Бярпа, эенезис
204
дян даща тез кечиб Азярбайъанын эюйляриндя эюрцнсцн.
Гейд едяк ки, Е.Тайлорун мялуматы Щеродотун «Тарих»
китабындан эютцрцлмцшдцр. Мятндяки «Татарийа»
сюзцнцн
массаэетлярля вя Гафгазла ялагяляндирилмяси тяяъъцб
доьурмамалыдыр. XIX йцзиллийя аид рус мятбуатында да
Азярбайъанда йашайан тцрклярин «татар», юлкянин ися «Тата-
рийа» адландырылмасына раст эялирик. Гафгазын тцрк дилли яща-
лисиндян рус зийалыларынын топладыьы фолклор вя етнографик ма-
териаллар да
«Татарские игры», «Татарские детские
песни» кими башлыгларла чап олунурду. «Короьлу» да илк
няшрляриндя (1840/42) «татар епосу» сайылырды. Вурьуламаг
лазымдыр ки, яввялки йцзилликлярдя дя Азярбайъан тцрклярини
бязян «татар» кими тягдим едирдиляр. Мясялян, XIV-XV
ясрлярдя цзц кючцрцлмцш «Китаби-Дядя Горгуд» оьузна-
мяляринин Дрезден нцсхясинин IV
бойунда оьузларын баш
сяркярдяси Салур Газанын оьлу Уруз бяйи яля кечиряркян
кафирляр дейирляр ки:
«Гары дцшмян - татар оьлу ялимизя эир-
мишкян ъяза иля юлдцрялим» [59, 349].
X бойда ися Газан
юзц ясир дцшяркян гуйуйа салыныр. Дцшмян тякурунун арва-
ды юлмцш гызынын йер алтында оьуз бяйи тяряфиндян миниб
чапылмамасы цчцн яриндян хащиш едир ки,
«Кярям ейля, ол
татары гуйудан чыгар» [59, 415]. Щяр ики факт эюстярир ки,
Азярбайъанда йашайан оьуз тцрклярини Чинэизхан вя Баты-
хан няслинин нцмайяндяляри татарларла сящв салырдылар. Бу,
яслиндя гоншу бцтпяряст тайфаларын оьузларын дюйцш рущуну
эюрцб щясяд апармасындан доьмушдур. Тарихин яввялки
мярщяляляриндя Авропанын ятякляриня
гядяр бюйцк яразиля-
ри ики яср ясарятдя сахлайан, ел арасында залым, гяддар
ишьалчы кими танынан татарларла оьузлары «ейниляшдирмякдя»
мягсяд тцркц эюздян салмаг иди.
Азярбайъанда «Йерля Эюйцн бящси», «Аранла Даьын
бящси», «Аранла йайлаьын бящси» вя с. ритуал няьмяляриндя
тябиятин юзцня вя щадисяляриня ъанлы варлыг кими мцраъият
едилир, Йер, Эюй, Эцняш, Дан цзц, Йел баба, Эилавар, Бу-