65
2-тарау
•
Карл Маркс
жалақы төлей алады. Бұл тізбектің мақсаты –
тұтыну құндылығы емес, өйткені
ол қарапайым тауар айналымында. Мақсат – көп ақша. Ақшаны табу үшін пай-
даланылатын тауардың ерекше қасиеттері маңызды емес. Тауар балық болуы
мүмкін немесе еңбек болуы мүмкін. Сонымен қатар адамның нақты мұқтажы
мен
қалауы маңызды емес, бәрінен де маңыздысы – көп ақша әкелетіні.
Капитал – көп ақша шығаратын ақшалар, бірақ Маркс бізге бұл одан да кең
ауқымды ұғым, сонымен қатар белгілі бір әлеуметтік қатынас деп айтады. Ақша, бір
жағынан, жұмыс істейтін және өнімді сатып алатын пролетариат,
екінші жағынан,
ақшаны инвестициялаған адамдар арасындағы әлеуметтік қарым-қатынастың
арқасында ғана капиталға айналады. Капиталдың пайда жасау қабілеттілігі «та-
биғат ұсынатын капиталдағы имманентті өндірістік күшпен» сипатталады (1867–
1967:333), алайда, Маркстің айтуы бойынша, бұл – биліктің қатынасы. Капитал
жұмысын шынайы істейтіндерді пайдалану арқылы ғана көбейе алмайды. Жұ-
мысшыларды жүйе арқылы
пайдаланады, ал жүйенің өзі жұмысшылардың еңбегі
арқылы жасалады. Капиталистік жүйе – эксплуатациялық қатынастардан туын-
дайтын әлеуметтік құрылым.
Капиталистер – капиталдың пайдасын өтейтін адамдар. Олар пролетариат-
тарды пайдалану арқылы пайда табады. Капитал идеясы шеңберінде өндіріс
құралдарына иелік ететін адамдар мен еңбекақыны
пайдаланатындар арасында
әлеуметтік қатынас бар.
Достарыңызбен бөлісу: