Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
ынтымақтастығының ҧзақ мерзімді сипатында қолайлы жағдайға байланысты. Кішігірім топтарды талдау кезінде бҥгінгі кҥнде референтті
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Панфилова Қарым-қатынас-психологиясы.-Оқулық
| 190
ынтымақтастығының ҧзақ мерзімді сипатында қолайлы жағдайға байланысты. Кішігірім топтарды талдау кезінде бҥгінгі кҥнде референтті топ термині кеңінен қолданылады. Әдетте, оған ӛзара бір-біріне ризашылықпен қарайтын адамдар және бір-бірімен ынтымақтасқысы келетін адамдар енеді және олардың мінез-қҧлық нормалары, кӛзқарастары мен мҥдделері сәйкес келеді және олардың бәрі де қабылданады. Мҧндай топтар, сол сияқты, тҧлғаның ішкі форумы болып табылады: олардың нормаларымен және қҧндылықтарымен адам ӛзінің мінез-қҧлқын сәйкестендіреді және тҥзетеді. Әлеуетті кӛшбасшы әлеуметтану әдісімен таңдалады, яғни топтың әрбір мҥшесі ҥшін сауалнама кӛмегімен жағымды адамдар анықталады - симпатикалық, антипатиялық және бейтарап. Осылайша, ең кӛп дауыс жинаған адам анықталып, ешкім ӛзара араласқысы келмейтін «аластатылған» анықталады. Оларды топқа енгізу ойға қонымсыз. Референттік топтар бірлескен қызметтің жоғары нәтижелерін шығара алады, бірақ манипуляциялық мақсаттарда да қолданыла алады. Референттік топ, әдетте, адамдардың барлығынан артық санайтын ең маңызды тобына айналады. Ол ең жоғары дәрежеге ие, онда ӛзін мойындату ҥшін адамдар қажетті стандарттарды ҧстанады және кҥреседі. Әрбір адам ҥшін референттік топтар тек қана нақты емес, сонымен қатар қиялдан туындауы мҥмкін. Жасӛспірімдік және жастық кезде жеке тҧлға жататын шынайы бастапқы топ емес, кітаптар мен фильмдердің кейіпкерлері, тарихтың немесе қазіргі заманның кӛрнекті қайраткерлері (спортшылар, шоу-бизнес және т.б.) референттік топ болуы мҥмкін. Сондай-ақ, ересек адамда, нақты референттік топтармен бірге, қиялдағылар сәйкес келе береді, ол тҧлғаның қоршаған ортамен және қоғаммен байланыстары мен байланыстарының толықтығын кӛрсетеді. Мҧндай топтың рӛлі белгілі бір адам ҥшін ҧжымның ең беделді мҥшесі немесе отбасы немесе жақын адамдар тобының бір тобы арқылы жҥзеге асырылуы мҥмкін. Әрбір топ формальдылық дәрежесіне қарамастан, дамудың бірнеше сатысынан ӛтеді. Оларды толығырақ қарастырайық. 1-кезең - бастапқы топты қалыптастыру. Бҧл сенімсіздіктің кезеңі (бағдарлау және тәуелділіктер). Бҧл кезеңде қажетті қарым- қатынастар орнатылып, нормалар әзірленуде және топ ӛміріне қажетті мақсатты рӛлдер бӛлінеді: кӛшбасшы, сот тӛрешісі, бітімгер және басқалар. Осы кезеңнің барысында қатысушылар жиі ӛзін-ӛзі 191 танытудан бас тартады. 2 - кезең - дағдыларды игеру. Белсендендіру сатысы (қақтығыстар мен наразылық). Бҧл кезеңде қызмет тҥрлерінің анықтамалары және рӛлдерді соңғы бӛлу жҥзеге асырылады. Топ шамамен жалпы шешім талап ететін ӛте кҥрделі жҧмыс тағайындалған сәттен бастап осы кезең басталады. Жеке пікірлер ерекше маңызды емес, ӛйткені топтық шешім қабылдау маңызды болып келеді. 3-кезең - бҧл орнығу. Топты қҧрылымдау (байланыстар мен ынтымақтастықты дамыту). Рӛлдер бӛлінген, топтық жҧмыс әдісі және оның сипаты (әдістемелік, шығармашылық, ӛздігінен) қалыптасқан. Сыртқы әлемге әлі жабық тҧрса да, топтың ӛзі әдетте ашық, бірақ бҧл ашықтық қатаң нормалармен реттеледі: ынтымақтастық, белсенділік және жауапкершілік. Топтың басты мәселесі – даралық пен еркіндік арасындағы екеуінің ымырасы, бір жағынан және белгілі бір топ және оның нормаларына қатынасы, екінші жағынан, топтың әр мҥшесі ҥшін. Қатынастарды қалыпқа келтіру әдістері - психологиялық және интерактивті технологиялар болып табылады. 4 - кезең - кіші топтарға бӛлу. Топтың жоғары бірігуіне негізделген мақсатты қызмет біртҧтас жҥйе ретінде әрекет етеді. Бҧл кезең топтық қатынастарды дамытуда аса маңызды болып саналады. Осы сатыдан жылдам ӛту, әдетте проблемаларды ашық талқылау мен бірлікті сезіну ықпал етеді, ол адамдарға бір-бірімен ортақ тіл табысуға және келісмге келуге кӛмектеседі. Кейбір сарапшылардың пікірінше, кейде, бҧл кезеңде топтың бҧзылуы немесе әртҥрлі ішкі нормалары бар бірнеше ішкі топтардың қалыптасуы жҥреді. 5-кезең - ішкі үйлесім. Мҧнда ортақ мҥдделер мен ӛмірлік ҧстанымдардың жеткілікті мықты негізі туралы жалпы келісім қалыптасады; тҧлға ретінде оның мҥшелерінің әрқайсысының қҧндылығын мойындау пайда болады, топтың тҧрақтылығы артады; ақырында ынтымақтастық пен жҧмысқа қанағаттандыру ҥшін тҥпкілікті қолайлы жағдай қалыптасады. Бҧл кезеңдегі басты мәселе - топтың ӛзіндік қанағаттануы, жаңа мҥшелердің ағынын шектеу, икемсіздік. Мәселелердің шешімдерінің бірі топ мҥшелеріне арналған жҧмыс мазмҧнын және басқа топтармен қарым-қатынастарды арттыру саласында жатыр. 6-кезең - топты бӛлшектеу-бҧзу кезеңі. Бҧл кезең шешілмеген проблемалар мен қақтығыстардың салдарынан орын алады. Егер топ тиімді болса, онда оны қалпына келтіру ҥшін басшылықтың ҧйымның пайдасы мен оны тану туралы тҥсініктемелері келтірілген 192 араласуы талап етіледі. Қарама-қарсы жағдайда, әдетте, жою топтық қатынастардың қисынды қорытындысы болып табылады. |