1989 жылдың 22 қыр күйе- гінде елімізде тұңғыш Тіл туралы Заң қабылданды. Бұл ел өміріндегі айтулы оқиға болатын. Аталған заңда еліміздегі мемлекеттік тіл
жүктеу/скачать 18,05 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйінін айтар болсақ, Алматы қаласының 1000 жылдық тарихының ғылыми түрде
- 1000 жылмен шектелмейтінін айтуда. Демек, тарихи мезгілді одан әрі зерт- теп, жасына жас қосу – алдағы күннің еншісіндегі биік меже.
- Андрей ШЕВЕЛЕВ, ЮНЕСКО-ның Алматы қаласындағы Кластерлік бюросының директоры: Талас ОМАРБЕКОВ, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың жанындағы
- «Боралдай сақ қорғаны» туризмге сұранып тұр Ел өмірінде астаналар ерекше орын алған Ел өмірінде астаналар ерекше орын алған
- Гизатулла ХАЛИДУЛЛИН, тарих ғылымының докторы, профессор
- АНА ТІЛІ Сарбас АҚТАЕВ, жазушы Атағы алты Алашқа аян Ақан сері қайтыс болғанда қабірінің басында қаралы жиын
– ңгімеңізге рақмет! ңгімелескен Д.ЖҰМАТҰЛЫ Құрметті қала тұрғындары мен қонақ- тары! Баршаңызды Алматының 1000 жыл- дығымен және жақындап келе жатқан Қа- зақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 25 жыл дығымен құттықтауға рұқсат етіңіздер! ЮНЕСКО-ның 2015 жылғы қараша айындағы Бас конференциясы сессия- сының шешімі бойынша, Алматының 1000 жылдығын тойлау 2016 жылғы мерекелер мен маңызды даталардың күнтізбесіне енгізілді. Бұл бастамаға ЮНЕСКО мүшесі бо- лып табылатын – 195 мемлекет дауыс берді. Сондықтан осынау мерейтойды Қа- зақстан тарихына кіретін шын мәніндегі халықаралық оқиға деп санауымызға болады. Алматы әкімдігі мен ЮНЕСКО істері бойынша ҚР Халықаралық комис- сиясының шаһар мейрамын атап туге байланысты ткізетін іс-шараларының арасында ЮНЕСКО-ның Париждегі штаб-пәтерінде 12 қазан күні болатын 1000 жылдықтың таныстырылымын айта кетуімізге болады. Бұл шараға париждіктер мен барша әлем қонақтары келеді. Біз бәріміз мәдени әралуандылық пен күллі адамзаттың барша мұрасына қауіп т ндіретін дүниежүзінің заманауи тарихтағы ірі дағдарысын к ріп отырмыз. Қазақстан аумағында ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұрасының тізіміне енген бес нысан орналасқанын айта кетуге тиіспін. Бұл Қожа Ахмет Ясауи кесенесі, Тамғалы археологиялық петроглифтері, Сарыарқа – Солтүстік Қазақстан дала- сы мен к лдері, Жібек жолы: Чанань- Тянь-Шань дәлізі мен Батыс Тянь-Шань бағыттарының желісі. кінішке орай, қазіргі кезде сұхбат- тастық пен т зімділік идеясын білдіретін әлемдік мұра нысандары к птеген елдер- де қауіп-қатерге ұшырауда. Сондықтан ЮНЕСКО олардың және сондай-ақ Алма- ты мен жалпы Қазақстанның сақталуына барынша ықпал етуде. Алматы қаласының 1000 жылдығы – к птен зерттеліп келе жатқан үлкен ша- руа. Ұлттық Ғылым академиясының ака- демиктері бұл жұмысқа белсене қатысты. Олардың арасында академиктер Карл Молдахметұлы Байпақов, Бауыржан бішұлы Байтанаев, Меруерт Қуатқызы бусейітова және басқалар бар. Бұл мәселе бұрынырақта да зерттелген. Қазір ғалымдардың қолында бар бағалы жәдігер ол – бұдан 1000 жыл бұрын, Х ғасырда осы Алматы жерінде пайдаланылған ақша. рине, басқа да тарихи сілтемелер болды. Алайда тайға таңба басқандай нақты дәлел – ақшаның табылуы, оның қай уақытта, қай жерде шыққандығы ж нінде к рсетілуі. Бұл – үлкен фактор. Орыс басқыншылары қазақ жерін жаулап алу үшін жүз жылдай күресті. Қазақ тарды кең далада қуалап жүріп соғысу мүмкін еместігін білді. Сондықтан бекініс сала бастады. Ол жерде әскер ұстады. Елу-алпыс шақырымнан кейін бекіністің тағы біреуін салады. Осылай жалғаса берген. Шұрайлы жерлерді, зендерді жағалай келіп скеменге дейін, одан бері Алматыны, Тараз- ды бетке алды. 1864 жылы ғана Та- разды алды. Таразды алғаннан кейін шамалы уақытта Ташкентті, Самар- қанды, Бұхараны, қырғыз, тәжік, түр- кімен жерлерін жаулады. йткені олар оты рықшы халық болатын. скермен қоршап алды, зеңбіректерін пайдалан- ды. Бейбіт елдің амалсыз берілуіне тура келеді. Ал қазақтармен соғысу, олардың жерін басып алу те қиын болды. Орыстың кейбір кілдері кешегі кеңес уақытында да, одан кейін де Алматының тарихын Верный аталған кезеңнен бастағысы келді. Бұл мүлде қате пікір еді. Верный деген бекініс. К п бекіністердің біреуі. Мұндай бекініс Атбасарға да, Қостанайға да, Керекуге де... салынды. Ол айдалаға емес, халық тіршілік етіп отырған жерге салынды. йткені оларға инфрақұрылым қажет болды. Ол не? Жол, зеннен тетін ткел, к пір, мал жайылатын, су ішетін жер, құдық, бұлақ суы – осының бәрі бүгінгі тілмен айтқанда инфрақұрлым. Міне, осындай дайын жерге бекініс салынды. Алматы қаласының ткені Верныйдан басталмайды. Бұл тарихқа деген қиянат. Алматының тарихы – ең кем дегенде 1000 жыл. Кейбір тарихи сілтемелер, деректер Алматының бұдан үш мың, бес мың жыл бұрын пайда болғанын дәлелдейді. Оның бәрін біз зерттеуіміз қажет. Бұл Ұлттық ғылым академиясының ғалымдары жүзеге асы- рар үлкен міндет.
ТҮЙІН
Ғалымдардың анықтауынша, қазіргі Алматы аумағында адамдар шама- мен тас дәуірінің орта тұсында пайда болған. Осыдан 20 мың жылдай бұрын мұнда орта палеолит дәуірінің алғашқы кауым адамдары қоныстанған. Оған Алматы төңірегінен табылған ежелгі адам тұрақтары мен тастан жасалған еңбек құралдары дәлел. ***
Жетісу жеріне тіршілік еткен сақтардың негізгі бөлігі жартылай көшпенді болған. Олар мал өсіріп, егіншілікпен айналысқан. Сақтар тарихта ержүрек әрі шебер жауынгерлер сапында танылған. Олардың жаугершілік жорықтары мен шайқастары ту- ралы деректер ежелгі гректердің еңбектерінде, Рим және Қытай шежірелерінде, парсылардың қасиетті жазбаларында, тіпті Інжілде де сақталған. Андрей ШЕВЕЛЕВ, ЮНЕСКО-ның Алматы қаласындағы Кластерлік бюросының директоры: Талас ОМАРБЕКОВ, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың жанындағы Орталық Азиядағы дәстүрлі өркениеттерді зерттеу орталығының директоры: Мұрат ЖҰРЫНОВ, ҚР ҰҒА президенті, академик: «Боралдай сақ қорғаны» туризмге сұранып тұр «Боралдай сақ қорғаны» туризмге сұранып тұр Ел өмірінде астаналар ерекше орын алған Ел өмірінде астаналар ерекше орын алған Алматы қаласының аумағы, табиғи климаттық жағдайының аса қолайлығына байланысты бұл аймақ ерекше маңызға ие. Мыңдаған жылдар бұрын бұл аймақта к шпелі халықтардың рухани және мәдени орталықтары қалыптасқандығын археолог ғалымдар дәлелдеп отыр. Археологиялық қазба жұмыстарының нәтижесінде алғашқы тарихи- мәдени ескерткіштерді анықтады. кінішке орай, олардың к пшілігі уақыт сынынан тпеді. Бірақ кейбір ескерткіштер бізге дейін сақталған. Олардың ішінде к шпелі элитаның ең үлкен қорығы – Бо- ралдай. Боралдай сақ қорғандары Алматы қаласының солтүстік батыс аймағында, Үлкен Алматы зенінің сол жақ жағалауында орналасқан. Солтүстігінде қалалық типті Боралдай ауылымен, оңтүстігінде Үлкен Алматы каналымен шектесіп, Боралдай үстіртінің бір б лігін алып жатыр. Бұл қорымның ұзындығы 3 шақырым болса, ал ені 800 метрге дейін аумақты алып жатқан тарихи-мәдени аумақ болып табылады. «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарлама ая- сында, мәдени мұраны кеңінен дәріптеп та- рату мақсатында «Боралдай сақ қорғандары» археологиялық паркін құру мәселесі жүзеге асты. Боралдай сақ қорғандарын музейфикациялау, с зсіз, «Мәдени мұра» аймақтық бағдарламалары арасындағы ең ірі нысаны. К п жылдар бойы Боралдай қорғандарына ескерткіш статусын беріп, оның негізінде ашық аспан астында орналасқан мұражай ашу мәселесі Алматы қаласы тарихы музейінің тінішімен жиі қарастырылып отырған. Соның негізінде 2006 жылы қала әкімінің қаулысымен тұрғын үй қорынан 430 га жер аймағы музей құрылысына заңды түрде «Алматы қаласы тарихының музейі» қарамағына, тұрақты жер пай- далану құқығы берілген болатын. Жобаның іске асуы еліміздегі тарихи туризм инфрақұрылымын дамыту идеясымен байланысты. Келешекте осы «Боралдай сақ қорғандары» археологиялық паркі оңтүстік астанамыз Алматы қаласы үшін әлеуметтік, мәдени-экономикалық к ркеюіне зор үлес қосып, оның халықаралық туризм жүйесіне кіруіне з септігін тигізетініне еш шек келтірмейміз. р елдің тарихында ерекше орын алатын, те зекті тақырыптар қатарына жататын мәселелер бар. Солардың қатарына саяси-әкімшіліктер – астаналар тарихы жатады. Астаналар тарихы, ең алдымен, мемлекеттер тарихымен тікелей байла- нысты. Халық, қоғам бар жерде мемлекет болады, мемлекет болса онда оның астанасы да болады. Қазақ тарихының бір ерекшелігіне – ежелгі және ортағасырлардағы Қазақстан тарихында бір-бірімен сабақтасқан саяси құрылымдар мен мемлекеттердің к п болуы жатады. Тек қана ортағасырлардың зінде Қазақстан аумағында оннан аса мемле- кеттер мір сүріп, олардың әрқайсысының саяси- әкімшілік орталықтары болғаны тарихтан белгілі. Ел астанасының тарихы – сол елдің саяси- әкімшілік, мәдени-рухани, әлеуметтік-экономи- калық, білім мен ғылыми мірі тарихының қайнар бастауы болып табылады. Ортағасырлық Қазақстан тарихындағы астаналар тарихына к з жүгіртсек, мынадай ерекшелік терді аңғаруға болады. Біріншіден, саяси құрылымдар мен билеуші әулеттер згергенімен, саяси орталықтар згермейді, з статусын сақтап, мір сүруін жалғастыра береді. Бұған з тарихында бірнеше мемле- кетке астана бола білген Суяб, Сығанақ, Та- раз қалалары жатады. Екіншіден, жаңа саяси құрылым згермей-ақ, оның дамуы барысында жаңа саяси, экономикалық талаптарға сай оның астанасының ауысуын жатқызуға болады. Мәселен, XIII ғасырдың соңы мен XIV ғасыр басында Жошы Ұлысы құрамындағы Орда Ежен Ұлысы орталығының ауысуын, XV ғасырдағы білқайыр хандығы орталығының Батыс Сібірдегі Турадан Орталық Қазақстандағы Орда Базарға, Орда Базардан Оңтүстік Қазақстандағы Сығанаққа ауысуын жатқызамыз. Мысалды жаңа және қазіргі заман тарихынан да кездестіруге болады. Тіпті XX ғасырдың зінде Қазақстан Республикасының саяси орталығы Орынбор, Қызылорда, Алматы, Астана қалалары болғаны баршамызға аян. Гизатулла ХАЛИДУЛЛИН, тарих ғылымының докторы, профессор: Берекет КӘРІБАЕВ, ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Қазақстан тарихы кафедрасының меңгерушісі, тарих ғылымының докторы: Айқарма бетті дайындаған Дәуіржан Т ЛЕБАЕВ Суретті түсірген Айтжан МҰРЗАНОВ 8 №38 (1348) 22 – 28 қыркүйек 2016 жыл
АНА ТІЛІ Сарбас АҚТАЕВ, жазушы Атағы алты Алашқа аян Ақан сері қайтыс болғанда қабірінің басында қаралы жиын өткізіп, қазақтың тұңғыш кәсіби экономисі Мәмбетәлі Шөбеков: «Мың кісілік Ақан аға-ай, бір кісінің өлімімен кеттің-ау!» деп жылаған екен. Сол сияқты жалғыз өзі жүз журналистке татитын танымал көсемсөз тарланы, арамыз- да жүргенде биыл 80 жасын атап өтетін Нүри Муфтах та бұл жалғаннан бір адамның орнында кете барды. Атыраудың құмында шыр етіп өмір есігін ашқан азаматқа Алатаудың шыңынан топырақ бұйырды. Өзі де тірлігінде қырандай қиялап, қиядағыны шалатын қырғи сөздің шыңына құлаш ұрған қарымды да дарынды қаламгер еді ғой. Оның сол биікке самғауына азды-көпті септігіміз тисе, әріптестің толатын ақылына, қонатын бақытына жол ашып, демеп- жебеп жіберуіміздің өзі бір мерей емес пе?! КӨҢІЛ КҮНДЕЛІГІНЕН РУХАНИЯТ
ҚҰРМЕТ ДҮНИЕ – КЕРУЕН Мерекелік шаралар аясында Іздегенге орын табылмай ма, редакция мең- ге рушісі Мағзұм ағайды қадірлеп, құрметті дема- лысқа шығарып салып, уақытша соның орнына алдық. Сын мақала шығады-ау деген хаттарды, арыз-шағымдарды соған беріп отыруға келістік. Ұзақ жылдар бойы қара қылды қақ жарғандай әділ, алмас қылыштай ткір сын мақалаларымен қазақ баспас зі қарашаңырағының абырой- беделін к терген семсер с здің серісі, сықақ с здің сойы Нүри Муфтах алғаш осылай га- зетке редакция меңгерушісі болып келген еді. Техникалық қызмет саналатын редакция меңгерушілігіне сонау Атыраудан кісі алдыруға ұжымда әркім әрқалай қарады. Нартәуекелдің түпкі сырын түсінбегендер оның астарынан тамыр-таныстық іздеп әуреге түсті. Сондықтан жаңа қызметкерді құшақ жая қарсы алушылардан г рі, атырынып алая қарайтындар к бірек болды. Солардың бірі бас редактордың бірінші орынба- сары Балғабек Қыдырбекұлы еді. Нүри келгенде жазғаны ұнамаса, бетті суырып тастап, нешеме мәрте қайта басып шығуға әсте жалықпайтын. Мәселен, Жамбыл облысынан жазған «Жала мен жаза» деген мақаласының үш күнде үш нұсқасын жасап, үшеуін де жаратпай, жаңадан жазып, т р тінші күні ғана ұсынғаны бар. Бұл оның з қо лынан шығып, астына аты қойылатын дүниені әл-дәр менінше жеріне жеткізіп, к ңілден шығару үшін мандай терін сан сыпырып, шыбын жанын қи наудан титтей де танбайтын жауапкершілігін та нытса керек. Жанды қинап, жүректі жарып шық қан с з жүректерге тез жететіні әзелден аян ғой.
Бәлкім, оның осынау жанкешті жауапкер- шілігі мен ересен еңбеккерлігінің, талмай үйренуі мен тынбай ізденуінің арқасы болар, он жеті жылдан астам жемісті еңбек еткен «Егемен Қазақстанмен» қош айтысқаннан кейін-ақ, құлағын басқа күйге бұраған домбырадай, басқа тілде қалам сілтеп, орысша еркін жазып жүре берді ол. Бір қияндағы қазақ ауылында мектеп бітіріп, комсомол жолдамасымен Қарағанды шахталарында кенші болған жылдары сорабы салынған таныс тілді тек шындап, жетілдіру ғана керек болды. уелі бір жарым жылдай Шымкентте «Заң және заман» газетін орысша- қазақша шығарып, Бас прокуратураға баспас з хатшысы болып ауысқан соң, «Казахстанская правдадан» бастап орыстілді газеттердің бәріне дерлік жиі жазып тұрды. Оның қаламының ұшқырлығы, жазуының ніктілігі сондай, ойлы да ткір мақалалары бір аптада бірнеше газеттен жарқ ете қалып жүрді. сіресе, здерін тәуелсіз деп санайтын бертінгі бейресми газеттерде оның қозғамаған тақырыбы, к термеген мәселесі кемде-кем шығар. Ал қазақ журналистикасының кит етсе, басшылыққа шыбындап, шашбауын к теріп, ж теліп қалса, «жәрекімалла» деп мақтай ж нелетін ардагерлерінің алақай дәстүрінен ат тізгінін ерте үзіп, бүгінгі билікке айтарын батыл айтқан батыл қаламгер болды. Ж алпы «Егемен Қазақстан» Н.Муфтах- тан бекер айырылды. «Арқада қыс жайлы болса, арқар ауып несі бар» дегендей, қаламын еркін сілтеуіне жағдай жа- сап, ойын еркін айтуына жол берсе, ол байырғы басылымның байрағын биік к теріп, ле- лгенше німді еңбек етіп сонда жүре берер еді. Қазір қанға сіңіп бара жатқан бір жаман әдет бар: басшы біткен жасы алпысқа жеткендерден кірпідей жи- ырылып, әр с зін түрпідей к ріп «әй, сол шалды қойшы» деп қолды бір-ақ сілтейтін секілді. Ал қалам қайраткерлерінің жасы ұлғайған сайын тәжірибесі толығып, ой- рісі молығып, қабілеті куаттанып, шабыты шарықтай түседі емес пе. Оның айқын мысалы осы Нүри Муфтах еді. Алайда ондайларды, әсіресе қаламның қарапайым еңбеккері журналистерді ілтипатқа ілетін билік байқалмайды. Грант, стипендия де- ген ардагер журналистер үшін аспандағы айдай қолжетпес арман ғана. Мемлекеттік сыйлыққа дейін сұрап алып жатқан заманда ол күні осы Келешек ұрпақ қазақ автономиясын құруға талпынып, сол жолда үлкен еңбек сіңірген Алаштың ардақтыларын біліп суі қажет, – деді Қ. буов. Музей ұйымдастырған инновациялық тағы бір жоба – қазақтың ұлттық киімдерінің үлгісі. р жылдары музейге азаматтардың тапсырған ткен ғасырлардағы ұлттық киімдері аз емес. Музей қызметкерлері киіп шыққан бұл киім үлгілерінің әсемдігі мен тартымдылығы з алдына. Олар қымбат және таза табиғи материалдан тігілгендігімен де ерекшеленеді. С о н ы м е н қ а т а р ш а р а ғ а қ а т ы с у ш ы л а р е л і м і з Тәуелсіздігінің айшықты белгісі іспетті алғашқы ұлттық валютамыз – теңгенің шығу тарихынан сыр шертетін мұрағаттармен де танысты. 1993 жылы қараша айында айналысқа енген тұңғыш ұлттық валютамыздың дизай- нын жасаған авторлары мен банкноттар туралы музей қызметкері жан-жақты әңгімелеп берді.
Ақмола облысы уақытқа дейін бірде-бір журналистке бұйырған емес. Жұрт әділеттің ақ семсері деп соттан да, прокурордан да жоғары қоятын, құқық қорғау тақырыбын тамаша игерген, заңға жүйрік те жетік әрі осы саланың бірден-бір білгір қаламгері Нүри Муфтахқа тым құрыса Қазақстан Журна- листер одағының лауреаты атағы да берілмеуін қалай түсінуге болады. сте әзіліміз жарасып, қатты қалжындасатын оны: зірге алмасаң да атақ ірі, Разы ғып жүрсің байтақ отаныңды. « зіміздің Нүри» деп сыйлайды елің, Семсер с здің Сүбітай баһадүрі. Осыдан болмас, сірә, атақ ұлы, – деп суы- рып салып күлкі аралас к ңілін жұбатқаным да бар. «Шау тартып шалдықты» деген сол Муфтах соңғы жылдары Атырауда шығатын «Алтын ғасыр» газетінің бас редакторы, Алма- тыда шығатын «Азат» газетінің бас жазушысы болып екі бірдей үнпарақты басқарып, басқа да бірнеше басылымдарға тұрақты қатысып тұрған жоқ па! Шау тартып шал болса, сондай-ақ бол- сын жұрттың бәрі! Оның кейінгі кезде билік орындарының әділетсіздігін шыжғырып бетке басып, ашық айтуының да бір тетігі осы алалауда, еңбекті елемеуде жатқан тәрізді. Бірақ басшылықты сынау барыспен сүйісу сияқты қатерлі батылдық қой. Кейде содан сақтандырып, ойымды зіне әркез ірікпей айта- тын дағдымен: – й, батырым, пайғамбар жасынан асқанда кез келгенмен айқайласып, кеңірдек жырта бермей, сабаңа түссеңші. Билікті сынаймын деп биіктен құлап мерт боларсың, – деп жиі ескертетінмін. – Айтарын айтып лген қаламгерде не арман бар!? «Білеміз ғой, білген соң айтамыз да» деген ғұлама Марғұлан ағамыз сияқты айтарымыз барда айтып қалайық та, – деуші еді марқұм әзіл- шынын араластырып. Алдында рт тұрса да алған бетінен қайтпай, қарғып кететін жолбарыстай қайсар еді ғой, сабаз! Т егінде адам туған топырағына тар- тады деген дұрыс. Кісінің мінез- құлқынан, болмыс-бітімінен, қарым- қабілетінен, жүріс-тұрысынан, іс-қимылынан, тіпті к зқарасынан да туған жердің белгілері білініп тұрады емес пе?! Оның бір жарқын мыса- лы ардақ досымыз, абзал замандасымыз, алғыр әріптесіміз Нүри Муфтахтың тыныс-тіршілігі болатын. Мінезі зінің кәрі Каспийіне ұқсайды десек қателеспеспіз. Бірде шалқыған дариядай досқа да, жатқа да жайдары, ақжарқын. Шалқып қасында отырған жанның санын сипап қойып, әңгіме кілтін ағытып кеп жіберер еді. Жаны сонда к к теңіздей тұнған байлық секілді к рінетін. Жа- сар жақсылығын, к рсетер к мегін танитынынан да, танымайтынын да аямайды. К біне зін іздеп келетіндер біреуден қиянат к ріп, қысымға түсіп, тендік таба алмай, әділет, араша іздеп жүргендер болғандықтан, олардың арызын тыңдай сала не телефонға ұмтылады, не шұғыл сапарға шығады. Баяғы «СҚ»-дағыдай тұрақты орны болмаса да, жазғандарын жариялап жүрген бүгінгі бейрес- ми басылымдардың есігін қағып, к мек сұрап келгендердің есесін әпергелі з қалтасынан қаржы жұмсап, сапарға шығып жүргеніне бертін талай рет куә болдым. Шындық үшін шыбын жаны шырқырап, орнында отыра алмайтын мінезден бір жаңылмай кетті. Ал кемшілік пен келеңсіздікті к ргенде ол тағы да теңіз мінезіне басатын. Бұл жолы к кжал толқыны к кке шапшып, екпіндете кеп жағаны ұрған, кері шегініп кетіп, екілене ілгері ұмтылған адуын теңіздей буырқанып жолындағының бәрін жапырып кетуге, әділетсіздік атаулымен арыстанша айқасуға бейіл. йтеуір бар арманы – әділетсіздік атымен жойылып, зорлық-зомбылық пен қысастық жер бетінен аласталса екен деген ізгі ниет. Оның қырық жыл бойы жазғандарының бәрінен осы ниеттің лебі есіп тұрады. Семсер с з серісінің мір бойы қайтпаған күресінің мұраты да осы.
Сол мұрат Нүри Муфтахтың атын к зі тірі- сінде-ақ аңызға айналдырған еді. Анау жыл- дары ол Шымкентке қызметке ауысқанда республикалық газеттердің бірінде оған арналған лең басылып, онда автор: «Алматы- дан кетсең-дағы, үмітті үзбейміз де; арыз ап бара қалсақ, Шымкенттен іздейміз де» деген екен. Шынында да, республикалық мекемелердің үстінен арыз айтып, бір адамның оны Шым- кентке іздеп барғаны бар. Ал Жезқазғанға біздің бір қызметкер арыз тексеруге барса, хат иесі: «Сізбен с йлеспеймін, мен Муфтахов жолда- сты шақыртқанмын» депті. Сонда тілші жігіт: «Ол менің бүркеме атым ғой» деп жол тауып кетіпті. Артына айтып жүрер с з, сайрап жатар із қалдыру деген осы болса керек. 79 жасқа қараған шағында қазақтың ұлы ақыны, ой- шылы Шәкәрім Құдайбердіұлының немересі, Алматы облысы Талғар ауданы Бесағаш ауылының тұрғыны, асылдың сынығы Мереке Зиятұлы дүниеден тті. Мереке Зиятұлы 1938 жылы 8 сәуірде Қытайда дүниеге келген. Отбасы ел басына күн туған шақта Қытайға қоныс аударған. Анасы Мунира Нұртаева Үрімжіде орысша оқыған, қытай, ұйғыр тілдерін де жетік меңгерген, Алтайдағы Сарысүмбе қаласында мұғалім болып қызмет атқарған, к зі ашық, білімдар болған. Мереке анасының к мегімен алғаш хат танып, сауатын ашады. кесі 1937 жылы ел жақсыларымен бірге тұтқындалған. Қазақстанға 1955 жылы 10 ма- мырда, Зайсанға қоныс аударған. 1956 жылы тамыз айында жан-жақтағы туыстарын іздеп жүрген ағасы Ахат Шәкәрімұлы оны Талғарға әкеледі. Мереке Зиятұлы Алматы облысында зейнеткерлікке дейін ауылшаруашылығында жұмыс атқарды. Кейінірек туған жері Шыңғыстауға жиі келіп тұрған. Жұбайы – Клара Мұқанқызы, Нұрлан, Гаухар, Меруерт, Сәуле атты балалары бар. негелі тұлғаның кеңпейілдігі, парасаттылығы және зиялылығымен ерекшеленген жарқын бейнесі ел жадында мәңгі сақталады.
жүктеу/скачать 18,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|