52
I бөлім
•
Классикалық әлеуметтану теориясы
Маркстің тарихи зерттеулері адамдардың таңдау жасайтынын, бірақ бұл таң-
даулардың шектеулі екенін көрсетті. Мысалы, Маркс қоғам таптық күреспен
айналысатынына және адамдар «қоғамның революциялық қайта қалпына кел-
тірілуіне немесе қарсылас таптардың жалпы күйреуіне» қатыса алатынына
сенді (Marx and Engels [1848] 1948). Маркс болашақты коммунизмнен табу ке-
рек деп үміттенді, бірақ оның келуін жұмысшылардың енжар қалыпта күте ала-
тынына сенбеді. Коммунизм олардың таңдауы мен күрес жолы арқылы ғана келеді.
Детерминистикалық ойлауды қабылдамау – диалектикалық тезистің, анти-
тезистің, синтездің ең танымал үлгісін әлеуметтану үшін пайдалануға жеткі лік-
сіз. Бұл қарапайым модель әлеуметтік құбылыстың қарама-қарсы формасын
тудыратынын және екеуінің арасындағы қақтығыс жаңа, синтетикалық әлеу меттік
формаға әкеліп соғатынын білдіреді. Бірақ нақты әлемде ешқандай шарасыз-
дықтар болмайды. Сонымен қатар әлеуметтік құбылыстарды қарапайым тезис-
ке, антитезиске және кейбір марксистер қабылдаған жалпыландырылған кате-
горияларға бөлу оңай емес. Диалектика үлкен абстракцияларды емес, шы найы
қарым-қатынастарды зерттеуге қызығушылық танытады. Марксті Гегель ден
алыстатқан дәл осы үлкен абстракциялармен айналысуға қарсылығы – оны
бүгінгі күні тезис, антитезис, синтез сияқты диалектиканың қарапайымдануы-
нан бас тартқызды.
Достарыңызбен бөлісу: