Ферменттердің арнайылығы: а) субстраттық, б) әсер ету

байланыс түpi бірдей 6ip топ субстраттарға әсер етсе оны 
салыстырмалы субстраттық арнайылық деп атайды. 
б) Ферменттің әсер ету арнайылығы - ферменттің белгіл 6ip 
реакция турін катализдеуі.
Субстраттық арнайылықтың турлері: салыстырмалы, абсолюттік, 
стериохимиялык.Егер фермент 6ip субстраттың өзrepiciH 
катализдейтін болса ондай арнайылық абсолюта болады.
Мысалы, аргиназа аргининінің ыдыратады. Егер фермент 
байланыс турлері бірдей 6ip топ субстраттардың өзгepicTepiH 
катализдейтін болса, ондай арнайылық салыстырмалы 
субстраттық болады. Мысалы, пепсин жануар және емідік 
белоктарын бірдей ыдыратады. Пепсиннің әсер ету аймағы 
пептидтік байланыс болады. Стереохимия лық арнайылық 
химиялық заттардың L- жэне D- оптикалық изомерлері мен 
геометриялық цис- және транс- изомерлерінің болуына 
негізделген. Фермент тек бұл изомерлердің 6ipeyiHe ғана әсер 
етеді Мысалы, фумараза фумар кышкылының (трансизомер) 
озгерісіне ғана әсер етеді, ал малеин кышкылына (цис-изомер) 
әсер етпейді 
 
46.Фермент активтілігіне әсер ететін факторлар (атап шығу). 
Фермент активтілігіне температураның әсері. Қайтымды 
және қайтымсыз инактивация.
Реттелудің Факторлардың бес жолы бар: 
1. коваленті модификациялау жолы (ферментеді фосфорлау жзне 
фосфорсыздау, жартылай протеолиз т. б.) 
2. ковалтсіз модификациалау. Бұл жол аллостерикалык; 
орталығы бар ферменттерге тәуелді
3. ферменттерді ингибирлеу аркылы; 
4. гендерді репрессиялау немесе индукциялау аркылы, яғни 
белок биосинтезін озгерту;

5. компартментализациялау. Бұл жолдардан баска реакцияның 
өту шарттарын өзгерту аркылы. Ферменттің белсенділігіне: 
температура, ортаның рН-ы, ферменттің және субстраттың 
концентрациялары, эффекторлар әсер етеді 
Ферменттің белсенділігіне температураның acepi. Барлык 
ферменттер температурага сезімтал болады. Температураны әр 10 
градуска котергенде реакцияның жылдамдыгы 10 есе артады. 
Бірак температураны 60°С-дан жогары котерсе реакция тежеледі, 
ceбeбi табигаты жагынан фермент белок болгандыктан 
кайтымсыз денатурацияга ұшырайды да, реакцияньщ журуі 
токталады. Ферменттің ең жогары белсенділігіне не сәйкес 
температураны ферменттердің әсер етуші оптималды 
температурасы деп атайды. ( 45° С). Температура 37° С-тан 
төмендегенде молекулага активтену энергиясы жетпегендіктен 
ферменттің белсенділігі төмендейді бipaқ бұл кайтымды урдіске 
жатады.Температураны төмендету аркылы ферменттің 
белсенділігін тежеу хирургияда және мал шаруашылыгында 
пайдаланылады(сперма мен урыктарды тоңазытуга, мүшелерді 
тоңазытып кейін кайта пайдалануга, операция кезінде т.б.) Дене 
температурасы жогарлаган кезде (дірілдеу, қалтырау кезінде) 
ферменттің белсенділігі кушейеді, температураны 70 градустан 
жогары кетерсе кейбір ферменттер денатурацияга ұшырап 
биохимиялык реакциялар бузылады 
Ингибирлену кайтымды, кайтымсыз жэне аллостерикалык деп 
бөлінеді
Кайтымды ингибирленуде ингибитор мен субстраттын 
курылыстары уксас болады да eKeyi де ферменттің активті
орталыгына бәсекелесті, фермент- субстратты комплекстың 
орнына фермент-ингибитор комплексін тузелмеген реакция 
журмейді БipaK субстраттың концентрациясы жогарылаганда ол 
ингибиторды ыгыстырып шыгарады, реакция жылдамдыгы 
артады.
Мысалы : СДГ ферменттің субстраты янтар кышкылы болса , 
малой жэне кымыздыксірке кышкылдары ингибитор болады. 

соон (роо'н соон 1 сн2 сн, 1 2 сн2 с=о 9Н2 1 соон соон соон 
Кымыздыксирке кышкылы Янтар кышкылы Малон кышкылы 
Кайтымсыз ингибирленуде • субстрат пен ингибитордыц 
уксастыктары болмайды, ингибитор ферменттің катализдін 
орталыгымен байланысын фермент - субстрат-ингибитор 
комплексы тузеді де катализдін реакцияны жургізбей тежейді 
Мұндай ингибиторларды парализаторлар деп те атайды. Оларга 
цианидтерді жаткызуга болады 

жүктеу/скачать 1,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: