Музыка – music әож 78

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                           Хабаршы №6 (54), 2014 ж.  
 
139 
 
УДК 391.2 М31 
 
ЗНАНИЕ – КАК ОСНОВА ЧЕЛОВЕЧЕСКОГО КАПИТАЛА 
 
Г.М. Маханова, магистр-преподаватель, 
(г. Алматы, Казахский государственный  
женский педагогический университет) 
 
Аннотация:  Человеческий  капитал  –  главный  фактор  формирования  и  развития 
инновационной  экономики  и  экономики  знаний,  как  следующего  высшего  этапа 
развития.  Однако  человеческим  капиталом  эти  инвестиции  становятся  только  в  том 
случае, если приносят его владельцу определенный доход.  
Ключевые  слова:  человеческий  капитал,  экономический  рост,  образование, 
здоровье, наука. 
В развитых странах мира основным фактором экономического роста и повышения 
конкурентоспособности  главным  образом  являются  вложения  в  человеческий  капитал. 
Т.Шульц  сказал  про  человеческий  капитал:  совокупность  знаний,  умений,  навыков, 
использующихся для удовлетворения многообразных потребностей человека и общества 
в  целом.  Первоначально  под  человеческим  капиталом  понималась  лишь  совокупность 
инвестиций  в  человека,  повышающая  его  способность  к  труду  –  образование  и 
профессиональные навыки. В дальнейшем понятие человеческого капитала существенно 
расширилось. Последние расчеты, сделанные экспертами Всемирного банка, включают в 
него  потребительские  расходы  –  затраты  семей  на  питание,  одежду,  жилище, 
образование, здравоохранение, культуру, а также расходы государства на эти цели [1]. 
Человеческий  капитал  в  широком  смысле  –  это  интенсивный  производительный 
фактор  экономического  развития,  развития  общества  и  семьи,  включающий 
образованную  часть  трудовых  ресурсов,  знания,  инструментарий  интеллектуального  и 
управленческого  труда,  среду  обитания  и  трудовой  деятельности,  обеспечивающие 
эффективное  и  рациональное  функционирование  человеческого  капитала  как 
производительного фактора развития. Человеческий капитал  – это интеллект,  здоровье, 
знания,  качественный  и  производительный  труд  и  качество  жизни  [2].  Человеческий 
капитал  –  главный  фактор  формирования  и  развития  инновационной  экономики  и 
экономики знаний, как следующего высшего этапа развития. Одним из условий развития 
и  повышения  качества  человеческого  капитала  –  является  высокий  индекс 
экономической свободы [3].  
Можно сделать вывод о том, что человеческий капитал начал свое существование с 
тех  пор,  когда  начала  формироваться  система  образования.  Вклад  в  развитие 
человеческого  капитала  внесли  Т.  Шульц,  Г.  Беккер,  Э.  Денисон,  И.  Фишер  и  другие 
ученые  социологии,  экономики.  Появление  теории  человеческого  капитала  возникло  с 
появлением  углубленного  понимания  роли  человека  и  накопленных  результатов  его 
интеллектуальной  деятельности  в  течении  жизни,  на  темпы  и  качество  развития 
общества  и  экономики.  Понятие  человеческого  капитала  является  естественным 
развитием  и  обобщением  понятий  человеческого  фактора  и  человеческого  ресурса, 
однако человеческий капитал является более широко экономической категорией [4]. 
Понятие  человеческого  капитала,  HumanCapital,  в  публикациях  появилось  в  ХХ 
веке  в  работах  американских  ученых-экономистов  Т.  Шульца,  Г.  Беккера.  За  создание 
основ  теории  человеческого  капитала  им  были  присуждены  Нобелевские  премии  по 

Казахский государственный женский 
 педагогический университет                                                                            Вестник №6 (54), 2014 г. 
140 
экономике. Они дали узкое определение человеческому капиталу, которое со временем 
расширялось  и  продолжает  расширяться,  включая  все  новые  составляющие 
человеческого  капитала.  В  результате  человеческий  капитал  превратился  в  сложный 
интенсивный фактор современной экономики – экономики знаний [5]. 
На  различных  этапах  развития  человечества  определенные  факторы  играли  свою 
роль в судьбе наций и народов. Человек, его потенциал в ХХІ веке становятся главной 
движущей силой развития экономики, концентрированным выражением национального 
и  государственного  могущества.  Поэтому  все  инвестиции  в  человека,  его  интеллект  и 
здоровье  –  физическое  и  духовное  –  становятся  заранее  выгодными  для  государства  и 
общества. Соответственно инвестиции в культуру, образование, духовную сферу следует 
рассматривать,  как  высокоэффективные,  экономические  инвестиции,  как  инвестиции  в 
человеческий  капитал  [6].  Однако  человеческим  капиталом  эти  инвестиции  становятся 
только в том случае, если приносят его владельцу определенный доход.  
Человек,  получивший  профессиональное  образование  и  не  использующий  эти 
знания  в  нужных  целях,  допустим  для  получения  дохода,  то  это  представляет  собой 
человеческий потенциал. Отличие человеческого потенциала от человеческого капитала, 
индекс  человеческого  потенциала  страны  рассчитывается  по  трем  показателям:  ВВП, 
продолжительностью жизни и грамотности населения. То есть, это более узкое понятие, 
чем человеческий капитал.  
«Человеческий  капитал,  по  мнению  одного  из  создателей  теории  человеческого 
капитала  Г.  Беккера  –  это  имеющийся  у  каждого  трудоспособного  человека  запас 
знаний, навыков и мотиваций». Это определение широко распространено, но имеются и 
другие  определения.  В  частности,  американские  авторы  учебника  «Экономика» 
С.Фишер,  Р.Дорнбуш,  Р.  Шмалензи  говорят:  «Человеческий  капитал  есть  мера 
воплощенной в человеке способности приносить доход. Человеческий капитал включает 
врожденные  способности  и  талант,  а  также  образование  и  приобретенную 
квалификацию»  [7].  В  этом  определении  можно  заметить  дополнение  «способность 
приносить  доход»,  это  определение  можно  считать  определением  человеческого 
капитала в узком смысле. А человеческий капитал есть мера этой способности.  
Американский  экономист,  статистик,  демограф  и  историк  экономики.  Лауреат 
Нобелевской премии по экономике 1971 года «за эмпирически обоснованное толкование 
экономического  роста,  которое  привело  к  новому,  более  глубокому  пониманию 
экономической  и  социальной  структуры  и  процесса  развития  в  целом»,  С.  Кузнец 
поставил на первое место как определяющие удачное применение накопленного опыта, 
поставил стартовые потенциалы физического и человеческого капитала. Он считает, что 
высокий  уровень  и  качество  накопленного  человеческого  капитала  необходимы  для 
ускоренного  осуществления  институциональных  реформ,  трансформации  государства, 
технологического обновления производств, рыночных преобразований экономики и т.д. 
В  итоге,  достаточно  высокий  уровень  и  качество  человеческого  капитала  страны  с 
догоняющей  экономикой  обеспечивают  ее  выход на  стабильный  рост  душевого  ВВП  и 
повышения  уровня  качества  жизни  населения.  По  С.  Кузнецу,  человеческий  капитал 
является главной доминантой возможного стабильного роста экономики развивающихся 
стран. 
В  странах  с  развитой  экономической  инфраструктурой    развитие  науки, 
формирование информационного общества, на передний план в качестве составляющих 
сложного интенсивного фактора развития – человеческого капитала – выдвинуты знания, 
образование, здоровье, качество жизни населения. Огромные преимущества в  создании 
стабильных условий для роста качества жизни, создания и развития экономики знаний, 

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                           Хабаршы №6 (54), 2014 ж.  
 
141 
 
информационного  развития  гражданского  общества  имеют  страны  с  накопленным 
качественным  человеческим  капиталом.  Иными  словами,  страны  с  образованным, 
здоровым, 
оптимистически 
настроенным 
населением, 
конкурентоспособными 
профессионалами  мирового  уровня  во  всех  видах  экономической  деятельности,  в 
образовании,  в  науке,  в  управлении  и  других  сферах  жизнедеятельности.  Но  ядром 
человеческого  капитала  остается  сам  человек  –  человек  образованный,  инициативный, 
талантливый, трудолюбивый, обладающий высоким уровнем профессионализма. Сам же 
человеческий  капитал  определяет  в  современной  экономике  основную  долю 
национального богатства страны. 
Человеческий  капитал  в  широком  определении  –  это  интенсивный 
производительный  фактор  развития  экономики,  общества  и  семьи,  включающий 
образованную  часть  трудовых  ресурсов,  знания,  инструментарий  интеллектуального  и 
управленческого  труда,  среду  обитания  и  трудовой  деятельности,  обеспечивающие 
эффективное  и  рациональное  функционирование  человеческого  капитала  как 
производительного  фактора  развития.  Кратко:  Человеческий  капитал  –  интеллект, 
здоровье,  знания,  качественный  и  производительный  труд  и  качество  жизни  [8]. 
Человеческий капитал через талантливых специалистов вносит вклад в развитие и рост 
экономики  всюду,  во  всех  видах  экономической  и  производственной  деятельности. 
Человеческий  капитал  вносит  свой  вклад  в  повышение  качества  и  производительности 
труда  во  всех  видах  жизнедеятельности,  во  всех  видах  экономической  деятельности. 
Знания,  качественный  труд,  квалификация  специалистов  играют  важную  роль  в 
эффективности функционирования и работы организаций всех форм и видов. 
В  книге  Д.  Нукетаевой,  М.  Кудайкулова  «Модернизация  обучения  на  основе 
«Экономики  знаний»:  Смысл  рынка  заключается  в  том,  что  новые  знания  и  понятие 
предпринимательства  –  это  единственная  гарантия  развития  науки,  экономики  и 
цивилизации.  Следует  понимать,  что  сегодняшнее  знание  –  это  завтрашний  капитал…. 
Знание является главной гарантией в улучшении рынка, культуры, техники, творческого 
разума, личностных качеств человека.  
Особенности  пирамиды  структуры  «человеческого  капитала»  характеризуются 
высоким  качеством  знания,  опирающегося  на  научность  и  инновационность,  которые 
оцениваются 
конкурентоспособностью 
и 
интеллектуальностью 
специалиста. 
Следовательно, основой «человеческого капитала» являются знания, а его конечная цель 
– достижение на уровне высокой интеллектуальности человека [9]. 
Научные  разработки,  проводившиеся  в  последние  десятилетия  в  области 
исследования  социально-экономических  процессов,  показывают,  что  в  условиях 
информационного  общества  человеческий  капитал  является  важнейшим  и  главным 
фактором  воспроизводства  национального  богатства,  а  достаточное  инвестирование  в 
него  является  абсолютно    необходимым  приоритетом  для  любой  национальной 
экономики.  Человеческие ресурсы стали определяющим для  достижения конкурентных 
преимуществ  современных  экономик.  По  данным  Мирового  банка,  основанным  на 
изучении  экономик  192  стран,  только  16%  экономического  роста  обусловлены 
физическим капиталом, 20% – природным, 64% – человеческим.  
Таким  образом,  человеческий  капитал  –  является  основополагающим  фактором 
экономического  роста.  А  для  экономического  подъема  страны  необходимы 
крупномасштабные инвестиции в образование, здоровье, культуру и другие компоненты 
человеческого  капитала.  Интеллектуально  развитая  производительная  сила  человека 
станет настоящим богатством общества.  

Казахский государственный женский 
 педагогический университет                                                                            Вестник №6 (54), 2014 г. 
142 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
 
1.  Константинов  И.  Человеческий  капитал  и  стратегия  национальных  проектов. 
20.03.2007. 
2. Нестеров Л., Аширова Г. Национальное богатство и человеческий капитал. //ВЭ, 
2003, №2. 
3.  Корчагин  Ю.А.  Широкое  понятие  человеческого  капитала.  –  Воронеж:  ЦИРЭ, 
2009. 
4.  Шульгина  Е.В.  Развитие  человеческого  потенциала.  –  Москва:  Бизнес  школа. 
1998. – 245 с. 
5.  Корчагин  Ю.А.  Инвестиционная  стратегия.  –  Ростов-на-Дону:  Феникс,  2006.  – 
С.86. 
6.  Хараева  М.С.  Человеческий  капитал  –  как  фактор  опережающего 
экономического развития // Креативная экономика. 2009. №3 (27). 
7. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика. – М.: Дело, 1993. – С. 95. 
8. Википедия, свободная энциклопедия – интернет. 
9.  Нукетаева  Д.,  Кудайкулов  М.  Модернизация  обучения  на  основе  «Экономики 
знаний». – Алматы, КазГосЖенПУ, 2014. – 245 с. 
 
ТҮЙІНДЕМЕ 
 
Маханова Г.М., магистр-оқытушы 
(Алматы қ., Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті) 
 
БІЛІМ – АДАМ КАПИТАЛЫНЫҢ НЕГІЗІ 
 
Бұл  мақалада  адам  капиталы  –  рухани  байлығы  жайлы  сипатталады.  Адам 
капиталының рухани жиынтығы кәсіби дайындық пен үздіксіз білім қорымен өмір бойы 
тығыз байланысты дамып, адамдар өзінің білім дағдыларымен айқындалады.    
Түйін сөздер: адамдық капитал, экономикалық өсу, білім, денсаулық, ғылым. 
 
SUMMARY 
 
Makhanova G.M.
, 
master, teacher 
(Kazakh State Women’s Teacher Training University) 
 
KNOWLEDGE AS THE FOUNDATION OF HUMAN CAPITAL 
Knowledge  as  the  basis  of  human  capital
.The  article  describes  about  the  accumulation  and 
preservation of human capital. Lifelong learning and practicing continuously, person improves 
their skills and workmanship. 
Keywords: human capital, economic growth, education, health, science. 
 
 
 
 
 
 
 

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                           Хабаршы №6 (54), 2014 ж.  
 
143 
 
КІТАПХАНАТАНУ ЖӘНЕ БИБЛИОГРАФИЯ  
БИБЛИОТЕКОВЕДЕНИЯ И БИБЛИОГРАФИЯ 
LIBRARY SCIENCE AND BIBLIOGRAPHY
  
 
ӘОЖ
 
002 
Н 86 
 
КІТАПХАНА ІСІ МАМАНЫНЫҢ КӘСІБИ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 
 
Г.И. Нұржанова, п ғ.к., д. м. а. 
(Алматы қ., Қазақ мемлекеттік  
қыздар педагогикалық университеті) 
 
Аңдатпа: Мақалада кітапхана ісі мамандарының кәсіби ерекшеліктері, маманның 
кәсіби  құзыреттілігінің  жолдары  ғылыми  тұрғыда  қарастырылған.  Кітапханашы 
мамандығы туралы түсінік терең мәнді, қажеттілігі жоғары болуына көңіл бөлінуі тиіс. 
Бүгінгі кітапханалар осы заманғы ақпараттық жаңа технологиялармен жұмыстануда.  
Түйін  сөздер:  кітапхана,  кітапханашы,  кәсіби  ерекшеліктері,  құзыреттілігі,  кәсіби 
этика.
 
Білім мен ғылымның, әдебиет пен мәдениеттің інжу маржандары тізбектеліп, кітап 
атаулы шоғырланған кітапхана – адамзаттың рухани тыныс-тіршілігінің көзі. Кітапхана 
ғасырлар  бойы  келе  жатқан  биік  парасаттылық  пен  білімділіктің  киелі  ордасы.  Қазіргі 
кезде  адамдардың  әртүрлі  талаптарын  қанағаттандыру,  рухани  байлығы  мен  қабілетін 
дамыту  және  эстетикалық  талғамын  қалыптастыру  міндеттерін  іске  асыруда 
кітапхананың алатын орны ерекше. Кітапхана мәдениет саласы ретінде ақпараттық, білім 
беру және мәдени-ағарту қызметінің негізі болып табылады. 
 Заманымыздың әр кезеңінде кітапханашы мамандығы туралы түсінік терең мәнді, 
қажеттілігі  жоғары  болуына  көңіл  бөлінуі  тиіс.  Бүгінгі  кітапханалар  осы  заманғы 
ақпараттық  жаңа  технологиялармен  жұмыстануда.  Кітапхана  қызметін  автоматтандыру 
мен компьютерлендіру қазіргі кезде кеңінен қолданылуда. 
Кітапханашы 
мамандары 
кітапханалардың 
арнаулы 
дайындығы 
бар 
қызметкерлерінің  негізгі  тұрақты  мамандары.  Кітапханашы-библиограф  қызметі 
кітапхана  жүйесін,  басқа  да  осыған  ұқсас  ақпараттық  мекемелерде  қызмет  атқаратын 
кітапханалық білімі бар маман. Кітапханашы-библиограф маман – ол құжаттарды жүйелі 
ұйымдастырады  және  ақпараттық  технологиямен  электрондық  техниканы  қолданады, 
жүзеге  асырады.  Ақпараттық  жүйе  деп  ақпаратты  жинақтау,  өңдеу,  іздестіру,  сақтау 
және таратуды айтады.  
Кітапханашы  –  мамандық,  оның  мазмұнына  оқырмандарға  қызмет  көрсету, 
олардың  оқу  талғамын  қалыптастыру,  оқу  қажетін  қанағаттандыру,  оқуына  басшылық 
ету,  әдебиеттерді  насихаттау,  сондай-ақ  кітапханадағы  жұмыс  процестерінің  бүтін 
кешені  енеді.  Кітапханашы  өз  ісінің  бастаушысы  болуы  керек.  Оқырмандармен  жұмыс 
істей  білуі,  кітапхана  жұмысының  әдістерін  меңгеруі,  осы  әдістердің  көмегімен 
кітапхананың  бүкіл  жұмысын  ұйымдастыра  білуі  керек.  Қоғамға  жақсы  танылған 
осындай  қызметтерді  атқара  отырып,  ол  халыққа  қызмет  көрсетудің  белсенді 
ұйымдастырушысы ретінде көрінеді. Мәдени ой-өрісінің кең болуы, мамандық білімінің 
тереңдігі, педагогикалық жұмыс әдістерін игеру – кітапханашыларға тән қасиет.  

Казахский государственный женский 
 педагогический университет                                                                            Вестник №6 (54), 2014 г. 
144 
«Библиограф» мамандығына арнайы әдебиеттерде мынадай анықтамалар берілген: 
«Мамандық. Оның жұмысының негізгі мазмұны: баспа шығармалары туралы ақпараттар 
беру,  библиографиялық  көрсеткіштер,  тізімдер,  картотекалар,  сондай-ақ  шолулар, 
аннотациялар  мен  рефераттар  жасау,  кітапханалық-библиографиялық  анықтамаларды 
дайындау».  
 Кітапханалар  мен  библиографиялық  мекемелерде,  сондай-ақ  ғылыми  және 
техникалық  ақпарат  мекемелерінде,  баспа  орындарында,  газеттер  мен  журналдар 
редакцияларында  болатын  қызмет.  Істелінетін  жұмыстың  күрделілігіне  қарай  мынадай 
категорияларға  бөлінеді:  библиограф,  аға  библиограф,  бас  библиограф.  Библиограф 
кадрларын  жоғары  оқу  орындарының  (мәдениет  институттарының,  университеттердің, 
педагогикалық институттың, өнер институтының) кітапхана факультеттері дайындайды. 
Сондай-ақ салалық библиографияда сол сала бойынша білімі бар (тарихшы, әдебиетші, 
юрист, физик, биолог т.б.) және кітапханалық курстардағы оқу процесінде библиография 
теориясы мен әдістемесін меңгерген көптеген маман библиографтар қызмет атқаруда.  
 Кәсіби оқулықтар мен әдебиеттерде маманның жұмысы арнайы жоғарғы білім мен 
одан  кейін  де  ұдайы  өз  білімін  өз  бетінше  толықтырып  отыруды  қажет  ететін  қызмет. 
Біліктілік  деңгейіне  қарай  библиограф  мамандығы  келесідей  категорияларға  бөлінеді: 
библиограф,  жетекші  библиограф,  бас  библиограф  және  олар  сәйкес  разрядтарға 
жіктеледі. Кітапхана ісін жүргізу барысында және оны ұйымдастыру ісінде библиограф 
қызметін басшылық, яғни кітапхана ісінің басшылығы тағайындайды және ол жұмысқа 
лайық кітапханашылар тәжірибелі, жоғарғы санатты кітапханашылар болуы тиіс. 
Күні  бүгінде  бұл  жаңа  технологиялар  өмір  ағысымен,  елдегі  саясаттың 
тұрақтылығына  байланысты  барлық  елді  мекендерге  дейін  жетіп,  ауылдық  жерлердегі 
кітапханашылар  өз  жұмыс  барысына  компьютерді  пайдаланып,  жаңа  жағдайға  батыл 
көшуде.  Яғни  кітапхана  жұмысының  барлық  қызметтері  компьютер  көмегімен 
атқарылып,  алыс  қашықтықтағы  мәліметтер  базаларымен  жұмыс  атқарып,  кітапханшы-
библиограф мамандардан енді тереңірек технологиялық білімді де қоса меңгеру талабы 
қойылып  отыр.  Кітапханашылар  жаңа  технологияларды  меңгеріп,  кітапханалық, 
библиографиялық,  ақпараттық  іздеу  жұмыстарын  жүргізеді.  Мұнда  экономикалық 
фактор  үлкен  рөл  ойнайды:  мысалы,  мәліметтер  қорының  толықтырылуы  дәстүрлі 
картотекаларға  қарағанда  көбірек  уақыт  жұмсалады,  ал  штат  сол  қалпында  сақталады. 
Қазіргі кезде кітапханашы-библиограф мамандарға дәстүрлі жұмыс ырғағынан өзге жаңа 
кәсіби  талаптар  қойылуда.  Солардың  бірі  –  мамандардың  қатысуымен  аймақтық, 
ведомстволық  корпоративті  мәліметтер  базаларының  құрылуы.  Бұл  жөнінде  шетелдік 
әріптестеріміз  мәселені  әлдеқашан  шешіп  алған  болса,  ресейлік  кітапханашылар  да 
аймақтық (Мәскеу, Санкт-Петербург, Орал аймақтары т.б.) мәліметтер базаларын құрып, 
бірлескен жұмыстар атқаруда.  
Соңғы  он  жыл  көлемінде  Қазақстан  кітапханашылары  да  бұл  мәселені  шындап 
қолға алып, аймақтық, корпоративтік мәліметтер базаларын құруда. Мысалы, «РАБИС» 
және  «КАБИС»  автоматтандырылған  мәліметтер  қоры  бағдарламасы  Қазақстанның 
барлық  облыстық  кітапханаларында  жасақталуда.  Сондай-ақ  көптеген  ведомстволық, 
жоғары  оқу  орындарының  кітапханалары  Ресейдің  «МАРК»,  «Библиотека  4.02;  4.5», 
«Библиотека 5.2» бағдарламалары бойынша жұмыстануда.  
Кез  келген  жұмыс  орнында  кітапханашы-библиограф  үшін  кең  түрдегі  білімділік 
пен  жоғарғы  ой-өріс,  өз  ісіндегі  биік  кәсібилік  қажет.  Ал  арнаулы  немесе  әмбебап 
кітапханалардың  бөлім  библиографтары  үшін  сол  арнаулы  білім  саласы  жөнінде  және 
нақты  білім  саласы  немесе  нақты  кітап  қоры  туралы  кең  түрдегі  білім  мен  арнайы 
мамандыққа дайындық аса қажет. Әсіресе ғылыми кітапханалардың кітапханашыларына 

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                           Хабаршы №6 (54), 2014 ж.  
 
145 
 
деген  кәсіби  талап  жоғары  болады,  десек  те  көпшілік  кітапханалардың  да 
оқырмандарына  арналған  анықтама-библиографиялық  қызмет  көрсету  ісінде  жоғары 
білім мен кәсіби шеберлік кем болмайды. Мұндай кітапханалардың оқырмандар құрамы 
мен  кітап  қоры  қандай  кең  салалы  болса,  оқырмандардан  түсетін  сұраныстар  мен 
талаптар  да  соншалықты  сан  алуан  болып  келеді.  Бұл  арада  кез  келген  кітапхананың 
жоғары  кәсіби  шеберлікпен  құрылған  анықтама-библиографиялық  аппаратының 
библиограф  үшін  пайдасы  зор.  Егер  ғылыми  кітапханаларда  оқырмандардан  түскен 
сұраныстарды  орындауда  бай  түрде  жасақталған  анықтама-библиографиялық  аппарат 
көмекке келсе, ал көпшілік кітапханаларда түрлі  монографиялар мен оқулықтарды, оқу 
құралдарын жиі қарап, тақырыптық жинақтарды ұдайы бақылап отырудың маңызы зор. 
Сондай-ақ анықтама-библиографиялық қызмет көрсету жұмысының біріккен жұмыстары 
да маңызды орын алады.  
Білімділігімен,  іскерлігімен  және  жаңашылдығымен  ерекшеленіп  тұратын 
кітапханашы-библиограф  мамандығына  сәйкес  кәсіби  этика  қалыптасып,  күнделікті 
жұмыс  ырғағы  барысында  жолға  қойылған.  Бұл  жөнінде  біздің  Ресейлік  әріптестеріміз 
қабылдаған  «Ресей  Федерациясының  кітапханашыларының  кәсіби  этикасы»  кодексін 
мысалға алуға тура келеді.  
 Бұл  кәсіби  этика  оқырмандар  кітапхананың  ақпараттық  ресурстары  мен 
материалдарын  кедергісіз  алып,  олар  үшін  жайлы  қызмет  көрсету  жұмысын  орнатуға, 
тең  дәрежеде,  жоғары  сапалы  қызмет  көрсетуге  бағытталған.  Яғни  кітапханашы-
библиограф  үшін өз  қызметінің ең құнды мақсаты – қолындағы материалдық құжаттар 
мен  әдебиеттерге  деген  пайдаланушының,  яғни  оқырманның  сұранысы.  Сондықтан  да 
кітапханашы-библиограф  сұранысты  толық,  сыпайы,  шынайы,  уақытымен  орындауы 
қажет.  Ол  үшін  кітапханашы-библиограф  алдымен  кітапхананың  негізгі  кітап  қорына, 
сондай-ақ  басқа  кітапханалар  қорына  немесе  жаңа  технологиялық  құралдар  арқылы 
мәліметтер  қорлары  мен  ақпарат  жүйелеріне  жүгінеді.  Мұндай  сәттерде  оқырманның 
жасы, білімі, ортаға әсері т.б. белгілеріне қарап емес, сұранысқа қарай қызмет көрсетілуі 
тиіс. 
 Сондай-ақ 
интеллектуальды 
тәуелсіздік 
пен 
кітапханадағы 
ақпарат 
материалдарына  жосықсыз  қожалықты  болдырмау,  адамзаттың  рухани  өмірін 
толықтыратын, әлемдік және ұлттық маңызы бар рухани қазынаға кедергісіз қол жеткізу 
көзделген.  Мемлекеттік  деңгейдегі  рухани  қазына  мен  оны  пайдаланушы  оқырман 
ортасындағы  дәнекер  рөлін  атқара  отырып,  сол  рухани  қазынаның  сақталуын,  келешек 
ұрпаққа аман жетуіне үлес қосуға, өз мамандығының намысын қорғап, өз әріптестері мен 
ортақ мақсат-мүдделер үшін қызмет етуге тиісті.  
 Өз  қызметінің  құзыретін  пайдаланып,  оқырмандар  мен  пайдаланушыларға  оқу 
мәдениеті, оқырмандардың кітап оқу көрсеткіштері мен ақпараттық сауаттылықты ұсына 
алады.  Ең  бастысы  кітапханашы-библиограф  қоғам  мен  мемлекеттің,  жалпы  халықтың 
мүддесі  үшін  қызмет  ететін  мәдени  ошақ  ретінде  ашық  демократиялық  қоғам  құруға 
атсалысуы қажет. 
 Міне  жоғарыда  айтылған  барлық  мәселелерді  талдай  келе  кітапханашы-
библиограф мамандығының кәсіби этикасына мынандай талаптарды жатқызамыз:  
-
 
 Оқырмандардан  келіп  түскен  сұраныстардың  қиындығына,  нақты  еместігіне 
немесе  толық  еместігіне  қарамастан  оны  орындау  барысында  табандылық  пен 
жігерлілік;  
-
 
 Оқырмандарға  берілетін  ақпараттың  өте  толық  болуы,  оны  орындау  барысында 
қолда бар мүмкіндіктерді мейлінше толық пайдалану; 

Казахский государственный женский 
 педагогический университет                                                                            Вестник №6 (54), 2014 г. 
146 
-
 
 Қарапайымдылық  пен  нақтылық,  оқырманмен  байланыста  жинақылық  болуы, 
яғни ирониялы немесе өктем байланысқа жол бермеу;  
-
 
 Оқырманға  берілген  қанағаттанарлықсыз  жауаптың  мәнін  түсіндіру,  оған  сол 
тақырыптағы басқа әдебиеттерді ұсыну;  
-
 
 Өз жұмысы сапасының өзінің жауапкершілігімен тығыз байланыста екенін терең 
түсіну, өзіндік білім алуға ұмтылу т.б.  
Кәсіби  этика  ұғымына,  сондай-ақ  кітапханашы-библиографтардың  өз  білімдерін 
ұдайы  жетілдіріп  отыруы  да  кіреді.  Ол  әртүрлі  бағыттарда  жүреді.  Мысалы,  кәсіби 
мерзімді  басылымдарды  әрдайым  оқып  отыру,  өндірістік  оқу-тәжірибе,  басқа  әріптес 
кітапханалар  мен  кітапханашыларымен  кәсіби  байланыс,  іс-тәжірибе  алмасу, 
конференция,  семинарлар  т.б.  айтуға  болады.  Сондай-ақ  кітапхана  мен  оның  жұмысын 
жақсарту мақсатында қоғамдық қызметтерге араласып, кітапхананың қоғамдағы, адамзат 
өміріндегі рөлін көтеріп отыруға мүдделі.  

жүктеу/скачать 2,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: