С. Д. Якушева педагогикалық шеберліктің негіздері

Мəдениеттің мақсаты адам болып табылады (Ф. Шиллер); 
мəдениетке 
адаммен 
табиғатқа 
енгізілген 
нəрсе 
жатады 
(А.Дистервег); мəдениет — адам қызметінің (соның ішінде 
педагогикалық) əдісі (Э.С.Маркарян), адамның шығармашылық, 
жасампаз қызметінің сипаттамасы (Л.Н. Коган); мəдениеттің мəні 
адамның өзін-өзі дамыту, өрістеу жəне оның шығармашылық 
əлеуетін іске асыру ҥдерісінде көрінеді (Н.С.Злобин, В.М.Межуев). 
Педагогикалық мәдениет — жалпы адами мəдениеттің бөлігі, ол 
педагогикалық жəне тарихи – мəдениеттік тəжірибенің саласын 
кіріктіреді, педагогикалық өзара əрекеттестіктің саласын реттейді. 
Педагогикалық мəдениеттің жиынтық нысаны əлеуметтендіру, 
тəрбиелеу жəне білім беру ҥдерістерінің мақсаттары мен мазмҧнын 
анықтайтын бҥкіл қоғам болып табылады, ал оның педагогикалық 
өзара əрекеттестіктегі «агенттері» нақты-тарихи жəне педагогикалық 
тəжірибеде осы тапсырысты іске асырушы оқытушылар, ата-аналар 
болып табылады. 
А. В.Луначарскидің айтқанын еске тҥсірсек, ол білімді адам – 
адами бейнесі басым тҥсетін тҧлға деп айтқан. Педагогикалық 
мəдениетті іске асыру - адамгершілік болып табылады. 
Бҥгінде педагог өзінің міндеттерін кəсіби тҧрғыда орындамаған 
жағдайда, тек «... бастап ... дейін» жҧмыс істесе, өзі шығармашыл 
тҧлғаның көпқырлы қасиеттерін игермесе, біреуді қанағаттандыра 
алуы əлдеқайда. Кəсіпқойлығы, жеке-тҧлғалық бастамасыз, іс 
жҥзінде, заманауи оқыту мен білім беру мҥмкін емес. Оқытушы 
өзінің қандай «Мен» деген қасиеттерін оқушыларға беретініне, 
олардың жандарының қандай пернелерін шертуіне біздің қоғамның 
болашағы, болашақ жҧмысшылардың, диқандар мен мал 
өсірушілердің, инженерлердің, дəрігерлердің, жазушылардың, 
əртістердің идеалдары мен əрекеттері байланысты. Мҧны істей 
алатын адам кəсіби шеберлікті жоғары деңгейде игерген, адами 
мəдениеттің 
байлығын 
өзінің 
барлық 
оқушыларына 
шығармашылықпен бере алатын тҧлға. Ал «Ҧстаз» жоғарғы атағы 
оның шынайы мағынасы мəдениет ҧғымынан ажыратылмағанда ғана 
ие болады. 
Мəдениет – бҧл адамның даму шамасы, себебі ол олармен 
игерілген адамдардың олардың бҥкіл тарихындағы қоғамдық өмір 
тіршілігі 
қҧндылықтарының 
көлемін 
ғана 
адамның 
осы 
қҧндылықтарға араласатын тəсіліндей сипаттап қоймайды. Мəдениет 
адамның ойлау жəне əрекет стилін іске асырады, себебі ол қоғамдық 
өмірдің барлық жақтарын, адам қызметінің кез келген тҥрін қамтиды. 
Ол тек білімділікті – адам білімінің кеңдігі мен тереңдігін ғана емес, 
сонымен бірге оның тəрбиелілігін, зиялылығын 
– өз ойын нақты жеткізу, тыңдай білу, дҧрыс қарсы əрекет жасау, 
абыройын жоғары ҧстап жəне жағдайға байланысты өзін ҧстауын да 
сипаттайды
1
. 

Әрине, тҧлғаның жоғары мəдениетін адамның өзі-өзімен 
шаршамай ҧзақ жҧмыс жасамай көз алдымызға келтіру мҥмкін емес. 
К.Д.Ушинский айтқандай, мҧғалім əзірге ол оқығанға дейін өмір 
сҥреді; ол оқуын тоқтатқанда – оның бойында мҧғалім қасиеті өледі. 
Жəне тек олай емес. В.А.Сухомлинскийдің «уақыт өткен сайын 
педагог өзгермесе, егер əрбір кҥн оның рухани байлығына ештеңе 
қоспаған болса, ол оны қоршаған адамдарға сҥйкімсіз жəне 
жеккөрінішті болады» деген ойы кеңінен бізге таныс. Бҧл кəсіби 
өлімге 
қарағанда 
артық 
болады. 
Сондықтан 
оқытушыда 
зиялылықтың, мəдениеттің, өзінде осы қасиеттерді дамытуға талпы- 
нысының болмауы оның кəсіби міндетімен ҥйлеспейді
2
. 
Педагогикалық мəдениет материалды жəне рухани тҥрде болады. 
Педагогикалық мəдениеттің материалды қҧндылықтарына оқыту 
жəне тəрбиелеу қҧралдарын жатқызады, ал педагогикалық білім, 
теориялар, 
тҧжырымдамаларды, 
адаммен 
жинақталған 
педагогикалық тəжірибе жəне өңделген кəсіби-этикалық нормалар 
педагогикалық мəдениеттің рухани қҧндылықтарын қҧрайды. 
Педагогикалық мəдениет мынадай болып қарастырылады: 
а) педагогикалық қызметте педагогикалық теория жəне 
тəжірибені, заманауи педагогикалық технологияларды, тҧлғаның 
жеке мҥмкіндіктерін шығармашылық өзін-өзі реттеу əдістерін игеру 
деңгейі; 
б) жҥйелік білім беру, педагог тҧлғасының кəсіби қызмет 
саласындағы болмыстық сипаттамасы
3
. 
Педагогтың педагогикалық мəдениетінің қалыптасу деңгейінің 
негізгі жҥйелік қҧрамдастары мен көрсеткіштеріне мҧғалім 
Е.В.Бондаревская мынаны жатқызады: 
- 
балаларға қатысы бойынша педагогтың гуманистік 
позициясы жəне оның тəрбиеші болу қабілеттілігі; 
- 
психологиялық-педагогикалық қҧзыреттілігі жəне дамыған 
педагогикалық ойлауы; 
- 
оқытылатын пəн саласындағы білімі (мҧғалім, оқытушы 
ҥшін) жəне педагогикалық технологияларды меңгеруі; 
- 
шығармашылық қызметінің тəжірибесі, өзінің педагогикалық 
қызметін жҥйе ретінде негіздей алуы (дидактикалық, 
тəрбиелік, əдістемелік), авторлық білім беру жобаны əзірлеу 
қабілеттілігі. 
1 
Грехнев В. С. Педагогикалық қарым-қатынас мəдениеті: мҧғалімге арналған 
кітап - М., 1990. 
2 
Сонда. 
3
Мижериков В.А., Юзефавичус Т.А. Педагогикалық қызметке кіріспе: оқу қҧралы - М., 
2005. 

3-сурет. Педагогикалық мəдениет қҧрамдастары 
- кəсіби қылық мəдениеті, өзін-өзі дамыту əдістері, өз 
қызметін, қарым-қатынасын өзі реттей алуы. 
Педагогикалық мəдениет өзіне аксиологиялық, тех- нологиялық, 
эвристикалық жəне тҧлғалық қҧрамдастарды қамтиды (3-сурет)1. 
Әрине, педагогикалық мəдениет жəне педагогтың мəдениеті – 
тепе-тең ҧғымдар емес. Педагогтың мəдениеті туралы айтып, 
«тҧлғаның мəдениеті» ҧғымы туралы айтпасқа болмайды. 
Тұлға мәдениеті В.А. Мижериков жəне Т.А. Юзефа- вичуспен 
екі аспектіде тҥсіндіріледі: біріншіден, бҧл адамның мəндік кҥшін, 
оның қабілеттіктері мен дарындылығын дамыту жəне іске асыру 
деңгейі, екіншіден, келесі қҧзыреттілігінің жиынтығы: 
- 
өзіне жауапкершілікті алу қабілеттігімен байланысты саяси 
жəне əлеуметтік қҧзыреттілік, жанжалды кҥштемеу жолымен реттеу, 
демократиялық институттардың қызмет етуі жəне дамытуы бойынша 
шешімдерді бірлесіп қабылдауға қатысу; 
- 
полимəдениеттік қоғамдағы өмірге қатысты (тҥрлі мəдениет, 
тіл жəне дін өкілдері арасындағы айырмашылықтарды тҥсіну) жəне 
т.б. 
Тҧлға мəдениетін тəрбиелеу жəне оқыту процесінде, əлеуметтік орта 
жəне ҥнемі дамуға жəне өзін-өзі жетілдіруге жеке қажеттілігінің 
ықпалымен қалыптасады2. 
Педагогтың 
мəдениеті 
студенттің 
өзін-өзі 
бағалауын 
қалыптастыруына, қҧрдастары жəне ҥлкендермен қарым- қатынас 
жасауына, мамандықты игеру жəне өмірлік мəні мен жоспарларын 
жасауға айтарлықтай ықпал етеді. 
1 
Бондаревская Е.В., Кульневич С.В. Педагогика: гуманистік теориядағы жəне тəрбиелеу 
жҥйесіндегі тҧлға: оқу қҧралы. – Д.Ростов, 1999. 
2 
Мижериков В.А., Юзефавичус Т.А. Педагогикалық қызметке кіріспе: оқу қҧралы. 

Осының барлығы оқытушыларды дамып келе жатқан тҧлғаға 
маңызды ықпал ететін кəсіби топ ретінде сипаттауға мҥмкіндік 
береді. 
Оқытушының жеке өнегесі студенттерде танымдық 
қызығушылықтарын, қҧндылық бағдарларын, эстетикалық 
көзқарастарын, алуан тҥрлі қызығушылықтарын дамытуда 
маңызды ынталандыру болып табылады. 

жүктеу/скачать 4,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: