Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет7/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
15 
щалларда ачыг галмыш, йа да мцбащисяли гянаятлярля якс 
олунмушдур. 
Тядгигатын елми йенилийи онунла шяртлянир ки, Азяр-
байъан мифолоэийасынын эенезиси вя еволйусийасы илк дяфя 
етник (тцрк) вя реэионал (Гафгаз вя ъянуби Азярбайъан) 
аспектдя мцстягил арашдырма обйектиня чеврилмякля ашаьы-
дакы йени мцддяалары мейдана эятирир:
- мятнляри тутушдурма аспектиндян (гядим йазылы 
мянбялярля чюл тяърцбяси материалларынын) истифадя Азяр-
байъан мифолоэийасынын моделлярини цмумтцрк ибтидаи 
дцшцнъясинин мцщцм тяркиб щиссяси шяклиндя эютцрмяйя 
имкан верир вя фяргли ъящятлярини цзя чыхардыр; 
- мифик эюрцшляринин халгын мяишяти, гядим тарихи
фялсяфи, дини бахышы, адят-яняняляри, байрам вя мярасимляри, 
дили вя елми фяалиййяти иля ялагяси мцяййянляшдирилир; 
- илкин мифоложи анлайышларын (заман, мякан вя кя-
миййят), сакраллашманын, архетипик символларын бядии йара-
дыъылыьын, мядяниййят нювляринин рцшеймляри олдуьу 
ясасландырылыр; 
- еркян дин системляриндя, архаик ритуалларда вя яски 
инанъларда ишлянян мифоложи анлайышлар груплашдырылыб тящлил 
едилир; 
- Азярбайъан мифоложи дцнйаэюрцшцнцн контурлары елми 
шякилдя эюстярилир;
- миф щаггындакы елми гянаятляр Гафгаз материаллары 
ясасында цмумиляшдирилир, онларын тятбиг сащяляри эюстярилир; 
- мифоложи модел вя системлярин семантикасы ачыгланыр. 
Мифлярин айры-айры категорийалары, хцсусиля етногоник вя ех-
сталожи мифляр фолклор материаллары ясасында тясдиглянир. 
Мифоложи систем вя моделляря аид терминляр индийядяк 
дягиг мцяййянляшдирилмядийиндян тарихи-мцгайисяли мето-
дун тцркдилли халгларын фолклоршцнаслыьына тятбиги бир сыра чя-
тинликляр мейдана чыхарыр. Беля ки, диэяр халгларда мифоложи 
терминляр мцхтялиф вя тамамиля фярглидир. Бу сябябдян дя 


Бярпа, эенезис 
16 
ян оптимал йол сечиб, мясялянин йерли фактлар ясасында щял-
линя чалышмышыг. Даща дюьрусу, мифоложи терминляри Азяр-
байъан тцркляринин дилиндяки цмумишляк анлайышларла ифадя 
етмяйин даща еффектли нятиъяляр вердийиня илк дяфя наил ол-
муш вя еляъя дя бейнялмилял терминлярдян файдаланмышыг. 
Мифляр – архетипик, универсал, фювгялтябии образлар силси-
лясидир вя гядим халглардан бири кими Азярбайъан тцркляри-
нин илкин дцнйаэюрцшцнцн мящсулудур. Бязян конкрет об-
раз, хцсуси ад шяклиндя йаддашларда йашаса да, щяр бири 
мцяййян варлыьын йаранмасы, фяалиййяти вя мящвиндян 
бящс ачан примитив ящвалатын дашыйыъысыдыр. Даща чох яски 
чаьлара аид йазылы абидялярдя, наьыл, епос вя шифащи епик 
янянянин башга формаларында, ритуалларда, инам вя етигад-
ларда мифик дцшцнъянин галыгларына раст эялирик – бцтцн бун-
лар тядгигатын обйектини тяшкил едир. Улу яъдадын дцнйанын 
йаранмасы щаггында тясяввцрляри, кортябии шякилдя мейдана 
эялян мифоложи образлар, каинатын мифик системи вя моделля-
ри, яфсаня, архаик наьыл, епос мятнляринин ичярисиндя яриди-
лян мифик сцжетляр тядгигатын предметидир. Бу нцмунялярин 
бир гисми гядим йазылы вя мадди абидялярдя (Гобустан 
гайа рясмляри, «Авеста», даш китабяляр, археоложи газынтылар 
заманы мцхтялиф курганлардан тапылан мяишят яшйалары вя с.) 
юзцня йер алмыш, диэяр гисми ися шифащи шякилдя йаддашларда 
йашадылараг зяманямизя гядяр эялиб чыхмышдыр. Миф 
мятнляри классик йазычыларымызын ясярляринин дя гайнагла-
рындан бири олмушдур, еляъя дя халг мярасимляри, адят-
яняняляр, ойун вя тамашалар, инаъларда дярин изляр бурах-
мышдыр. Епик янянядя Азярбайъан тцркляринин яски мифляри-
нин ясас дашыйыъысы «Китаби-Дядя Горгуд», «Короьлу», 
«Ясли вя Кярям» кими епослар вя архаик наьыллар олмушдур. 




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет