Музыка – music әож 78

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                           Хабаршы №6 (54), 2014 ж.  
 
85 
 
ӘОЖ 008 
 
КӨРКЕМӨНЕР САЛАСЫНЫҢ ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ 
ДАМУ ЖОЛЫ 
 
 Д.О. Қарамолдаева, профессор м.а.,  
А.М.Көпбаев, профессор м.а. 
Л.Ә.Аманқұлова, п.ғ.к., қауымдастырылған 
 аға оқытушы 
(Алматы  қ.,  Қазақ  мемлекеттік  қыздар 
педагогикалық университеті) 
 
Аңдатпа:  Көркемөнердің  және  мәдениеттің  мақсаты  –  Отан  қорғау  ісіне 
жұмылдыру.  Соның  нәтижесінде  көркемөнердің  дамуына,  әсіресе  оның  түрлері  мен 
репертуарына елеулі өзгерістер әкелді.  
Түйін сөздер: комедия, эпизод, водевиль, мелодрама, фарс. 
Ұлы Отан соғысы кеңес халқының, оның қарулы күшінің қуат-шамасын ғана емес, 
моральдық  қайрат-жігерін  де  сынға  салған  қатал  да  қатыгез  кезең  болды.  Халықтың 
моральдық  қайрат  жігерін  де  молайтып,  рухын  асқақтатуда  көркемөнер  ерекше  орын 
алды.  Соғыстың  бірінші  күнінен  бастап  мәдениет  пен  өнердің  алдында  барлық  күш-
жігері, іс-тәжірибесін Отан қорғау ісіне жұмылдыру міндеті тұрды.  
Өнер,  әсіресе,  әуесқой  көркемөнер  өте  ауыр  соғыс  жылдарында  өзінің 
өміршеңдігімен,  таусылмас  қорымен  көзге  көріне  білді.  Қазақстанның  бүкіл  одақ 
бойынша  дәнді  дақылмен  және  мал  шаруашылығы  базасы  болуы  көркемөнер  қызметін 
тікелей  жұмыс  нысандары  бойынша  талап  етті.  Көркемөнердің  әртүрлі  жанрларынан 
құралған  ықшам  топ  қалаған  уақытта,  қалыптасқан  жағдайға  сай  келген  жерде 
(госпитальда,  соғыс  шебінде,  дала  қосында,  шақыру  тірегінде,  фермада,  цехтарда  т.б.) 
өнер көрсетуге бейім болды.  
Қазақстан  жағдайында  көркемөнерпаздардың  міндетті  қызмет  формасына  жаралы 
жауынгерлер  үшін  дайындаған  концерттік  бағдарламаларын  қосуға  болады.  Әннің 
құдіреті  оның  жан  дүниесін  әсерлендіріп,  адамды  сәулелі  өмірге  өршелендіретін, 
тебірентіп,  толғандыратын  сиқырлы  әндер  көп  болды.  Сондықтан  да  әсем  ән,  жаралы 
жауынгерлердің  көңіл  серігіне  айналды.  Лирикалық  толғаныс  пен  сезімдерге  толы  жан 
сүйсіндірер  халық  әндерімен  кеңес  композиторларының  әндері  жаралыларға  шуақ 
әкеліп,  қуанышты  сәттер  құшағына  бөлеп,  тән  жаралыларының  жылуларына  септігін 
тигізді.  
Соғыс  жылдарында  ерлік  пен  қайсарлық,  махаббат  пен  үміт,  бейбіт  еңбек  пен 
тұрмыс  тағдыры  т.с.с.  нәзік  те  сыршыл,  асқақ  өлеңдерге  жазылған  кең  дүниені 
тербететін  де,  тебірентетін  де  бүкіл  халықтық  сүйіспеншілікке  бөленген  сазды  әндер 
көркемөнерпаздар  репертуарының  көркемдік  құнын  жоғарылатып,  идеялық  ұстанымын 
бекіте түседі, оның берік қорын қалайды.  
Уақыт  талабы  көркемөнерпаздардың  үнемі  ізденіс,  қауырт  қимыл,  жауапкершілік 
пен саналы әрекет үстінде болуын талап еткен. Лирикалық сезімге толы Отан, туған жер, 
сағыныш  туралы,  ерлік  тақырыбына  арналған  әндер,  күйлер,  көркем  сөздер, 
концерттердің тақырыптарының аясын кеңейтіп, көркемдік ажарын аша түскен.  
Соғыс  жағдайы  көркемөнер  жанрына  да  өзгеріс  енгізді.  Хор  оркестрлары,  әдеби 
музыкалы монтаждардың орнына жеке қос дауыста орындаушылар, камералы музыкалы 

Казахский государственный женский 
 педагогический университет                                                                            Вестник №6 (54), 2014 г. 
86 
топтар,  үгіт  бригадалары  кеңінен  орын  алды.  Драма  үйірмелері  кейіпкерлер  саны  үш-
төрттен  аспайтын  бір  актілі  пьесалар  қоятын  болған.  Мысалы  «Найзағай»,  «Ант», 
«Дабыл»  қойылымдары  колхоз,  совхоз  драма  үйірмелерінен  берік  орын  алды.  Өйткені 
олар  қызыл  әскерлер  мен  партизандардың  ерлігін  шынайылық  тұрғыдан  көрсеткен 
туындылар  болған.  Кейбір  драма  үйірмелері  К.  Симоновтың  «Орыс  адамдары»,  С. 
Мұқановтың  «Жеңіс  әні»,  М.Әуезов  пен  Ә.  Әбішевтің  «Намыс  гвардиясы»  сияқты 
шығармаларын да сахналаған. 
«Барлығы  –  жеңіс  үшін,  барлығы  –  майдан  үшін»  деп  басталған  бүкіл  халықтық 
патриоттық  қозғалысқа  Қазақстан  көркемөнерпаздары  да  лайықты  өз  үлестерін  қосты. 
Көркемөнерпаздар  әртүрлі  ақылы  концерттік  бағдарламаларда  түскен  қаржыдан 
қорғаныс  қорына,  майдандағы  жауынгерлердің  ауыр  жағдайда  қалған  отбасыларына, 
балаларына,  көмек  қорына  аударып  отырды.  Мысалы,  «Қарағанды  көмір»  тресінің 
өнерпаздары  соғыстың  алғашқы  айларында  тоғыз  концерт  ұйымдастырып,  одан  түскен 
қаражатты қорғаныс қорына аударып отырды. 
Патриоттық қозғалыстарға бұқаралық-үгіт бригадалары жұмысына қазақ халқының 
белгілі  ақын-өнерпаздары  да  аянбай  еңбек  етті.  Әйгілі  күш  атасы  Қажымұқан 
Мұңайтпасов  жасының  егде  тартқанына  қарамастан  көркемдік  үгіт  бригадасының 
жетекшісі ретінде ел аралап өнер көрсетеді. Содан түскен қаражатқа ұшақ құрастырып, 
майданға жібереді. Қажымұқан ұшағы атанған ұшақпен қазақ ұшқышы Қожай Шалабаев 
бір  жүз  жиырма  рет  әуе  шабуылына  қатысып,  Берлинге  дейін  жетіп,  елге  аман-сау 
оралады. Халық ақыны Нұрпейіс Байғанин өз өнерімен бір айда елу бас ірі мал, он екі 
мың сом ақша, бір мың астық, бір жүз елу жылы киім жинап, қорғаныс қорына аударады.  
Еңбекшілердің демалыс уақытында да тамаша ән сазы мен көңіл серік болған бүкіл 
республика  жұртшылығына  белгілі  ақын,  жезтаңдай  әнші,  сазгер  Нартай  Бекежанов 
бастаған көркемөнерпаздар бригадасының аты тек Сыр өңіріне ғана емес, республикаға 
танымал  болды.  Ән,  терме,  толғау,  жыр  орындау  өнерінің  асқақ  шебері  Нартай 
Бекежанов  әншілік-сазгерлік  өнерге  мүлде  ұқсамайтын  жыр  орындаудың  жаңа  бір 
мектебін қалыптастырушы дара тұлға бола білді. Нартай мен оның шәкірттері – әріптес 
өнерпаздары  орындайтын  Нартай  әндері  ішкі  иірім-қайырымы,  ырғағы  мен  екпіні,  бет 
алысы, шарықтауы, тұйықталуы қасиетімен тыңдаушыларын ерекше сезімге, көңіл-күйге 
бөлейтін болған. 
Тыл  еңбеккерлеріне  көркемдік  мәдени  қызмет  көрсетуде  Орынбай  Тайманов 
(Шымкент  облысы),  Шашубай  Қошқарбаев  (Балқаш),  Әбдіғали  Сариев,  Қуат  Терібаев 
(Алматы  облысы),  Кенен  Әзірбаев  (Жамбыл  облысы),  Доскей  Әлімбаев  (Ақмола 
облысы) т.б. өнер тарландары белсене араласып атсалысты. 
Кеңес  халық  жеңіс  жолына  жұмылдыру  ісінде  басты  құрал  болып  танылған 
көркемөнер ісінің бір сәтке де тоқтап қалмауы оның жанданып, көркемдік-идеялық құны 
мен  мазмұнын  байыта  түсу  мәселелері  үкіметтің  назарынан  тыс  қалмаған. 
Көркемөнерлік  өмірдің  барлық  тұсына  тигізер  эмоционалды  әсері  мен  маңызының 
күштілігі сонша, қоршаудағы Ленинград қаласында да көркемөнерпаздар үйірмелері  өз 
жұмысын жалғастырып, 1943 жылы қалалық, аудандық байқаулар өткізді.  
Қиын-қыстау  жағдайға  қарамастан  көркемөнер  үйірмелерінің  концерттік 
қойылымының 
үгіттік-көркемдік 
бригадалармен 
жылжымалы 
театрлар 
қойылымдарының сан жағынан өсуіне, ал мұның өзі  үйірмелердің көбеюіне объективті 
жағдай  туғызды.  Екінші  жағынан  көркемөнердің  жұмысына  Қазақстан  жеріне  жиырма 
үш театр мен өнер мекемелері қызметкерлерінің тәжірибелік көмегі де орасан зор болды. 
Нәтижесінде  1942  жылдың  қаңтар  айында  республика  бойынша  екі  мың  көркемөнер 
үйірмесі болған болса, 1943 жылы төрт мың, 1945 жылы тоғыз мыңға жетті.  

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                           Хабаршы №6 (54), 2014 ж.  
 
87 
 
Соғыстың екі жарым жылында госпиталь, шақыру тілектері, тыл әскерлері алдында 
Қазақстандық өнерпаздар жиырма мыңнан астам концерттер, спектакльдік қойылымдар 
көрсетті.  
Соғыс  талабына  сай  көркемдік  қызмет,  соғыстың  алғашқы  күндерінен-ақ  жүзеге 
асырылып, өз жалғасын табуда аянбай еңбек етті. Соғыстың алғашқы күндерінен бастап 
қазақстандықтар  барлық  майданда  шайқасты.  Олар  Отан  үшін  фашистерге  қарсы 
бағытталған  ұрысқа  аянбай  кірісті.  Қазақстанда  ұйымдастырылған  көптеген  әскери 
бөлімдер  майданға  жіберілді.  Даңқты  Брест  қамалын  қорғаушылардың  қатарында 
мыңдаған  қазақстандықтар  болды.  Олардың  арасында  Ғ.  Жұматов,  В.  Фурсов, 
К.Тұрдиев, Ш.Шолтырев, К. Иманқұлов, Е. А. Качань т. б. жаумен жан аямай шайқасып, 
ерліктің  үлгісін  көрсетті.  1941  жылы  24  маусымда  219  атқыштар  полкі  Литваның 
Шяуляй  қаласында  алғаш  рет  ұрысқа  кірісті. Оның  бірнеше  себебі  бар  еді.  Біріншіден, 
басынан бақайшағына дейін қаруланған, Еуропаның көптеген елдерін бағындырған жау 
әскерінің  соғыс  жүргізу  тәжірибесі  мол  болды.  Екіншіден,  тұтқиылдан  жасалған 
шабуылға  Кеңес  әскерлері  әзір  емес  еді.  Үшіншіден,  Кеңес  әскерін  қайта  құру, 
қаруландыру  тиісті  дәрежеде  болмады.  Төртіншіден,  1939  –  1940  жылдардағы  Қызыл 
Армияны  тазалау  кезінде  әскердің  көптеген  қолбасшылары,  жоғары,  орта  буындағы 
офицерлері  ұсталып,  атылып  кетті.  Осының  бәрі  Қызыл  Армия  бөлімдерінің  соғыстың 
бастапқы  кезінде  үлкен  сәтсіздікке  ұшырап,  мыңдаған  жауынгерлерден  айырылуына 
соқтырды.  Соғыс  зардабын  қанша  көргенімен  халықтың  көркемөнерге  деген 
сүйіспеншілігі,  сұранысы  өз  дәрежесінде  болды.  Бауырларымызды  әнімен  сусындатқан 
«Ақ Самара, городок» деп әуелете ән шырқаған бұлбұл әнші Роза Бағланованың өнерін, 
жауынгерлерге  берген  рухын  бір  сөзбен  айтып  жеткізу  мүмкін  емес.  Өмірі  мен  өнері 
жарасқан  осынау  шоқтығы  биік  өнер  қайраткерлеріміздің  көркемөнерге  қосқан  үлесі 
ұшан-теңіз. 
Өнер — көркем образдар жүйесі арқылы адамның дүниетанымын, ішкі сезімін, жан 
дүниесіндегі құбылыстарды бейнелейтін қоғамдық сана мен адам танымының формасы. 
Өнер  өмірде  болған  оқиғаларды  қаз-қалпында  алмай,  өзгертіп,  түрлендіріп,  көркем 
образдарды  типтендіру  арқылы  сомдайтын  эстетикалық  құбылыс.  Оны  қоғамдық 
сананың  өзге  формаларынан  даралайтын  белгісі  де  адамның  шындыққа  деген 
эстетикалық  қатынасы  болып  табылады.  Өнердің  мақсаты  –  дүниені,  адам  өмірін, 
қоршаған  ортаны  көркемдік-эстетикалық  тұрғыдан  игеру.  Көркем  шығарманың  бел 
ортасында  нақты  бір  тарихи  жағдайда  алынған  жеке  адам  тағдыры,  адамдардың 
қоғамдық  қатынастары  мен  қызметтері  тұрады.  Олар  суреткер  қиялы  арқылы  өңделіп, 
көркем  образдар  түрінде  беріледі.  Шығарманың  суреттеу  тәсілі,  құрылымдық  келбеті, 
көркем  бейне  жасаудың  материалдық  арқауы  өнер  түрлерінің  ерекшеліктерін 
айқындайды.  Осыған  сай  өнердің: 
көркем  әдебиет,  музыка,  мүсін,  кескіндеме,  театр, 
кино, би, сәулет өнері т.б. түрлері бар. 
«Өнер  алды  –  қызыл  тіл»  деген  қазақ  мәдениетінде  сөз  өнерінің  орны  ерекше 
болған.  Қазақ  фольклорының  шағын  жанрлары  – 
мақал-мәтел, жұмбақ
,  лирикалық  ән-
өлеңдер, билер институты тудырған шешендік сөздер табиғатының эстетикалық сипаты 
басым.  Халық  музыкасында  қалыптасқан  әншілік,  күйшілік  дәстүрлердің  де  өзіндік 
болмысы  анық.  Кең  тынысты  лирикалық  әндер  арқылы  халық  өзінің  ішкі  сезімдерін 
сыртқа  шығарған  болса,  күмбірлеген  күй  арқылы  өздерінің  эстетикалық  әрі 
философиялық  ой-толғамдарын  жеткізіп  отырған.  Осы  белгісіне  орай  өнерді  әрі 
эстетикалық,  әрі  этникалық  құбылыс  ретінде  қарастыруға  да  болады.  Халық  мұрасы 
тұсында  оның  этникалық  арқауы  басым  болса,  кәсіби  өнерге  келгенде  эстетикалық 

Казахский государственный женский 
 педагогический университет                                                                            Вестник №6 (54), 2014 г. 
88 
сипаты  үстем.  Өнер  туындылары  арқылы  өмір  шындығын  көрсетудің  әртүрлі  тарихи 
кезеңдерге  тән  өзіндік  көріністері  бар.  Соларды  саралай  отырып,  адамзат  баласының 
көркем қиялмен ойлау жүйесінің даму, жетілу жолдарын аңғарамыз. Осы биік өнерімізді 
көркем  шығармашылық  үрдісінде  пайдалану  жолымен  жаңғыртып,  ұрпақтан-ұрпаққа 
жалғасып  келеді.  Өйткені,  өнер  –  мәңгілік.  Ұлы  Отан  соғысы  жылдарында  және  тылда 
еңбек  еткен  қарапайым  жұмыскерлердің  көркемөнермен  сусындауына  әсер  еткен  өнер 
қайраткерлерінің өмірі мен өнері мұра етіп жалғастырушы таланттар жетерлік.
 
Қазақстандық 
жауынгерлер 
Украинаны, 
Белоруссияны, 
Балтық 
бойын, 
Молдавияны  азат  етуге  қатысты.  Мыңдаған  қазақ  жігіттері  Кеңес  әскерінің  құрамында 
Шығыс Еуропа халықтарын Гитлердің тепкісінен азат етуіне атсалысты. 
Халықтың кеңдігі мен дархандылығын көрсететін басты құрал  – ол өнер. Өнердің 
жарық  жұлдызына  айналған  майталмандарымыздың  ізгі  жолдары  кейінгі  өсіп  келе 
жатқан  ұрпаққа  үлгі-өнеге.  Биыл  ұлы  Жеңістің  70  жылдық  мерекесі  қарсаңында 
еліміздің түкпір-түкпірінде түрлі іс-шаралар басталып та кетті. Осынау бейбіт өмірді сый 
етіп  кеткен  жауынгер  аға-апаларымыздың  өлшеусіз  еңбегі  халық  жадында.  Өйткені, 
көркемөнердің даму жолы өз жалғасын таба бермек. 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1. Омаров Е.О. Көркемөнерпаздардың шығармашылық тарихы. – Алматы, 1994.  – 
108 б. 
2.  Сапарова  Ю.А.  Қазақстандағы  көркемөнер  шығармашылығын  қалыптастыру 
негіздері. – Астана, 2006.  
3. Камалова Н.К. Клуб бірлестіктері. – Алматы, 1993. – Б.19. 
4.  Сапарова  Ю.А.  Становление  и  развитие  художественного  самодеятельности  в 
Казахстане. ІІІ Учебно-методическое пособие. 1994. – С.116.  
 
РЕЗЮМЕ 
Карамолдаева Д.О., и.о. профессора., 
Копбаев А.М., и.о. профессора. 
Аманкулова Л.А., к.п.н., ст. преподаватель 
(г. Алматы, Казахский государственный женский педагогический университет) 
  
РАЗВИТИЕ ХУДОЖЕСТВЕННОГО ИСКУССТВА ВО ВРЕМЯ 
ОТЕЧЕСТВЕННЫЙ ВОЙНЫ 
 
Цель художественного искусства и культуры – призвать на защиту Родину.  
В  результате  чего  происходят  качественные  изменения  в  развитии 
художественного искусства, особенно ее видов и репертура. 
Ключевые слова: комедия, эпизод, водевиль, мелодрама, фарс. 
 
SUMMARY 
 
Karamoldaeva D.О., acting professor, 
Кopbaev А.М., acting professor, 
Аmankulova L.A., senior lecturer
 
THE DEVELOPMENT OF ART DURING A WAR 
The  aim  of  the  arts  and  culture  is  bringing  up  of  patriotic  feeling.  Us  a  result  we  have 
changes in the arts development, especially its kinds and repertoire.  

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                           Хабаршы №6 (54), 2014 ж.  
 
89 
 
Keywords: comedy, episode, vaudeville, melodrama, farce. 
 
 
 
УДК 37:798 
 
ПРОБЛЕМЫ НАСЛЕДОВАНИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКОГО ОПЫТА В СИСТЕМЕ 
ВЫСШЕГО ХОРЕОГРАФИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ КАЗАХСТАНА 
 
Л. А. Николаева, к.п.н., старший преподаватель  
 (г. Алматы,
 Казахский государственный  
женский педагогический университет
)
 
 
Аннотация:  В  статье  обсуждаются  проблемы  наследования  педагогического 
опыта  в  системе  хореографического  образования  в  Казахстанских  ВУЗах  культуры  и 
искусства.  В  последнее  время  многие  молодые  педагоги-хореографы  не  имеют 
достаточных теоретических и методических наработок в плане обучения танцевальному 
искусству,  не  учитывают  многообразный  педагогический  опыт,  накопленный 
выдающимися  отечественными  хореографами.  Необходимо  вводить  педагогическое 
наследие  выдающихся  казахстанских  хореографов  в  учебный  процесс  творческих 
ВУЗов. 
Ключевые  слова:  хореографическое  образование,  балетное  искусство,  обучение 
хореографическому мастерству, педагогический опыт. 
Прежде  чем  говорить  о  тех  или  иных  способах  передачи  накопленных  знаний, 
умений, навыков в области балетной педагогики, хотелось бы отметить, что в настоящее 
время, в соответствии с мировыми направлениями балетного искусства, меняется стиль и 
пластика  хореографии,  усложняется  сам  танец  в  плане  исполнительской  техники. 
Хореографические приёмы, используемые балетмейстерами в своих постановках, также 
видоизменяются.  Очень  часто  возникает  большое  несоответствие  между  тем,  что  уже 
было  наработано  за  многие  годы  в  области  хореографии  и  тем,  что  молодые  педагоги 
используют  в  своей  деятельности.  Зачастую  они  не  учитывают  опыт,  накопленный  в 
балетной педагогике к настоящему времени. В связи с этим возникает  проблема:  как и 
чему учить начинающих педагогов. 
Можно  много  говорить  о  том,  что  искусство  хореографии  –  явление 
общечеловеческое,  имеющее  долгую  историю  развития.  В  основе  его  происхождения 
лежит  потребность  человека  выразить  свои  эмоции  посредством  пластики.  Но  ведь  та 
высокая культура, к которой мы привыкли, не появилась сама по себе. В её основе – труд 
профессиональных  педагогов,  основанный  на  развитии  мирового  танцевального 
искусства  в  целом  и  особенностях  национальной  казахской  танцевальной  культуры  в 
частности.  
Хореография,  по  существу  не  имевшая  системы  записи  движений  (такая  система 
появилась только в начале ХХ века, когда А.Я. Ваганова создала первый методический 
свод упражнений для занятий хореографией), передавала всё наиболее ценное изустно. В 
связи с этим основные танцевальные элементы запоминались в результате многократных 
повторов  самими  исполнителями.  В  результате  сформировалась  определённая 
последовательность  изучения  танцевального  искусства,  определившая  возникновение 
классической  системы  обучения  хореографии.  Данная  система  впитала  в  себя 

Казахский государственный женский 
 педагогический университет                                                                            Вестник №6 (54), 2014 г. 
90 
универсальные  движения  человеческого  тела,  которые  затем  в  обработанном  виде 
перешли на профессиональную сцену.  
Следует  иметь  в  виду,  что  разработка  системы  хореографического  образования  в 
Казахстане началась ещё в далёкие 20-е годы прошлого столетия, когда одарённых детей 
собирали  в  школы  для  талантливой  молодёжи.  Тогда  вопросы  воспитания  были  даже 
более  важны,  чем  вопросы  обучения.  Это  было  связано  с  недостаточной  общей 
культурой  общества.  Необходимо  было  прививать  детям  правила  поведения,  общения, 
навыки  к  труду,  воспитывать  нравственность,  моральные  качества.  Вопрос  об 
определении  целей  балетной  педагогики  Казахстана  всегда  рассматривался  в  тесной 
взаимосвязи 
с 
другими 
педагогическими 
категориями 
– 
приобретением 
профессиональных навыков, жизненных умений. 
Тот  опыт,  который  был  накоплен  в  Казахстане  в  области  национальной  балетной 
педагогики, нельзя не учитывать в современном учебно-воспитательном процессе ВУЗа. 
Конечно,  многие  танцевальные  школы  и  направления  исчезли  из  хореографического 
искусства Казахстана. Так, не остались востребованными многочисленные танцевальные 
кружки,  занимавшиеся,  кроме  собственно  танцевального  просвещения,  агитационной 
деятельностью  в  30-е  годы  ХХ  века.  Ушли  в  прошлое  увлечения  акробатикой  и 
пантомимой.  Но  они  тоже  оставили  в  системе  обучения  балету  свой  след:  классика 
перестала  быть  статичной  и  уравновешенной,  из  салонного  вида  искусства  стала 
распространённой.  В  этом  была  задача  педагогов-хореографов,  которые  среди 
множества появившихся в советское время танцевальных течений должны были выбрать 
единственно  правильные.  Так  в  Казахстане  появилась  национальная  хореография  на 
основе  классической  школы  танца.  В  настоящее  время  можно  говорить  о  том,  что  при 
всех  своих  видоизменениях,  новом  содержании,  современной  пластике  классическая 
система  остаётся  основой  всего  процесса  обучения  балетному  мастерству.  Проблема 
заключается  в  том,  что  молодые  педагоги  подменяют  принципы  классического  танца 
новейшими  стилевыми  приёмами,  в  результате  чего  страдают  в  первую  очередь 
исполнители.  И  здесь  богатейший  опыт  прошлого  всей  мировой  балетной  педагогики 
является  обязательным.  Появляются  новые  имена  педагогов-балетмейстеров,  которые 
развивают хореографическое искусство Казахстана, и от них в большей степени зависит, 
каким  будет  казахский  балет,  насколько  грамотно  и  точно  сохранится  культурное 
наследие,  его  уважительная  интерпретация.  Достижения  казахского  хореографического 
искусства  за  прошедшие  годы  выдвигают  перед  педагогами-хореографами  задачу 
обобщения и обсуждения накопленного педагогического опыта.  
Ведь  только  практически  овладев  основными  элементами  танца,  будь  то 
классический  танец  или  народный,  молодой  исполнитель  может  вносить  в  них  свою 
фантазию,  свою  индивидуальность  и  тем  продолжать  развитие  балетного  искусства  в 
наше время. 
Здесь, в свою очередь, следует остановиться на том постулате, что педагог прежде 
всего творец. У каждого педагога свой творческий почерк, своеобразие которого, наряду 
с  влиянием  личности  самого  педагога,  является  определяющим  в  становлении  ученика 
как    индивидуальности.  Именно  личность  педагога  в  своё  время  позволяла  говорить  о 
том,  что  был  стиль  обучения  А.В.  Селезнёва,  С.И.  Кушербаевой,  и  др.  В  связи  с  этим 
хотелось  бы  высказать  некоторые  соображения  о  творческом  характере  профессии 
педагога-хореографа, о роли личности в развитии балетного искусства. 
Наличие даже самых совершенных программ и  учебных пособий само по себе не 
даёт гарантии успеха в деле обучения и воспитания профессиональных балетных кадров. 
Не  программа,  не  учебник  решают  успех  обучения,  а  личность  учителя.  Достаточно 

Қазақ мемлекеттік қыздар  
педагогикалық университеті                                                                           Хабаршы №6 (54), 2014 ж.  
 
91 
 
вспомнить,  что  когда  в  30-е  годы  ХХ  века  А.В.  Селезнёв  начинал  дело  становления 
казахской балетной педагогики. Не было разработанных учебных программ, условий для 
занятий балетом. Но благодаря творческой личности педагогов того времени искусство 
хореографии  в  Казахстане  быстро  стало  набирать  высоту.  Учитывая,  каков  кругозор 
учащихся,  как  осваивается  тот  или  иной  учебный  материал,  учитель  должен 
дифференцированно подходить к отбору материала, к распределению времени занятий, к 
дозировке  домашней  работы  и  самостоятельной  работы  в  классе.  Ещё  К.Д.  Ушинский 
отмечал:  «Кто  из  учителей  желает,  чтобы  учебник  пришёлся  как  раз  к  его  учебной 
практике, тот, по словам Дистервега, желает чисто невозможного» [1]. 
Большое  внимание  также  уделяется  роли  учителя  в  современном  обществе  во 
многих  государственных  документах  Республики  Казахстан,  таких  как  Закон  РК 
«Образовании», 
Проект 
программы 
«Культурное 
наследие», 
«Концепция 
этнокультурного образования в РК». 
О  возрастающем  творческом  характере  труда  педагога  говорилось  ещё  в 
послевоенные  годы:  «Принимая  во  внимание,  что  увеличивается  значимость 
индивидуальности творческого почерка, в целях большей эффективности  своей работы 
учителя  должны  иметь  в  рамках  программ  известную  свободу  в  выборе  тем  и  методов 
обучения,  которая  позволяет  им  проводить  работу  с  большей  пользой  для  себя  и  для 
учащихся»  [2].  И  это  верно,  так  как  существует  ряд  объективных  условий, 
предполагающих значительную разницу между учениками. Не может быть одинаковым 
состав класса, уровень способностей учеников и т. д. 
Известный  музыковед-фольклорист  П.  И.  Земцовский  пишет:  «Питающие 
фольклор  истоки  никогда  не  сводятся  только  к  его  современности.  Это  всегда  и 
традиции,  подчас  очень  древние»  [3].  Неумирающее  старое  всегда  присутствовало  в 
процессе  развития  народного  творчества,  в  том  числе  казахского.  Этот  процесс 
осуществлялся  путём  преемственности  поколений,  путём  устной  передачи  знаний  от 
учителей  к  ученикам.  Такое  обучение  мастерству  обеспечивало  преемственность  в 
сохранении и дальнейшем развитии искусства.  
Но 
сейчас 
фольклорному 
образно-стилевому 
комплексу 
всё 
чаще 
противопоставляется образный строй иного плана. В нём находят свободное применение 
новейшие  стилевые  приёмы,  воплощающие  древние  сюжеты  современным  языком.  И 
начинающие  педагоги-хореографы  не  всегда  умело  используют  эти  новые  приёмы.  В 
связи с этим роль исторически накопленного опыта в области хореографии чрезвычайно 
важна.  
Конечно, к настоящему времени в республике вышло из печати много сборников и 
монографий по истории казахского хореографического искусства.  Однако, как таковой, 
педагогический  аспект  деятельности  отечественных  хореографов  изучен  недостаточно. 
Между тем, трудно переоценить значение педагогической деятельности А. В. Селезнёва 
для  становления  системы  обучения  классическому  танцу  в  Казахстане,  а  творчество                               
Д.  Т.  Абирова  и  Ш.  Жиенкуловой  –  для  систематизации  методов  и  приёмов  обучения 
казахскому танцу.  
Вот  почему нам видится решение проблемы изучения и обобщения накопленного 
педагогического  опыта  в  создании  отдельных  специальных  учебников  и  учебных 
пособий  по  истории  балетной  педагогики  Казахстана,  а  в  творческих  ВУЗах  на 
факультетах  хореографии  необходимо  ввести  специализированный  курс  по  изучению 
педагогического  наследия  выдающихся  отечественных  хореографов.  Только  при  таких 
условиях  возможно  наиболее  полное  использование  данного  опыта  для  дальнейшего 

Казахский государственный женский 
 педагогический университет                                                                            Вестник №6 (54), 2014 г. 
92 
развития всего искусства казахстанской хореографии, для воспитания нового поколения 
высококвалифицированных профессиональных педагогов-хореографов. 

жүктеу/скачать 2,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: