51
2-тарау
•
Карл Маркс
меттік әсерлер бір бағытта ғана жүрмейді. Диалектик үшін бір фактор екін-
шісіне әсер етуі мүмкін, сондай-ақ соңғысы алдыңғысына бір мезетте әсер
ете алады. Мысалы, капиталистердің жұмысшыларды қанай түсуі олардың
наразылығын өршітіп, күрескер
болуға итермелейді, бірақ пролетариаттың
күрескерлік рухының өсуі олардың қарсылығын басу үшін капиталистерді
одан да әрі қанай түсуге мәжбүрлеуі мүмкін. Мұндай ойлау дегеніміз – диа-
лектик ешқашан әлеуметтік әлемдегі себеп-салдарлық қатынастарды қарас-
тырмайды деген сөзді білдірмейді. Бұл диалектикалық
ойшылдардың себепті-
лік туралы айтқан кезде, әлеуметтік факторлардың арасындағы өзара қарым-
қатынастарға, сондай-ақ өздері сөз еткен әлеуметтік өмірдің диалектикалық
жиынтығына баса назар аударғанын көрсетеді.
Достарыңызбен бөлісу: