350
II бөлім
•
Қазіргі заманғы әлеуметтану теориясы: негізгі мектептер
«еңбек процестері – еңбек нарықтарына, өнімдерге және тұтыну құрылы-
мына қатысты икемділік. Ол өндірістің мүлдем жаңа секторларының пайда
болуымен, қар жы қызметтерін ұсынудың жаңа жолдарымен, нарықтармен,
ең алдымен,
ком мерциялық, технологиялық және ұйымдастырушылық ин-
новациялардың қар қынды өсуімен сипатталады» (1989:147).
Харви үлкен өзгерістерді байқаса да және постмодернистік ойлау өзе-
гінде бұл өзгерістер жатыр деп есептегенімен, ол фордизммен постфордизм
дәуірінің арасында көптеген сабақтастықтар бар деп санайды. Оның негіз-
гі қорытындысы мынада: «1973 жылдан бастап
капитализмнің беткі көрі-
нісінде капиталистік құбылыстың болғаны анық... Капиталистік жинақтың
негізгі логикасы мен оның дағдарыс үрдістері бұрынғысынша өзгермейді»
(D. Harvey,1989:189).
Харвидің көзқарастары
уақыт кеңістігін қысу (time space compression)
идея сына негізделген. Ол модернизм уақыт пен кеңістікті қысуға қызмет
етті және бұл үдеріс постмодерн дәуірін де жеделдете бастады, ол «саяси-
экономикалық тәжірибеге, тап күшінің өзара тепе-теңдігіне, сонымен қатар
мәдени және қо ғамдық өмірге тікелей ықпал ететін уақыт кеңістігін қысу-
дың қарқынды кезеңіне алып келеді» деп санайды (D. Harvey, 1989:284). Бі-
рақ бұл уақыт кеңістігін қысуы капитализмнің ертерек дәуірінен айтарлық-
тай ерекшеленбейді: «Біз,
қысқаша айтқанда, капитализмнің динамикалық
орталығында әрдайым болған уақыт кеңістігін жою үдерісіндегі бір қиян-
кескі раундқа куәгер болдық» (D. Harvey, 1989:293). Уақыт арқылы кеңіс-
тіктің жойылу мысалын мынадан көреміз: тек Францияда қолжетімді болған
ірімшіктер қазір Құрама Штаттардың барлық аймақтарында жылдам,
арзан
тасымалдау себебінен сатылады. Немесе 1991 жылы Ирактағы соғыс кезінде
теледидар бізді бірден Бағдадтағы әуе шабуылынан Тель-Авивтегі «Скуд»
шабуылдарына, одан Эр-Риядта әскери брифингтерге көшірді.
Осылайша, Харви үшін постмодернизм модернизмнен қол үзбейді, олар
дәл сол негізгі капиталистік динамиканы бейнелейді. Заманауи әлемде мо-
дернизм мен постмодернизм, фордизм мен постфордизм қатар өмір сүреді.
Фордизм мен постфордизмге «қайсы конфигурация пайдалы және қайсысы
жарамайтынына байланысты мезгіл-мезгілімен және орын өзгерісіне қарай»
(D. Harvey, 1989:344) баса назар аударылатын болады. Мұндай көзқарас
постмодернизм мәселесін неомарксизм теориясы аясында қарастыра алады,
дегенмен бұл,
өз кезегінде, постмодернизмдік ойлау ерекшеліктермен өзге-
ріске түседі.
Соңында, Харви постмодернизмдегі өзгерістер мен сызаттарды айыра
бастайды, біз қазірдің өзінде жаңа дәуірге аяқ басуымыз мүмкін екенін көр-
сете отырып, неомарксистік теориясын, мүмкін, басқа идея жүйелерін бірік-
тіру арқылы теориялық тұрғыда әзірлеуге дайын болуымыз керек.
Достарыңызбен бөлісу: