Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет17/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
35 
ляря гядярки бир нечя мин ил ярзиндя бу яразидя ейни, йахуд 
чох йахын дилдя данышан етносларын мювъудлуьу биздя щеч 
бир шцбщя ойатмыр вя онларын щамысы ващид Азярбайъан 
халгы анлайышы алтында тябии олараг бирляшир)» [2, 19-20]. Бу 
мцддяаларда, илк нювбядя, мясялянин терминоложи ъящятдян 
изащы етираз доьурур. Беля ки, «мифоложи эюрцшляр» анлайышы 
«мифолоэийа»йа гаршы гойулур, беля чыхыр ки, мифоложи 
эюрцшляр бир шей, мифолоэийа ися тамамиля башга шейдир, яс-
линдя ися мифолоэийа мифоложи эюрцшлярин топлусу вя системи-
дир. Неъя ола биляр ки, бир халгын мифоложи эюрцшляри мювъуд 
олсун, амма мифолоэийасы, мифоложи системи олмасын. Би-
ринъиси, она эюря ки, Азярбайъанда тцрклярин ясаслы шякилдя 
кюк салмасынын - миллятляшмясинин тарихини 500-600 ил 
яввялдян башланмасыны демякля кечмиш совет тарихшц-
наслыьыынын «наилиййятляриня» щагг газандырылыр.
Икинъиси, Азярбайъан тарихинин XIV -XVI ясрляря 
гядярки тарихини шцбщя алтына алмаг янянясиня хидмят едян 
фикирляри мцасир терминлярля йцклянмяси бахымындан йа-
рашыглы эюрцнцр, лакин улулуьуну, гядимлийини хариъи алимля-
рин беля тутарлы дялиллярля дяфялярля тясдиглядикляри Азяр-
байъан тцрклярини бу гядяр «ъаванлашдырмагла» юз мифоло-
эийасынын олмамасы гянаятиня эялир: «Эюстярилян дюврдя 
формалашмыш олан Азярбайъан етносу айдын мясялядир ки
мифоложи дцшцнъя иля йашамырды вя демяли, мифоложи систем 
йарада билмязди» [2, 20]. 
Цчцнъцсц, щямин гянаятлярля разылашсаг, онда ейни 
гайда иля йунан мифолоэийасыны шцбщя алтына алыб она да 
«мифоложи эюрцшляр» ады вермялийик. Чцнки бизя мялум олан 
антик мифоложи систем йунанларын миллят кими формалашма-
сындан чох-чох яввялки дюврлярин мящсулудур. Щятта бу-
райа дил факторуну да ялавя етмяк олар: мифляри мейдана 
эятиряндя йунанлар тамамиля башга шякилдя (миллят щалына 
дцшян йунанларын анламадыьы яски йунан вя юлц латын дилля-


Бярпа, эенезис 
36 
риндя) данышырдылар. Щятта мифлярин йазыйа алындыьы дюврцн 
дили беля йунан милляти цчцн анлашылмаз олмушдур.
Дюрдцнъцсц, А.Аъаловун эялдийи сон нятиъя бундан 
ибарятдир ки, «тцрк мифолоэийасы» термини даща мягбулдур 
вя анлайышын мащиййятини даща дцзэцн ифадя едир» [2, 21]. 
Лакин яввялдя вердийи щюкмляр («Бир гядяр гядимляря эет-
дикдя ися артыг няинки айрыъа Азярбайъан дилиндян, цму-
миййятля, щеч бир мцстягил тцрк дилиндян сющбят эедя 
билмяз») олмасайды, гаршысына «Азярбайъан» сюзцнц 
артырмагла бу фикря бяраят газандырмаг оларды. Беляликля, 
А.Аъаловун тезисляриндя бир-бирини инкар едян цч гянаятля 
растлашырыг: а) яввял Азярбайъанда тцркцн ясаслы шякилдя 
мющкямляниб эуйа XIV-XVI йцзилликлярдя миллятя чев-
рилмяси «факты»на сюйкяняряк мифолоэийанын йохлуьундан, 
«мифоложи эюрцшлярин» (?) ися варлыьындан данышыр, б) сонра, 
цмумиййятля, тцрк дилинин гядимлярдя Азярбайъанда 
мювъудлуьуна етиразыны билдирир, в) нящайят, тезликля буну 
да унудуб «тцрк мифолоэийасы» терминини даща мягбул 
сайыр. Беля алыныр ки, Азярбайъанда 500-600 ил яввял миллят 
формалашанда эялмя тцрк етносу цстцнлцк тяшкил етмиш, йа 
йерли ящалини тамамиля сырадан чыхармыш, йа да гыса 
мцддятдя юз дилини вя яски мифолоэийасыны щансы йолласа 
онларын йаддашларына йеритмишдир. Бу, Грим гардашларынын 
арилярин Авропада йашайан башга халгларын ичярисиня йайы-
ларкян аллащлар щаггындакы мифлярини юзляри иля апарыб онлара 
баьышламасы идейасына бянзяйир. 
Мясялянин цстцндя бир гядяр эениш дайанмаьымызын 
сябяби одур ки, беля мцлащизяляря ясасланараг «Азяр-
байъанын мифолоэийасы йохдур» (мифолоэийасы олмайан халг 
ися юз улулуьундан, гядимлийиндян даныша билмяз) кими 
ясассыз гянаятляр тез-тез сюйлянилир. Яслиндя ися дцнйанын 
бцтцн халгларында олдуьу кими, Азярбайъан тцркляринин дя 
бир сыра ъящятляри иля башгаларынынкындан сечилян мифолоэийа-
сы мювъуддур. Гядим мянбялярини мцяййянляшдириб онлары 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет