Бярпа, эенезис
202
аьаъына галиб эялир. Бир мясяляни дя
диггят мяркязиня чат-
дыраг ки, Азярбайъан тцркляринин малдарлыг няьмяляри «що-
ловар» адланыр. Изащындан бящс ачан тядгигатчылар чятинлик
гаршысында галыб сюзцн анламыны скандинав мифляри иля йоз-
маьа чалышырлар. Лакин ясасян иняйи, юкцзц вясф едян «що-
ловар»ын атяшпярястлик тясяввцрляриндяки щейванларын щами-
си «Щошурван» танры адындан тюряндийи эюз габаьындадыр.
Улу яъдадын якинчилийи мянимсямясиндян сонра Коса-
кечи мифи йаз габаьы ритуалларын деталларындан бириня чеврил-
мишдир.
Миф ритуал ясасында йарансайды, «Коса-кечи» ойуну
бцтювлцкдя мярасимин мащиййятини изаща хидмят етмяли иди.
Лакин «Коса-Кечи» чыхарылса беля, йазгабаьы Новруз
мярасими мязмунуну итирмир. Синифли ъямиййят формала-
шандан сонра «Коса-кечи» мифиня иътимаи мцнасибятляр, аи-
ля-мяишят вя сосиал мясяляляр ялавя едиляряк халг драмы
шякли алмышдыр. Мараглыдыр ки, инкишафын мцяййян мярщяля-
синдя «Коса-кечи» мифи дцнйа халгларынын яксяриййятинин
фолклорунда юзцня йер тапан «ъанавар вя йедди кечи баласы»
(Азярбайъанда «Шянэцлцм, Шцнэцлцм, Мянэцлцм») наьы-
лына чеврилмишдир. Наьылда илкин тясяввцрлярля баьланан
ъящятляр чохдур: кечинин балаларынын юлцб-дирилмяси,
ана ке-
чинин мадди немятляри тябиятдян щазыр шякилдя эютцрмяси
(«Буйнузумда от эятирмишям, дюшцмдя сцд эятирмишям...»
) вя башгасынын кюмяйи иля (дямирчинин буйнузуну итилямя-
си) юзцндян эцълц олан дцшмяня галиб эялмяси вя с. Коса-
нын ъанаварла явяз едилмяси ися наьылын ушаглара цнванлан-
масындан иряли эялир. Улу бабаларымыз билярякдян щадисяляри
мцъярряд мифик заман вя мякандан чыхардыб кюрпяляря
таныш олан мякана - мешяйя (мешядя ъанавар ян йыртыъы вя
гяддар щейвандыр) кючцрмцшдцр.
Кечинин Азярбайъан мифоложи эюрцшляриндя функсийасыны
илк дяфя мцяййянляшдириб эениш тящлилини апаран М.Сейидов
дцзэцн нятиъяйя эялмишдир. «Кечи йазын бялэясидир, буна
эюря дя йаз байрамында апарыъыдыр, Эцняшля илишэялидир. Ке-