Бярпа, эенезис
208
Лакин бу гянаятя гаршы даща мараглы фярзийя иряли сцрянляр
тапылыр. Эцняшин юзцнцн даиря шяклиндя эюрцнмяси вя тясви-
ри тякяр мифопоетик образынын чох гядим заманларда мей-
дана эялмяси фикриня дястяк кими сяслянир. Щинд мифляриндя
Шимшяк аллащы Индра дюйцшдя Сурйайа (Эцняшя) галиб эялир
вя Эцняш танрысынын арабасынын тякярляриндян бирини яля ке-
чирир. Илк тякяр Эцняшя мяхсус иди. Мараглыдыр ки, Азяр-
байъан мифик эюрцшляриндя Эцняш каинаты арабада дейил,
кящяр атда эязир («Кящяр аты мин чых...»). В.В.Ивановун
йаздыьына эюря, «бу ъцр мифик образлар архаиклик бахымдан
даща гядим тарихля (миник васитяси кими арабанын кяшфиндян
чох-чох яввялки заманларла) гейд олунур» [250, 462].
Цмумтцрк мифик эюрцшляриня эюря, тякярин, арабанын кяшфи
Оьузун эюй дюйцшчцляринин биринин ады иля баьлыдыр.
Йел Баба. Азярбайъан ритуалларында мцраъият едилян
мифик
образлардан Йел Баба, Булуд вя Думан да юзцндя
ян яски тясяввцрляри якс етдирир. Я.Ахундов йазыр ки, «тахыл
бичилиб хырманын кянарына йыьылыр. Адамлар щяр эцн хырмана
щешан салыб дярзи дюйцрляр,
кцляш тамам саман оландан,
тахыл сцнбцлдян чыхандан сонра совуруб буьданы самандан
чыхармаг лазымдыр. Бунун цчцн дюйцнчцлярин ян йахшы кю-
мяйи кцлякдир. Бязи щалларда йел ясмир, тахыл саманда галыр.
Дюйцнчцляр мащны иля йели чаьырырлар:
Тахылымыз йердя галды,
Йахамыз ялдя галды.
А Йел баба, Йел баба,
Гурбан сяня, эял, баба! [19, 244]
Бир ел байатысында ися архадан дяйян дцшмян охундан
юлцмъцл йараланмыш иэид ахыр няфясиндя цзцнц Йеля тутуб
дейир:
Сящярдян ясян йелляр,