о н ы ж а к с ь г і м к неп жа ма н

шеңберінен тыс ету. Ол адамға жаттанған нәрсе. XX ғасыр осыны 
әсіресе айқын көрсетті. XX ғасырдағы ғылымның кереметжетістіктері, 
ең алдымен ядролық физиканың, химияның, биологияның, ракета- 
лык техниканың кол жеткен білім дәрежесі бүкіл адамзаттың өмірін 
бақытты етіп, жер бетін гүлдендіруге қүдіреті жетеді деп каралса да, 
бәрі де керісінше болып шықты. Екі дүниежүзілік алапат соғыс, фа­
шизм мен тоталитаризм, үлы державалардың ықпал ету өрісі үшін 
өзара тайталастары т.т. бәріне де ғылым жетістіктерінің күрал ретінде 
дамуының катысы бар. XX ғасыр ғылыми білімдердің жақсылық пен 
көркемдіктен жаттануының айрықша қауіпті екенін көрсетті.
Осындай жаттанудың аздырушьшық ықпалы 
көркемдікке де
өзінің 
табын түсірді. Көркемдікті де көп жағдайда адамнан тыс дүниенің, 
заттардың бізге тәуелсіз өзіндік қасиеті деи каралады. Бірақ, ол қан- 
дай қасиет? Ол туралы сан-алуан анықтамалар, қағидалар бар. Пла- 
тонда, Гегельде заттардың, адамдардың, істердің өзінің мәңгілік иде- 
ясына неғүрлым жакын болуы. Гегельде бүл абсолюттік идеяның та­
рихы дамуында озін неғүрлым еркін іске асырған формалары. И.Кант 
үшін көркемдік сезімі қүбылыстарды ешбір пайдагерлікпен байла- 
ныссыз олардың өзіндік қасиетінде қабылдаи, сүйініп кабылдауы. 
М арскистік бағыттағы кейбір ғалымдар (Д.Лукач, Э.В.Ильенков, 
В.Ванслов) көркемдікті күбылыстың тыскы кедергілерсіз кемелдене, 
толыса дамуымен, еркін дамуымен байланыстырды. Бүл көзқарас- 
тардың бәрі де көркемдік деи әрбір емін-е'ркін кемеліне жете білген 
нәрсені түсінеді. Яғни бүл козқарастардың көбісі адамнан, оның 
бағалаушылық қатынасынсыз-ақ өзінен-өзі болатын коркемдік бар 
деп есептейді. Бірақ адам үшін табиғатта болсын, қоғамда болсын 
емін-еркін оз табиғатын шегіне жеткізген нәрселердің бәрі бірдей 
тамаша, коркем, сүлу емес. Хас шебердің жасаған бүйымдары, әри- 
не, көркемдіктің үлгілері, олар бізде сүлулық сезімін, оны ре- 
иетсіздіктен ажырата алатын түйсікті тәрбиелейді. Бірак, сол ше- 
берліктің озі неде? Ол адамның 

жүктеу/скачать 8,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: