасы. 

 

2. Зоология ғылымының қысқаша даму тарихы. 

 

3. Зоологияның арнайы пәндерге бөлінуі.

 

 

4. 

Зоологияның ветеринария мен мал шаруашылығындағы маңызы. 

 

Пайдалынатын әдебиеттер: 

Негізгі әдебиеттер: 

1.

 

Махмұтов С.М. Зоология. Алматы, 2006. 

2.

 

Дәуітбаева К.Ә. Омыртқасыздар зоологиясы. 1-2 бөлім, Алматы, 2004-2005. 

3.

 

Түсіпова К.С. Омыртқасыздар зоологиясы 1-2 бөлім, 1998-1999. 

4.

 

Наумов  С.П.  Омыртқалылар  зоологиясы  (ауд.  Ш.Ғ.Ибраев,  Т.Х.Күлтебаев). 

Алматы, 1970. 

5.

 

Лукин Е.И. Зоология. Агропромиздат. Москва, 1989. 

6.

 

Догель В.А. Зоология беспозвоночных. Высшая школа. М.,1981. 

7.

 

Наумов Н.П., Карташов Н.Н. Зоология позвоночных. Ч.1-2. М., 1979. 

Қосымша әдебиеттер: 

8.

 

Догель В.А., Полянский Ю.И., Хейсин Е.М. Общая протозоология. М.,  1967. 

9.

 

Хаусман К. Протозоология. М., 1988. 

10.

 

Серавин Л.Н. Простейшие... что это такое ? М., 1984.  

11.

 

Мариковский П.И. Тайны мира насекомых. Алма-Ата, 1966. 

12.

 

Живые сокровища Казахстана. Алма-Ата, 1979. 

13.Красная книга Казахстана. Т.1. Животные. Ч.1.Позвоночные. А., 1996. 

14.  Қайроллаев  К.Қ.,  Несіпбаев  Т.Т.  Қазақстан  құстары.  Оқу  құралы.  Агроуниверситет. 

Алматы, 2007. 

 

Зоология (грек тілінде zoon - жан-жануар, logos - ілім деген сөз) — жан-жануарлар туралы 

ғылым,  яғни  ол  жануарлар  мен  жәндіктердің  құрылысын,  дамуын,  өмір  сүретін  ортасымен 

қарым-қатынасын,  географиялық  таралуын,  систематикасын,  келіп  шығу  тарихын  және 

басқа да қасиеттерін зерттейді. 

 

 

ЖАНУАРЛАР СИСТЕМАТИКАСЫ 

 

Қазіргі  кезде  жануарлар  дүниесі  төмендегідей  23  типке  бөлінеді,  олардың  22-сі 

омыртқасыздарға жатады: 

1.

 

Саркомастигофоралар типі 

2.

 

Споралылар типі 

3.

 

Книдоспоридиялар типі 

4.

 

Микроспоридиялар типі 

5.

 

Кірпікшелілер немесе инфузориялар типі 

6.

 

Пластинка тәрізділер немесе тақталылар типі 

7.

 

Губкалар типі 

8.

 

Ішекқуыстылар типі 

9.

 

Ескектілер типі 

10.

 

Жалпақ құрттар типі 

11.

 

Немертиналар типі 

12.

 

Жұмыр құрттар типі 

13.

 

Скребнилар немесе тікенбас құрттар типі 

14.

 

Буылтық құрттар типі  

15.

 

Буынаяқтылар типі  

16.

 

Онихофоралар типі 

17.

 

Моллюскалар немесе жұмсақ денелілер типі 

18.

 

Қармалауыштылар типі  

19.

 

Тікентерілілер типі 

20.

 

Погонофоралар типі 

21.

 

Жаққылқандылар типі  

22.

 

Жартылай хордалылар типі 

 

 23.     Хордалылар типі. 

 

Зоологияның негізін салушы, атақты грек ғалымы Аристотелъ (б.э.д. 384-322 жылдар) жан-

жануарлардың 500 түрін сипаттап жазған. Ол жан-жануарларды төмендегідей үлкен 2 топқа 

жатқызады: 

1.

 

Қаны бар жан-жануарлар. 

2.

 

Қаны жоқ жан-жануарлар. 

Қаны  бар  жануарлар  қатарына  ол  аңдарды,  құстарды,  балықтарды  және  хайуандарды  (қос 

мекенділер, бауырымен жорғалаушыларды) жатқызады.

 

Қаны  жоқ  жан-жануарлар  қатарына  ол  насекомдарды,  шаян  тәрізділерді,  моллюскаларды 

және басқа төменгі сатыда дамыған организмдерді жатқызады.

 

Аристотельден  кейін  жан-жануарларды  жүйелеу  швед  ғалымы  Карл  Линнейдің  "Табиғат 

жүйесі"  деген  еңбегінде  жан-жақты  талданды.  К.  Линней  (1707-1778  жылдар)  өзіне  белгілі 

жан-жануарларды 4200 түрге және 6 класқа жатқызды:

 

1.

 

Сүт қоректілер 

2.

 

Құстар 

3.

 

Хайуандар (қос мекенділер, бауырымен жорғалаушылар) 

4.

 

Балықтар 

5.

 

Насекомдар 

6.

 

Құрттар. 

К.  Линнейдің  зоология  ғылымына  енгізген  тағы  бір  жаңалығы,  ол  жан-жануарды  бинарлы 

атаумен  (латынша  би  —  екі  деген  сөз),  яғни  оның  туысы  мен  түрінің  атауларын  латынша 

қосарлап  айтуды  енгізді.  Мысалы,  Homo  sapiens  -  саналы  адам,  Passer  domesticus  -  үй 

торғайы.

 

Француз  ғалымы  Жан  Батист  Ламарк  (1744-1829  жылдар)  өзінің  "Зоология  философиясы" 

деген  еңбегінде,  организмдердің  сыртқы  ортаның  әсерінен  үздіксіз  өзгеріп  отыратынын 

көрсетеді.  Ол,  сондай-ақ,  жан-жануарларды  классификациялауға  да  өз  үлесін  қосты.  Ол 

жануарларды 2 топқа бөлді:

 

1.

 

Омыртқасыз жануарлар 

2.

 

Омыртқалы жануарлар. 

Омыртқасыз жануарлар 10 класқа топтастырылды:

 

1.

 

Инфузориялар класы 

2.

 

Полиптер 

3.

 

Сәулелілер 

4.

 

Құрттар 

5.

 

Насекомдар 

6.

 

Өрмекші тәрізділер 

7.

 

Шаян тәрізділер 

8.

 

Буылтық құрттар 

9.

 

Мұртаяқтылар (төменгі сатыдағы шаян тәрізділер) 

10.

 

Моллюскалар. 

Омыртқалы жануарлар 4 класқа топтастырылды:

 

1.

 

Балықтар класы 

2.

 

Қос мекенділер мен бауырымен жорғалаушылар 

3.

 

Құстар 

4.

 

Сүт қоректілер.  

           Франсуз ғалымы Жорж Кювье (1769-1832 жылдар) және оның шәкірті Блинвиль 1825 

жылы "тип" ұғымын енгізді.  

Атақты  ағылшын  ғалымы  Чарльз  Дарвин  (1809-1882  жылдар)  өзінің  эволюциялық 

теориясын  "Табиғи  сұрыпталу  жолымен  түрлердің  пайда  болуы  немесе  тіршілік  үшін 

күресте  көбірек  бейімделгендердің  тұқымдарының  сақталуы"  (1859  жыл)  деген  еңбегінде 

жариялады.

 

XIX ғасырдың екінші жартысында неміс ғалымдары Фриц Мюллер (1822-1897) және Эрнест 

Геккель (1834-1919 жылдар) биогенетикалық заңды ашты. Заңның тұжырымы: "Әрбір жеке 

организм  өзінің  жеке  дамуында  өз  түрінің  даму  тарихын  қысқаша  қайталайды,  немесе 

онтогенез — филогенездің қысқаша да шапшаң қайталануы. 

 

Онтогенез дегеніміз организмнің ұрықтан дамуынан бастап, оның дүниеге келуі мен өмірінің 

соңына дейінгі кезеңді айтады.

 

Филогенез дегеніміз бір түрдің пайда болу тарихы.

 

Зоология  ғылымының  дамуына  үлкен  үлес  қосқан  ғалымдар  қатарында,  сондай-ақ 

А.Н.Северцев  (1866-1936),  Е.Н.Павловский  (1884-1965),  В.А.Догель  (1882-1955), 

К.И.Скрябин (1878-1972) және басқа да ғалымдарды атауға болады.

 

Қазіргі заманда зоология ғылымына жан-жануарлардың 2,5 млн аса түрі белгілі, оның ішінде 

1 млн аса түрі насекомдарға жатады (салыстырыңыз: ботаникада - өсімдіктердің 0,5 млн түрі 

ғана белгілі). Олар төмендегідей негізгі систематикалық бірліктерге — таксондарға бөлінеді: 

түр,  туыс,  тұқымдас,  отряд,  класс,  тип.  Бұл  таксондар  арасында  аралық  бірліктер  де  бар. 

Мысалы, түр тармағы (подвид) — түрден төменгі бірлік; отряд үсті (надотряд) — отрядтан 

жоғарғы бірлік және т.б. 

Зоология ғылымы зерттеу обьектілеріне байланысты төмендегідей арнайы пәндерге бөлінеді: 

Протозоология - қарапайымдыларды (бірклеткалы жәндіктерді), 

Гельминтология - құрттарды, оның ішінде: 

Трематодология - сорғыш, 

Цестодология - таспа, 

Нематодология - жұмыр құрттарды зерттейді. 

Арахнология – буын аяқтыларды, 

Энтомология - насекомдарды, 

Акарология - кенелерді, 

Карцинология  - шаянтәрізділерді, 

Малакология  - моллюскаларды, 

Ихтиология  - балықтарды,  

Герпетология  - қосмекенділер мен бауырымен жорғалаушыларды, 

Орнитология  - құстарды, 

Маммология  - сүтқоректілерді, 

Териология  - аңдарды зерттейді. 

 

жүктеу/скачать 0,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: