Капитализм несімен жақсы?

69
2-тарау
•
Карл Маркс
түрлі құндылықтарға қайта оралғысы келмейді. Алдыңғы ұрпақтар эксплуа- 
тацияға ұшыраған еді, жалғыз ғана айырмашылығы – бұрынғы эксплуа-
тация эко но ми калық жүйенің тасасына жасырынған жоқ. Капитализмнің 
пайда болуы қызметкерлердің еркіндігі үшін жаңа мүмкіндіктерді ашты. 
Өзінің экс плуа тациясына қарамастан, капиталистік жүйе барлық бұрынғы 
қоғамдарды бай ланыстыратын дәстүрлерден құтылуға жол ашады. Тіпті 
қызметкер әлі бос болмаса да, уәде бар. Сондықтан, дамып келе жатқан ең 
қуатты экономикалық жүйе ретінде, капитализм аштықтан және басқа мате-
риалдық жоқшылықтан құтқаруға уәде берді. Маркс капитализмді дәл осы 
уәделер тұрғысынан сынаған.
Сонымен қатар Маркс капитализм қазіргі заманның белгілі бір ерекшелік- 
терінің түпкі себебі екеніне сенді. Қазіргі заманның барлық өзгерген дәстүрле-
ріне қарсы тұрудың тұрақты жаңаруы мен бәсекелестігі, яғни капитализмге тән 
бәсекелестік, капитализмді өндіріс құралдарын үздіксіз революциялауға және 
қоғамды түрлендіруге мәжбүр етеді:
«Өндірісті үнемі революциялау, барлық әлеуметтік жағдайлардың үз-
діксіз бұзылуы, мәңгілік белгісіздік және үгіт-насихат буржуазиялық 
дәуірді одан бұрынғылардан ерекшелейді. Барлық байырғы, бұлжымас 
қарым-қатынастар өздерінің ежелгі және құрметті ескішілдіктерімен, 
көзқарастарымен бірге жойылып кетеді, жаңадан қалыптасқан барлық 
нәрселер сүйекке айналып қатаймас бұрын ескіреді. Қатты заттың бәрі 
ауада балқытылады, барлық қасиетті заттар арамдалады, адам ақырында 
салауатты сезімімен, оның шынайы өмір жағдайымен және оған қарым-
қатынасымен бетпе-бет көрісуге мәжбүр болады».
(Marx and Engels, [1848] 1948:11)
Капитализм шын мәнінде революциялық күш болды. Ол жаһандық қо-
ғамды құрды; тегеурінді технологиялық өзгерісті енгізді; дәстүрлі әлемді құл-
ды ратты. Бірақ қазір, Маркстің пайымдауынша, ол құлдырауы керек. Капи-
та лизмнің рөлі аяқталды және коммунизмнің жаңа кезеңі басталатын уақыт 
келді.

жүктеу/скачать 16,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: