152
басқаруға ықпал ететін құзыреттілікті дамытатын білім беру әдістеріне басым назар аудара
отырып, үлгі бере алады. Экологиялық, тұрақты химия және тұрақты бизнес модельдері сияқты
тақырыптарды қолданыстағы оқу бағдарламаларына интеграциялау 2030 күн тәртібін іске
асыра алатын ғалымдар мен кәсіпкерлердің жаңа буынын қалыптастыруға көмектеседі.
Экологиялық проблемаларды шешуді қаржыландыру тұрғысынан өте шектеулі
инвестициялар жағдайында қоршаған ортаға елеулі оң әсер етуі мүмкін ақылды, «үнемді»
инновацияларды кеңінен енгізу қажет. Бұл әсіресе кедей және дамушы мемлекеттер үшін
маңызды.
Экологиялық білім беру саласындағы дамушы мемлекеттер үшін Еуропалық
мемлекеттердегі Болон білім беру процесі мысал бола алады, оның мақсаты экономикалық
күшті, бәсекеге қабілетті Еуропа құру және қазіргі Еуропаға тән бірқатар маңызды
экологиялық,
әлеуметтік, экономикалық және демографиялық проблемаларды жеңу болды.
1988 жылы Болоньядағы еуропалық жоғары оқу орындары ректорларының
конференциясында университеттердің жалпы хартиясы (Magna Charta Universitatum)
қабылданды, онда университеттер мәдени орталықтар деп аталды және алғаш рет академиялық
еуропалық кеңістік құру міндеті белгіленді. Бұл мәселе АҚШ-тың Еуропадағы білім беру
қызметтерінің кеңеюінің нақты қаупіне байланысты, Еуропалық мәдени білім беру кеңістігін
қорғаудың реакциясы ретінде пайда болды. Осылайша, Болон декларациясы еуропалық
экологиялық білім беру кеңістігін ұйымдастырудың негізгі принциптерін қалыптастырудың
дайындық кезеңінің нәтижесі болды. 1999 жылы маусымда Болоньяда 29 еуропалық елдің білім
министрлері "Жоғары білім беру үшін Еуропалық кеңістік туралы декларацияға" қол қойды.
Декларация жоғары экологиялық білім берудің жалпыеуропалық кеңістігін құру процесінде
ұлттық жүйелерді үйлестірудің жаңа кезеңінің негізгі құжатына айналды.
"Экологиялық білім берудегі еуропалық өлшем"
нақты азаматтық ұстанымы және кәсіби
экологиялық құрамы бар тұлғаны, толеранттылықты, плюрализмді ұстанатын, қоғамдастықтың
мәдени мұрасын бағалайтын, еуропалық интеграция процесіне
қатысушы және қоршаған
ортаны сақтайтын "еуропалық типтегі" тұлғаны тәрбиелеуге бағытталған. Бірыңғай
жалпыеуропалық стандарттарды қабылдау экологиялық мамандықтар бойынша студенттердің,
жас мамандардың көші-қон ағындарын кеңейтуге мүмкіндік берді және еуропа континентінің
қоршаған ортасын сақтауға ықпал етті.
Қазақстанда Болон процесіне қосылу 2007 жылы басталды, ол кезде "Білім туралы"
Қазақстан Республикасының Заңында мамандарды даярлаудың үш сатылы моделі көзделген:
бакалавриат-магистр-PhD докторы және оқытудың кредиттік технологиясы енгізілген болатын.
Адам мен табиғат қатынастарын үйлестіру мәселесі өткеннің көптеген педагогикалық
тұжырымдамаларының негізін қалады. Білім беру зерттеулерінің заманауи тәжірибесі сонымен
қатар шетелде экологиялық білім беруді дамыту мәселесіне ерекше назар аударады.
АҚШ-тағы экологиялық білім екі деңгейге бөлінеді: экологиялық және экологиялық. Олар
бір-бірімен тығыз байланысты және бір-бірін толықтырады. Экологиялық деңгей табиғи
динамикалық тепе-теңдік, биосфераны ұйымдастыру, тұқым қуалаушылық, бейімделу,
табиғаттағы өзгерістер мәселелерін қамтиды. Табиғатты қорғау
деңгейінде табиғатты ұтымды
пайдалану, Табиғатты қорғау мәселелері қозғалды. Білім беру мазмұнының құрамдас бөлігі
шеберлік пен дағды болып табылады. Олар дербес және іздену болып бөлінеді. Біріншісі
экологиялық білімді тиімді түсінуге ықпал етеді, екіншісі студенттер мен студенттердің
тәуелсіз шығармашылық ғылыми зерттеу әдістерін меңгеруіне бағытталған.
Жапониядағы экологиялық білім бастауыш, орта және жоғары мектептерді қамтиды. Білім
беру бағдарламалары "калейдоскоп" әдісі бойынша жасалады. Оларда жеті негізгі элемент бар.
Олардың ішінде бастылары:
а) табиғатты зерттеу;
б) қалалар мен ауылдарды зерттеу;
в) "а" және "б" элементтерін меңгергеннен кейін алынған білім негізінде адамның
табиғатқа, өмірге, құндылықтар мен моральға қатынасын қалыптастыру.
Қазақстанда экологиялық білім беруді дамытуда климаттық шкатулка бойынша БҰҰДБ
жобасы маңызды рөл атқарды. Климаттық шкатулка мектеп оқушыларына арналған оқу
153
материалдарының жиынтығын қамтиды. Ол Шығыс Еуропа мен Орталық Азияның 8
елінде
қолданылады. Қазақстанда # климаттық шкатулка 2016 жылы пайда болды және содан бері 50
мектепте оқытылады, оған 13,5 мың оқушы мен 800 мұғалім қамтылды. Ол бүкіл ел бойынша
эко қозғалысының катализаторы болды-республикалық және халықаралық конференциялар
ұйымдастырылып, экологиялық тақырыптарға мастер-кластар мен дөңгелек үстелдер өткізіледі.
Бірақ, ең бастысы, климаттық шкатулка Қазақстандағы үздіксіз #экологиялық білім беруді
дамытуға ықпал етті, ол елдің білім беру жүйесінің бір бөлігі болады.
Қазақстандағы экологиялық білім мектеп жасына дейінгі және жалпы орта білім беру
жүйесімен жақсы біріктірілген. Жаңартылған оқу бағдарламасын енгізу Қазақстанға білім беру
саласындағы ұлттық саясатқа және мектепке дейінгі, бастауыш және орта білім беру оқу
бағдарламаларына ОУР интеграциясына қатысты ТДМ 4.7 және 12.8 міндеттеріне қол
жеткізудің тиімді жолына тұруға мүмкіндік берді. Оқушыларды аттестаттау жүйесі мен
мұғалімдерді даярлау бағдарламаларына ОУР кіріктіру бойынша нақты жұмыс жүргізуді ұсыну.
ОУР кәсіптік-техникалық және жоғары білім беру, сондай-ақ оқытушылардың біліктілігін
арттыру жүйесіне интеграциялау бұрынғысынша жеткілікті түрде тиімді болмай отыр.
Сондықтан ЭҚНШ орта мектептің жоғары сыныптарының, кәсіптік - техникалық және жоғары
білім беру мекемелерінің міндетті пәндер тізбесіне "қоршаған орта және тұрақты даму"
пәнін
енгізу бойынша ұсыным беріледі. Табиғатты қорғау қызметімен байланысты мамандықтар үшін
ең қиын міндет-түлектердің мамандануы мен санының еңбек нарығының қажеттіліктеріне
үздіксіз сәйкестігін қамтамасыз ету. Әсіресе, жасыл экономикаға көшу үшін қажетті
мамандықтар бойынша даярлықты қамтамасыз ету жөніндегі маңызды міндет тұр. Еңбек
нарығының қажеттіліктерін бағалауды тұрақты негізде жүргізу және табиғат қорғау қызметіне
байланысты мамандықтарды тиісінше бейімдеу және әртараптандыру қажет.
115
Достарыңызбен бөлісу: