Коммуникация

24 Л. 
Гореева.
Почем у 
хам ы хам ят, или 
4 эф ф екти вн ы х способа 
борьбы с ха м ство м // 
М осковский ун и в е р си ­
тет, 1999, № 27.
лексикалық және фразеологиялық жүйесі арқылы ғана көрініс тап- 
пайды. Белгілі бір тіл өкілінің жеке тұлға ретінде қалыптасуында тіл- 
дің барлык, цұралдары ықпал етеді.
Жеке тілдік түлғаны қалыптастыруда грамматика ықпалының 
нақты мысалы негізінде дәйектеп көрсетейік. Орыс тілінде, со- 
нымен қатар көптеген еуропа тілдерінде жіктеу есімдігінің екінші 
жағы жекеше және көпше формада «ты», «вы» нұсқалары қолда- 
нылады. Ағылшын тілінде бүл грамматикалық көрсеткіш тек «уои» 
түрінде дыбысталады. Алайда орыс тілінде «вы» нұсқасы тілдік 
қолданыста әрі сыпайылык, мәнді, әрі көптік мәнді білдіреді.
Көрсетілген тілдік бірліктің сыпайылық мәнді иеленуі адамдар 
арасындағы қарым-қатынасқа, олардың мінез-құлқына эсер етпей 
қоймайды.
Сөйлеу тілінде «ты» жіктеу есімдігінің қолданысы адамдардың 
қорлануына алып келеді. Мысалы: «Вы мне не тыкайте!». Осы қол- 
даныс Ресейде қаншама төбелеске алып келді. Әлеуметтік құбылыс 
ретінде «көргенсіздіктің» диагностикалық белгілері ретінде мына- 
ларды көрсетуге болады: «Тек көргенсіз ғана өз тілінде дөрекі мәнді 
қалжыңдарды айтады, анайы түрде «ты» нүсқасын жиі қолданады».24
Кейде «ты» есімдігінің қолданысы адамды қуантуы да мүмкін: 
«Пустое «Вы» сердечным, ты она обмолвясь, заменила (А.С. Пуш­
кина). Енді Анна Ахматованың өлең жолдарына назар аударайык,:
И как будьте по ошибке 
Я сказала: «Ты...»
Озарила тень улыбки 
Милые черты.
От подобных оговорок 
Всякий вспыхнет взор...
Я люблю тебя, как сорок 
ласковых сестер.
(«Читая Гамлета»).
Сондай-ак, өзге тілдердегі «ты» жэне «вы» есімдігінің цолданы- 
сы эмоционалды мәнді иеленеді, кейде тіпті бір мемлекеттің тағ- 
дырын шешуі де мүмкін. Румынияда президентке үміткерлердің 
арасында өткен теледебатқа назар аударайык,.
Теледебат кезінде президент Илиеску оппозиция өкілі Ионс- 
тантинескуден жеңіліп қалады. Сол кездегі президент Илиес­
ку «либералды-консервативті күштер жеңіп кеткен жағдайда 
румындарды көрші Венгрия мемлекетімен жасалатын жалған 
келісімдер күтіп түрғанын айтады. «Илиеску мырза, - деді ке- 
кесінмен Константинеску. - Сіз өзіңізді отты түтандырып, co­
r n

жүктеу/скачать 11,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: