Құрылтайшы жəне шығарушы: «Қазақ газеттерi» Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгi Редакторлар кеңесiнiң

10

 *«Үркер»*№8* 2016

отырып 

қалыптастыруға 

деген 

ұмтылыс  жігерінің  белгісі.  Деген-

мен,  қай  жерде  қандай  мұражай  бол-

масын,  олар  өзінің  алдына  қойған 

басты  міндетін  мұражай  қорындағы 

жинастырған  экспонаттар  негізінде 

халыққа  мəдени-білім  беру  қызметін 

көрсету арқылы жүзеге асырады. Осы 

мақсатта  мұражайлар  өз  қорларын 

түрлі  экспонаттармен  толықтырып, 

экспозиция бөлімдерін əсем безендіріп 

қана  қоймай,  олардың  қарапайым 

көрермен  үшін  түсінікті  болуын,  кез 

келген  экспонаттың  тарихын,  оның 

мəні  мен  мағынасын  түсіндіруді 

қамтамасыз етуге тиіс. 

Мұражайдың  негізгі  жұмысы – тарих 

арқылы  тарихи-мəдени  ескерткіштерді,  тари-

хи  оқиғаларды  насихаттау,  сол  арқылы  жас 

ұрпақты рухани-адамгершілік жəне патриоттық 

рухта тəрбиелеу.

Ел тарихын барша əлемге паш ететін, шет 

елден  келген  қонақтарды  өзінің  əсемдігі  мен 

жүйелілігі арқылы  таңқалдырып, тамсандыра-

тын  механизмнің  бірі  –Мұражай  болып  табы-

лады. Қай ұлттың болмасын өзіне тəн тарихы, 

өткені  мен  бүгіні,  сондай-ақ  болашағы  бола-

ды.Қазақ  өткенін  зерделеп,  бүгінін  бағамдап, 

болашағын  болжап,  алдына  үлкен  мақсат  қоя 

білген  дана  халық.Адамзат  ұрпағы    басы-

нан  кешкен  ықылым  заманды  көз  алдыңызға 

елестетіп  ,оны  көзбен  көріп,  көңілге  түйгіңіз 

келсе,  жарқын  болашаққа  нық  сеніммен  ой 

жүгірткіңіз  келсе,  əрине , мұражайға  бас 

сұғыңыз. 

Мұражай-ғасырлар үндестігі. 

Мұражай-  мəдениеттің  ғибадатханасы. 

Мұражай таным мен тарихтың қайнар көзі. Та-

ным  мен  ғылыми  -ағартушылық  

мекеме  ретінде  мұражайларға 

кез  келген  қоғамда  ерекше  орын 

беріледі.Ертеңгі  болашаққа  нық, 

əрі  сенімді  қадам  жасау  үшін  де 

біздің  қызметіміздің  берері  аз 

емес.   

Мектеп 

мұражайлары 

көпшіліктің  бастамасы  бойынша 

ұйымдастырылады  жəне  жұмыс 

істейді.  Мұражай  құру  мен 

оның  жұмыстарына  қатысулары 

аркылы 

оқушылар 

зерттеу 

жұмыстарының  жаңа  қырларын 

танып біліп, шығармашылық қабілеттері оянып 

қалыптасады. 

Осы  орайда  Елбасымыздың 2004 жылғы 

«Мəдени  мұрасына»  байланысты  Қызылорда 

облысы,  Шиелі  ауданы,Ы.Жақаев  ауылының 

№149 «Қызылту»  орта  мектебінде  «Өлкетану» 

11

мұражайының  негізі  қаланып, 2009 жылы 

мектеп    директорының  №1  бұйрығына 

сəйкес,қаңтар  айының 3-ші  жұлдызынан 

бастап  арнайы  мұражай  қор  сақтаушысы 

тағайындалып, жұмыстар атқарып келеді. 

Мұражайларға 

жүктелген 

 

аса 

маңызды  бірі      міндеттердің      тарихи-мəдени  

ескерткіштерді  қалпына  келтіру,  сақтау,  руха-

ни тəрбиеге пайдалану, дəріптеу. Мұражайдың  

негізгі жұмысы – тарих  арқылы тарихи-мəдени 

ескерткіштерді, тарихи  оқиғаларды  насихаттау, 

сол арқылы жас ұрпақты  рухани-адамгершілік  

жəне патриоттық  рухта  тəрбиелеу. 

Мұражай  ең  алдымен  –таным,  тəлім-

тəрбие  орны,  ғылыми-ағартушылық  орталық.

Сондықтанда    біздің    алдымыздағы  өзекті 

міндет – ұрпақ  тəрбиесіне,  ұлтымыздың 

болашағын тəрбиелеуге үлес қосу. 

«Естігенің  естен  шықса,  көрген  қалар 

көңіліңде, бір нəрсені жасап ұқсаң, ұмытылмас 

өміріңде», – деп  Шығыс  даналығында 

айтылғандай,  мұражайда  семинарлар,  кон-

ференциялар,  кездесулер,  сыр  сұхбаттар, 

пікірталастар,  дөңгелек  үстелдер  өткізіліп 

тұрады. 

Мектеп  дирекциясының  қолдауымен 

мұражайда 

жинақталған 

материалдарым-

нан 2014 жылы    «Ауыл  тарихы-Өлкенің  айна-

сы»  жəне    «Шерлі  шежірелі  шындық»  атты 

екі  кітап  жарық  көрді.  Оқушылар  аудандық,  

республикалық  жəне  Халықаралық  Диплом-

дармен марапатталып,  жұмыстар кітапшаларға 

шықса, 

Елбасымыздың 

«Мəңгілік 

ел» 

кітапшасына  Болатқызы  Аружан,  Бектұрған 

Асылзат, Тойбек  Елжанның  аттары енді. 

Мектеп  мұғалімдері  мен  қызметкерлері 

оқушылар  жəне  ауыл  тұрғындары    қолда  бар 

құнды  жəдігерлерімен  бөлісіп,өз  қолдауларын 

үнемі көрсетіп отырады.

Қорыта 

айтқанда, «Мəдени 

мұра» 

бағдарламасы ұлттық рух көрсеткіші болып тұр. 

Сондықтан  осы  берілген  мүмкіндікті  жіберіп 

алмай  халықтың қадыр-қасиетін,оның болмы-

сын айқындап, келешек ұрпаққа қалдыруда бір 

кісідей тың жігермен жұмыс жүргізілуі тиіс.

Айтулылар айтқан сөз

Нағыз білім атаулыға өздігінен білім 

алу арқылы ғана қол жетеді. 

                                           Н.А.Рубакин

Рауза  БАЙДІЛДАЕВА. «Мұражай – таным бастауы»

12

Əлем  өзгергендіктен,  сіз  өзгересіз  жəне 

қазіргі  сəтте  өзгеріссіз  қалу  өте  қауіпті  екенін 

білесіз.  Сіз  өзгересіз,  себебі  сіз  білім  алғанды, 

білім бергенді жақсы көресіз, балаларды сүйесіз 

жəне олар мына жылдам өзгеретін əлемде бағыт 

беріп отыратын сізді қажет ететіндігін білесіз, 

оны  істеу  үшін  сізге  алдымен  өз  жолыңызды 

табу  қажет.  Сондықтан  сіз  де,  олар  да  өзгеруі 

қажет. 

Неліктен  өзгеpу  қажет?  Менің  өзгеруім 

қажет, cебебі  əлемдегі  барлық  адамдаpдың 

ішінен – біз  ғана,  яғни  мұғалімдер,  үзіліссіз 

оқудың  бағасын  түсінеміз.  Қарым-қатынастың 

маңыздылығын  интуициялы  түсінгендіктен, 

басқа  балалар  үшін  істеген  істеріміз  арқылы 

өз  балаларымызға  мұра  қылып  қалдыруға 

мүдделі болғандықтан, мен өзгеремін. Оқу бір 

жерде тұрмайтынын, өзгерістің болмауы өсудің 

тоқтағанын  білдіретінін  түсінгендіктен    мен 

өзгеремін. 

Мен  осы  сұраққа  өзімнің  жауабымды 

тереңірек ашқалы отырмын. Қазақстан бойын-

ша  Деңгейлік  бағдарлама  аясында  жүргізіліп 

жатқан біліктілік арттыру курстарына қатысқан 

əрбір мұғалім осы сұраққа тоқталып, өз ойларын 

түйіндеген болар. Мен де  I деңгей  Бағдарламасы 

бойынша  мектепке,  мұғалімге  өзгерістің 

қажеттілігі  туралы  əріптестеріммен  бөлістім. 

МАҒАН ЖӘНЕ МЕКТЕПКЕ 

ӨЗГЕРІС КЕРЕК

Себебі Бағдарлама идеясы сындарлы оқыту те-

ориясына негізделген. Менің пікірімше, қазіргі 

мектептердің  қай-қайсысы  болса  да  сындарлы 

оқыту  үдерісін  іске  асыруда  оқытудың  жаңа 

тəсілдерін тəжірибеге енгізу керек. Ал ол менің 

жəне  əріптестерімнің  өзгеруін  қажет  етеді.   

Себебі  дəстүрлі  көзқараста  «оқыту»  санаты 

сынып  жағдайында  ғана  жүзеге  асырылатын, 

белгіленген  стандарттарға  қатаң  сəйкестікте 

құрылымдалған,  мұғалімдер  іске  асыратын, 

ақпарат  «білетіндерден – білмейтіндерге»  де-

ген  сызба  бойынша  берілетін,  тестілеу  жəне 

емтихан  түрінде  бағаланатын  үдеріс.  Ал 

инновациялық  көзқараста  сұрақтар  қойылады, 

ойлау үдерістері туралы ой қозғалады, оқыту да-

раландырылады, идеяларды ойластыру, түсіну, 

растауға, ой-сана мен сезімдерді жандандыруға 

бағытталған  талдау  жүргізілетін,  өнегелік 

маңызы бар құндылықтар келісілетін қызмет. 

Менің  ойымша,  теорияны  практи-

камен  ұштастыруда  қиындықтар  кездесіп 

жатады.  Практикаға  қажетті  əдістемелер 

сауатсыздық  танытып  жатады.  Игерілген  

білімдерін 

нақты 

жағдайларға, 

тіршілік 

құбылыстарын  дəлелдеуге  жеткіліксіз  бо-

лып  жатыр.  Халықаралық  зерттеулердің 

(TIMSS жəне PISA) нəтижелері  оқушылардың 

көпшілігі  əдіснамалық  жəне  экологиялық 

Дина БАТАЕВА, 

қазақ тілі мен əдебиеті пəнінің мұғалімі 

13

Дина БАТАЕВА. «Маған жəне мектепке өзгеріс керек»

біліммен    қаруланған.  Талдау,  салыстыру, 

ғылыми  дəлелдеу,  көзқарастарын    негіздеуде 

талап  ететін  тапсырмаларды  орындауда  төмен 

нəтижелер көрсетеді.

Елдің  бəсекелестігін  дамытуда  білім-

ғылым  саласына  басымдық  беру – бұл 

болашаққа  ақыл-ой  инвестициясын  салумен 

бірдей.  Білім-ғылым  саласы  кез  келген  мемле-

кет үшін тұрақты əрі орнықты дамудың негізгі 

факторы  болып  табылады.  Білімге  салынған 

қаржы елге кейін бірнеше есе қайтары сөзсіз. 

Жаһандану  жағдайында  білім  беру  са-

ласы  жоғары  дамыған  елдер  арасында  Фин-

ляндия,  Қытай,  Сингапур  елдері  ерекше  көзге 

түседі.

Фин 

мемлекетінде 

мұғалім, 

ұстаз 

мəртебесінің жоғары болуы, мұндай мамандық 

иесіне деген құрметтің ерекшелігі де өзгеше. 

Соның  айғағы  болар,  Фин  еліндегі 

мектепті 

 

бітіруші 

түлектер 

арасында 

ұстаздыққа  деген  құлшыныс  жоғары  бола-

тын  көрінеді.  Финляндия  Білім  министрлігі 

педагогикалық  кадрлар  құрамын  жасарту  сая-

сатын  үнемі  жүргізеді,  нəтижесінде  мектепке 

талантты əрі жас мамандар көп тартылады.

Ал, Қытай мен Жапония болса жаһандану 

жағдайында өздерінің ұлттық мемлекеттерінің 

мəртебесін алдыңғы орынға қояды. Бұл елдер-

де оқушылар 13 жасқа дейін міндетті түрде ана 

тілінде  білім  алуы  көзделген.  Менің  ойымша, 

егер 13 жасқа  дейін  ана  тілімен  сусындаған 

адам еш уақытта өз тілін ұмытпайды. 

Білім    жүйесі    бойынша    шет  ел 

мемлекеттері  соңғы 10-15 жылда  қарқынды 

реформалар 

жасап 

тастады. 

Əлемдегі 

ғылыми-техникалық  прогресс  пен  ғылыми 

жаңалықтар  қолжетімді  білім  мен  ақпарат 

көлемін  мейлінше  арттырып  жіберді.  Менің 

ойымша,  елді  елең  еткізгені – электрондық 

білім  беру,  қаржыландыру,  сапаны  ұлт 

деңгейінде  қадағалау,  Кембридж  университеті 

бағдарламасы 

бойынша 

оқытушылар 

біліктілігін арттырудың жаңа жүйесі. Кез кел-

ген  мемлекеттің білім беру жүйесі əлеуметтік 

тапсырыс  пен  мемлекет  сұранысын  ескере 

отырып,  өзгермелі  заманда  үнемі  жаңартуды 

жəне  жетілдіруді  талап  етеді.  Ал  мұғалімнің 

рөлі  еш  азаймайды,  өйткені  кəдімгі  сабақтар 

жойылмайды.  Педагог  білім  берудің  жаңа 

құралдарына  ие  болады,  оны  дəстүрлі 

əдістермен қатар тиімді қолдану бірінші кезек-

те ұстаздың өзіне байланысты. Күні кеше ғана 

мұғалім өскелең ұрпақ үшін білімнің ең басты, 

тіпті  жалғыз  қайнары  болды.  Бүгінде  жағдай 

басқаша. Əр оқушының алдында телегей-теңіз 

ақпарат  бар.  Бұл  ақпараттар  адамзаттың  тап-

тырмас  жетістігі – ғаламтор  жəне  ғаламдық 

қатынас технологияларының көмегімен келеді. 

Қазіргі таңдағы балалар өз өмірін онсыз елесте-

те де алмайды. Ол балаларды өз пəніне оқытып 

қана  қоймай,  мағлұматты  өздігінен  табуды, 

маңыздыларын іріктеп, кəдеге аспайтын, қажет 

емес  ақпараттық  ағымдарды  сүзгіден  өткізіп 

отыруы  қажет.  Бұл – мұғалімнің  түбегейлі 

жаңа жəне оңайға түспейтін миссиясы. Осыған 

байланысты  əлемнің  көптеген  елдеріндегі 

білім беру реформаларын зерттеп көрсек, əлем 

бойынша  академиялық  рейтингтен  алғашқы 

10-орынды  АҚШ,  Швеция,  Канада,  Финлян-

дия, Дания, Швейцария, Норвегия, Австралия, 

Голландия  жəне  Ұлыбритания  алды.  Дегенмен 

кейбір  елдердің  білім  жүйесін  зерттегенімізде 

мынадай  сұрақтар  туындады.  Басқа  Еуро-

па  елдеріндегі  тəжірибені  біздің  Қазақстан 

мектептерінде  енгізе  беруіміз  керек  пе?  Біздің 

менталитетімізге,  ұлттық  болмысымызға  сай 

келеді  ме?  Біздің  мемлекетіміздің  мектептері 

материалдық деңгейде дайын ба?

Еуропа 

елдерінде 

қалыптасқан 

дəстүрі  мен  тарихы  бар  британ  білім  жүйесі 

оқушыларды  тəуелсіз  ойлай  жəне  өзі  жұмыс 

жасай  алуға  дағдыландырады.  Бұл  қасиет 

–  əлемдегі  ең  бағалысы.  Ұлыбританияның 

орта  мектептерінде  оқытуды  ұйымдастыру 

толығымен саралау принципіне құрылған.

Ресей мектебі оқушыларды саралап оқыту 

14

 *«Үркер»*№8* 2016

бойынша жеткілікті тəжірибе жинақтады. Білім 

беру  ұйымдарының  жаңа  нұсқалары – гимна-

зиялар,  лицейлер,  колледждердің  пайда  болуы 

ықпал етті.

Жер  жаһанда  əр  түрлі  ой-пікірлер 

туғызатын  өзгерістер  орын  алуда,  бұл 

өзгерістер  адамзат  өмірі  мен  қызметінің 

барлық  салаларына,  əсіресе,  білім  саласы-

на  əсерін  тигізуде.  Жоғары  оқу,  арнаулы  оқу 

жəне мектеп орындарын тəмамдаған тұлғаның 

бəсекеге қабілеттілігі,  кəсіби  жəне  əлеуметтік  

ұтқырлығы  сұранысқа  ие  бола  бастады. 

Бұқаралық  ақпарат  құралдарының  ашықтығы, 

компьютерлік 

желілердің 

қолжетімділігі, 

өмір  салты,  өзін-өзі  ұстау,  мұғалім  мен  білім 

алушының  арасындағы  қарым-қатынастар 

жөнінде дəстүрлі түсінікті кеңейтіп, өзгертуде. 

Менің  ойымша,  дамуды  ойлаған  ел  ең  алды-

мен ғылымның, білімнің əлемдік деңгейге сай 

болуын ойлайды. Қазақстан Республикасының 

Тұңғыш  Президенті – Елбасы  Нұрсұлтан 

Əбішұлы  Назарбаев  серпінді  білім  беру 

бағдарламаларының  бастамашысы  бола  оты-

рып,  білім  беру  жүйесін  дамыту  керек  деді. 

Мемлекет  басшысы  барлық  бағдарламалық 

құжаттарда 

сапа, 

адами 

капиталға 

инвестициялардың  толықтығы  жəне  ұлттың 

бəсекеге қабілеттілігі арасындағы өзара байла-

нысты атап көрсетеді. «Қазақстан – 2050» стра-

тегиясында: «Бəсекеге  қабілетті  дамыған  мем-

лекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге 

айналуымыз керек», - деген болатын.       

Бүгінгі  күні  еліміздің  білім  жүйесінде 

оқыту үдерісін тың идеяларға негізделген жаңа 

мазмұнын қамтамасыз ету міндеті тұр. 

Француз  қайраткері « Адамға  оқып-

үйрену  өмірде  болу,  өмір  сүру  үшін  қажет» 

дегендей  оқыту  процесін  технологияланды-

ру,  осыған  сəйкес  оқу  бағдарламаларын  жа-

сау,  ғалымдар  мен  жаңашыл  педагогтардың 

еңбектерімен танысу жұмыстары мұғалімдердің 

үздіксіз ізденісін айқындайды.

Қазақстан  Республикасының 12 жылдық 

білім 

беру 

тұжырымдамасында 

педагог 

кадрлардың  кəсіби-тұлғалық  құзіреттілігін 

қалыптастыру басты мақсат екендігін атай келе, 

менің  ойымша  құзіреттілік  дегеніміздің  өзін 

қазіргі заман талабына сай педагог қауымының 

өзін-өзі өзгерте алу қабілеттілігі деп түсінемін. 

Елімізде  қабылданған  оқушылардың 

функциональдық 

сауаттылығын 

дамыту 

мақсатында  қабылданған  бес  жылдық  ұлттық 

жоспардың  мақсаты    жалпы  білім  беретін 

мектептерде  зияткерлік,  дене  жəне  рухани 

тұрғысынан  дамыған  азаматын  қалыптастыру, 

оның физикалық құбылмалы əлемде əлеуметтік 

бейімделуін  қамтамасыз  ететін  білім  алудағы 

қажеттіліктерін  қанағаттандыру  болып  табы-

лады. 

Қазіргі 

қоғамның 

маңызды 

проблемаларының  бірі – дамып  бара  жатқан 

əлеуметтік  жəне  экономикалық  жағдайда  өмір 

сүріп  қана  қоймай,  болып  жатқан  құбылысқа 

белсенді  əсер  ете  отырып,  оны  жақсартуға 

бейім  тұлғаны  емес,  көшбасшы  тұлғаны 

қалыптастыруымыз керек болып отыр.

Мен 

қазіргі 

кезде 

«көшбасшы» 

санатының мəні өзгергендігін білдім. Дəстүрлі 

жəне 

инновациялық 

көзқарастарды 

ой 

елегінен  өткізе  отырып  жəне  де  жіктей  келе 

айырмашылықтарын  анықтағанда,  осыған 

дейін Көшбасшы деп ұжымның бірінші басшы-

лары, сондай-ақ белгілі бір мəртебесі мен тиісті 

өкілеттілігі бар харизмалы, үйірімпаз, бақылау 

жүргізетін, барлық жағдайларда қолданылатын 

«үздік»  үлгілік  тəсілдердің  əмбебап  жинағын 

пайдаланатын  тұлғалар  деп  санасам,  қазіргі 

түсінуіме  сəйкес  көшбасшылық  шынайы 

мəнмəтінмен  үйлескен,  маңайындағыларға 

ықпал  ететін,  белгілі  бір  инновациялар  мен 

шешім  қабылдауға  бастама  жасайтын,  барын-

ша  қолайлы  жəне  өзгеріп  отыратын  оқуды 

қамтамасыз ететін тұлға.(«МТ кезеңі» 4-бет)

Енді  ондай  көшбасшыны  қалай  аламыз? 

Нұсқаулықпен  таныса  отырып  көшбасшы  біз 

болуымыз  керек  екенін  ұғындым  да,  мұғалім 

15

ретінде  мектепте  білім  жүйесін  жетілдіру 

кезеңінде  көшбасшы  деңгейінде  атқарған 

жұмыстарым  тиімді,  пайдалы  болатыны-

на  көз  жеткізіп  отырмын.  Қазіргі  əлемде  бо-

лып  жатқан  қарқынды  өзгерістер  еліміздің 

білім  беру  жүйесін  қайта  қарау  қажет  екенін 

мен  теледидардан  көріп,  əдеби  кітаптар  мен 

баспасөз  ақпарат  құралдарынан  оқып  отыр-

мын. Білім саласының қарқынды өзгеруі білім 

саясаткерлері  үшін  де,  жалпы  мектептер  үшін 

де,  соның  ішінде  біздер – мектеп  мұғалімдері 

үшін де ең басты, маңызды мəселе болып отыр.

Қазіргі таңда заманауи тəсілдің ең негізгі 

ерекшелігі  алған  білімдерін    жай  ғана  иеленіп 

қоймай, оларды орынды жерде қолдана білуіне  

басты  назар  аудару  болып  табылады. XXI 

ғасырда талап етілетін дағдылардың мəні осын-

дай (МАН.5-бет). 

Іс-тəжірибені  өзгерту  арқылы  ғана,  біз 

білім  беруді  реформалауды  жүзеге  асыра  ала-

мыз  жəне  Қазақстанның  барлық  оқушылары 

үшін  барлық  сатыда  жəне  барлық  пəндерде 

қызықты, əрі пəрменді болатын оқытуға топтасу 

қуатты дəлел болып көрінуі мүмкін.Өзгерістер 

үшін  көшбасшылық  оқушылардың    болашағы 

үшін моральдық жауапкершілікпен келеді.

Біздің  мақсатымыз – оқушыларды  сын 

тұрғысынан 

бағалау 

мүмкіншіліктерімен 

қамтамасыз  ету  жəне  ол  алған  білімімізді 

шығармашылық  тұрғыдан  тиімді  қолдану 

болуы  тиіс.Оны  істеу  үшін,  оқушыларға 

сыни  ойлау,  мəселелерді  ұтымды  шешу  жəне 

осы  мəселелерді  шешу  үшін  басқаларымен 

бірігуіміз қажет. Бізге, яғни мұғалімдерге үлкен 

жауапкершілік жүктеледі, себебі біздің педаго-

гикамыз  əлем  азаматының  дамуын  қолдайтын 

құрал  болады.  Біздің  жақсы  оқушымыз  

білімді,  сыни  болуы  жəне  шығармашылық 

көзқарасымен ерекшеленуі тиіс.

Шульман (2007) «басты,  қолдарды  жəне 

жүректі», атап айтқанда, теориялық ұғынуды, іс-

тəжірибелік дағдыны жəне кəсіби тұтастылықты 

қолданатын жақсы оқытуды сипаттайды. Менің 

көптеген əріптестерім сияқты мен де жұмыста 

өзімді мұғалім деп есептейтіндігіме қарамастан, 

əлем жаратылысы өзгерді деп, тиімді оқытуды 

қолдайтын  көзқарас  ілгерілегендігін,  теория 

мен  іс-тəжірибенің  арасындағы  байланысты 

байқадым.  Жаңа  теория  жаңа  іс-тəжірибені 

əкеледі,  менің  іс-тəжірибеме  деген  көзқарас 

жаңа  кəсіби  дағдылардың  дамуын  іздестіру 

үрдісіндегі түсінігімді тереңдетті. 

Деңгейлік 

Бағдарлама 

дəрістерінің 

нəтижесінде  мен  оқытудағы  өзімнің  іс-

тəжірибеме  сыни  тұрғыдан  қарай  бастадым 

жəне  оқушыларымның  жеке  қажеттілігін 

ұғынуым  жəне  əрбір  оқушыға  барынша  сыни, 

тиімді  жəне  проблемаларды  бірлесіп  шешуде 

көмектесетін оқытудың ортасын қалыптастыру 

мүмкіндігі бар екендігіне көзім жетті. 

Деңгейлік  Бағдарлама  дəрістеріндегі 

тақырыптардың  ішінен  «оқыту  үшін  бағалау» 

тақырыбына  келгенде,  менде  екі  проблемалық 

мəселе туындап, өзіндік қызығушылығым бол-

ды. 15 жылдық еңбек өтілімде біріншіден, осы 

уақытқа  дейін  оқушыларды  өзім  бағалап  кел-

сем,  екіншіден,  қойылған  бағалар  оқушыны  

«қанағаттандырды  ма,  жоқ  па»  ол  туралы 

мен  ойламаппын.  Мерсер  мен  Фишер (1993) 

мұғалімнен  оқушыға  жауапкершілікті  беру 

негізді  тиімді  қалыптастырудың  мақсаты  бо-

лып  табылады.  Оқыту  үшін  бағалауға  қолдау 

көрсететін  педагогикалық  стратегияларды 

енгізу мəселесінде ұстаздардың көздерін жеткізу 

қиын  болады.  Дегенмен  де,  оқушыларымызға 

өзінің бағалауына бақылау жүргізу мүмкіндігін 

берген  жағдайда  оқушыларымыз  айтарлықтай 

табысты  болады  деген  дəлелді  қолдайтын 

көптеген зерттеулер бар. Бұл жерде мұғалімдер 

жалғыз  бағалаушы  тұлға  болмайтындығына 

назар  аударылады.  Оқушылар    өздерінің    сы-

ныптастарын  жəне  өздерін  бағалауға  тарты-

луы  қажет,  мұғалімдер  бағалауды  белсенді 

жүргізген  кезде,  бұл  үдеріске  оқушылар  да 

белсенді қатысуы керек. (МАН. 25-бет).

Мектептегі  білім  сапасын  бағалаудың 

Дина БАТАЕВА. «Маған жəне мектепке өзгеріс керек»

16

 *«Үркер»*№8* 2016

қазіргі  жүйесінен  əлдеқайда  объективті  жəне 

тиімді жүйесін əзірлеу керек. 

Біздің  мектептерде  əлі  күнге  дейін 

«оқыту сапасы» дегенді «4» пен «5»-ке оқитын 

оқушылар  санының  пайыздық  қатынасы  деп 

түсінетін  ескі  ұғым  бар.  Əлемдік  тəжірибеде 

білім  сапасы  нақты  критериийлерге  сəйкес: 

Білім – түсіну – қолдану   - жүйелеу жəне жал-

пылау мақсаттары бойынша бағаланады.

Ал, біздің мұғалімдер «өте жақсы» деген 

баға  сапа  иерархиясындағы  ең  төменгі  білім 

деңгейі  үшін  ғана  қойылатынын  білмейді. 

Қазіргі  оқулықтарда  төмен  деңгейден  жоғары 

деңгейге өтуге ықпал ететін деңгейлік тапсыр-

малар  жүйесі  жоқ.  Сондықтан,  оқушылардың 

ҰБТ-да  логикалық  есептерді  шығара  алмауы 

таң қалдырмайды.

PISA  зерттеулерінің  нəтижесі  бойынша 

оқушыларымыздың 65 елдің  арасында 58-ші 

орынға ие болуы да осыған байланысты.

Мектеп  мұғалімдерінің  көшбасшылық 

қабілетін дамыту идеясын қосар едім.

Оқуға 

бағытталған 

көшбасшылық 

жоғары  сапалы  білім  берілуіне  қол  жеткізу 

мақсатында оқу үдерісіне жəне мұғалімдердің, 

қызметкерлердің  нəтижелеріне  бағдарланған. 

Көшбасшы мұғалімдер оқыту мен оқу үдерісін 

бақылау, нəтижелерді пайдалану, мұғалімдердің 

күшті 

тұстарын 

анықтап, 

олардың 

қажеттіліктерін  білу,  оқушылар  топтары  мен 

мектептің  құрылымдық  бөлімшелері  үшін 

басымдықты  белгілеу  арқылы  сыныптардың 

немесе бүкіл мектеп ішінде не болып жатқанын 

біліп отырады (МАН. 18-бет).

Көшбасшы  мұғалім  ол  кім?  Менің  ой-

ымша,  өз  тəжірибесімен  бөлісетін,  кəсіби 

біліктілігі жоғары, өз артынан ізбасарлары бар 

мұғалім. Айта кетсем, біз қазіргі таңда бірінші 

(озық)  деңгей  бағдарламасын  оқып  жатырмыз. 

Осы  курстан  алған  теориялық  білімдерімізді, 

өзіміздің 

іс-тəжірибемізді 

мектебіміздегі 

мұғалімдерге 

үйрете 

отырып, 

ізбасар 

мұғалімдер дайындаймыз деп есептеймін. 

XXI ғасыр мұғалімі «Нені оқыту керек?» , 

«Не үшін оқыту керек?», «Қалай оқыту керек?» 

деген  сұрақтарға  жауап  іздеп  қана  қоймай, 

қажетті оқыту технологиясын тиімді пайдалану 

негізінде, «Қалай  нəтижелі  оқытуға  болады?» 

деген  мəселенің  жауабы  табылатындай  болуы 

тиіс  деп  ойлаймын.  Осы  сұрақтар  жауабын 

нақты табатын болсақ, шығармашылық ізденіс 

қабілеті дамыған, жаңа педагогикалық техноло-

гияларды жете меңгерген мамандық шеберлігі 

қалыптасқан мұғалім шығады. Сонымен қатар, 

оқушының шектеусіз қабілетін дамыта алатын-

дай  білім  берудің  кеңістігін  құруға  қабілетті 

болады.

Мен  əлемді  өзгерту – жалпы  өзгеріс 

болдыру  үшін  мұғалім  болдым...  Мен  дұрыс 

бірдеңе істеу үшін өзгеремін – себебі ол дұрыс 

жəне  мен  басқаларға  үлгі  болу  қажеттігін 

түсінемін,  өйткені  олардың  да  дұрыс  істегені 

жөн.  Мен  істегендерімнің  ұзақ  нəтижесі  бар 

екенін білемін...

жүктеу/скачать 2,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: