№№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015
Ешкі сүтінің пайдасы орасан зор
жүктеу/скачать 6,16 Mb. Pdf көрінісі
|
Ешкі сүтінің пайдасы орасан зор. Бұдан оншақты жыл бұрын республикамызда жүздеген балалар сүтханасы болған екен. Ал бүгінгі таңда солардың бәрі де жабылып қалған. Сондықтан нәрестелерді немен асыраймыз? Шет мемлекеттерден келіп жатқан сапасы, маңыздылығы және құрамы бізге белгісіз балалар тағамымен, зиянды немесе жасанды «сүтпен», быламықпен жас сәбилерді қоректендіріп жүрміз. Неге біздер табиғи ешкі сүтімен қоректендірмеске? Ғалымдардың дәлелдеуінше, ана сүтінің құрамына ең жақын құрамды сүт – ешкі сүті. Ешкі сүті – жоғарғы азықтық және биологиялық құндылығы бар ерекше тағам өніміне жатады. Ешкі сүтінің ана сүтіне жақындығы құрамындағы бета- казеиннің мол болуына байланысты. Ешкі сүтінің химиялық құрамы басқа да жануарлардың сүтіндей тұрақты емес және көптеген ықпалдарға: жануардың тұқымына, жасы мен саулығына, лактация кезеңіне, қоректену мен күтім жағдайларына байланысты болады. Ғалымдардың айтуынша, ешкі сүтінің емдік қасиеттері көп. Әсіресе, асқазан ауруларына, анемияға, көздің нашар көруіне, диатезде өте пайдалы. Ешкі сүті жоғары азықтық және биологиялық құндылығы бар ерекше тағам өніміне жатады. Өзінің физикалық-химиялық қасиеттері мен дәміне сай ешкі сүтінің сиыр немесе басқа да ауылшаруашылық жануарларының сүтімен салыстырғанда тиімді айырмашылықтары мол. Ешкі сүтінің майы адам ағзасында 100 пайыз дерлік сіңіріледі. Халық медицинасы ешкі сүтіне әлсірегендер мен азықтық аллергиясы бар балаларға қолданатын өнім ретінде ерекше маңыз береді. Ешкі туберкулезбен, бруцеллезбен, сиыр ауыратын басқа да аурулармен ауырмайды. Ешкі сүтінің сапасы сиыр сүтінен гөрі анағұрлым жоғары, біртекті, құрамында нәруызсыз азот жоқ. Оның нәруыздары аса сапалы, басқа азықтарға қарағанда тиаминге бай. Ал тиамин «В» тобы дәрумендері арасындағы маңызды дәрумен, өмірдің әр кезеңінде пластикалық және энергиялық алмасуға қатысады. Негізгі азықтық құрам бөліктерінің – нәруыздар, майлар мен көміртектердің мөлшері ешкі мен сиыр сүтінде ұқсас келеді. Бірақ аналардың емшек сүтінен салмақты айырмашылығы бар. Жануарлардың сүтінде нәруыздар едәуір көп. Бірақ №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 130 майлар мен көміртектер аз болады. Осы айырмашылық адам ағзасында ешкі мен сиыр сүтінің түрлі әсер етуін түсіндіреді. Ешкі сүтінің қорытылуы кезінде пайда болатын қою ұйынды сиыр сүтінікіне қарағанда тығыз емес. Ас қорыту ферменттері үшін өңдеуге оңай келеді. Емшектегі сәбиге ешкі сүтінің ұйындысы ана сүтінің қорытылуындай әсер береді. Жалпы, педиатрлар ешкі сүтіне бірауыздан ықылас білдіруде. Балаларды қоректендіруде сиыр сүтіне қарағанда, ешкі сүті жарамды келеді. Әрине, бала үшін ана сүтіне жететін тағам жоқ. Бірақ жасанды немесе аралас қоректендіруде ешкі сүті ана сүтін алмастыру үшін лайықты және 6 айдан асқан балалар үшін қосымша қорек ретінде пайдалануға болады. Ешкі сүті сәбилерді іш өтуден сақтайды. Аллергологтар оны сиыр сүтінен жасалған өнімдерді көтере алмайтын балаларға да ұсынады. Ғалымдардың зерттеуі. Ешкі сүтінің емдік қасиеттері. Бүгінде ғалымдар ешкі сүтінің емдік және аурулардың алуда, әсіресе, қан аздықта, тағамдық аллергияда, өкпе ауруларында, азқазан, ішек-қарын жолдарының ауруларында, диабетте, диатезде ағзаның қорғаныс қызметін арттыруда, ағзадан ауыр металдардың түздары мен радионуклеиттерді шығаруда және көздің нашар көруінде пайдалы деп отыр. Сондай-ақ, ешкі сүтінде кальций, магний, фосфор, маргенец, мыс, А, В1, С және Д дәрумендері, аскорбин қышқылы бар. Сиыр сүтіне қарағанда ешкі сүтінде В12 дәруменінің құрамына кіретін кобальттың мөлшері 6 есе көп, ал калийдің жоғары мөлшері жүрек қантамыр жүйесінің қызметіне оңтайлы әсер етеді. Сиыр сүтіндегі темірге қарағанда ешкі сүтінің темірі жақсы сіңеді. Бұл қан аздықтың алдын алуда аса маңызды. Және де ешкінің сүті кішкене сәбилерді қоректендіруде сиыр сүтіне қарағанда сіңімді болады. Әрине, жас сәби үшін ана сүтінің орнын ештеңе баса алмас, дегенмен де жасанды немесе аралас қоректендіруде ешкі сүті ана сүтін алмастыра алады, алты айдан асқан балаларды қосымша қорек ретінде пайдаланса пайдалы болар еді. Ешкі сүтінің қасиеті. Ешкі сүті адам ағзасына пайдалы екендігі өте ерте замандардан бері анықталған. Бірақ мұның пайдасы бар екендігін біле тұра, өкінішке қарай, дұрыс бағалай алмайтынымыз белгілі. Ешкі сүті А, С, В, Д, Е дәрумендері мен басқа да микро және макро элементтер қорының қайнар көзі болғандықтан адам ағзасына өте пайдалы өнім. Бұл жануардың сүті адам ағзасына пайдалы болып қана қоймай, белгілі бір аурумен ауыратын науқастар үшін ең тиімді табиғи дәрі болып табылады. Аллергиядағы әсері. Аллергияға бейім адамдарға сүт өнімдері жақпайтыны бәрімізге белгілі. Мұндай науқастар әсіресе, сиыр сүтін пайдалана алмайды. Себебі, сиыр сүті аллергияның қоздырушысы. Бірақ сүт сіздің ағзаңызға қажет. Ойлап, қамығудың қажеті жоқ. Оны 100 пайызға алмастыра алатын өнім – ешкі сүті. Мұны түсіндіру оңай: ешкі сүті біріншіден, аллергияны қоздырмайды, сонымен қатар, аллергияға бейім адамдардың ауруын түбімен жоятын қасиетке ие. Ағзаны қалпына келтірудегі ықпалы. Ешкі сүтіндегі май түйіршіктері сиыр сүтіне қарағанда өте төмен. Сондықтан да адам ағзасына түскен ешкі сүті тез қорытылып, сіңетіндіктен, түрлі факторлардың салдарынан әлсіреген ағзаға өте пайдалы. Сонымен қоса ешкі сүтінің құрамында калийдің мөлшері өте көп. Сүт құрамындағы бұл элемент әлсіреген ағзадағы жүрек-қан тамыр жүйесі жұмысына өте қажет. Сүйекке пайдасы. Ешкі сүтінің құрамында сүйек тіндерін қатайтатын кальций және Д тобындағы дәрумендер қоры жеткілікті. Сондықтан да дәрігерлер балаға бір жастан бастап рахит ауруының алдын алу және оны емдеу үшін ешкі сүтін беруді ұсынады. Соңдай-ақ, дәрігерлер мен ғалымдардың дәлелдеуінше, бұл киелі №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 131 жануардың сүтін сүйегі сынған адамдар күніне 1 стақаннан ішіп тұрса, сүйегі бітіп, қалпына келу процесі 2 есе жылдам болады. Ішек дисбактериозындағы маңызы. Ішек микрофлорасының тепе-теңдік бұзылысында ешкі сүтінен жасалған өнімдер ішек жұмысын қайта қалпына келтіруге көмектеседі. Сондықтан да бұл дерттен тезірек айығу үшін міндетті түрде ешкі сүтін ішіп, одан жасалған өнімдерді тамақ рационына еңгізіңіз. Ал сүт өнімімен емделу тәсілі мынадай: әр 10 кг салмаққа 100 гр сүт өнімін пайдалану қажет. Емделу курсы келесі көрсеткендей, 3 күн ешкі сүтін және одан жасалған өнімдерді пайдалану, содан кейін 2 күн үзіліс жасайды. Енді 5 күн үзбей пайдаланып, 1 күн үзіліс жасау. Содан соң 1 апта пайдалану керек. Ем соңында міндетті түрде дисбактериозға анализ тапсырып, емнің нәтижесіңе көз жеткізгеніңіз дұрыс. Асқазан және ішек ауруларындағы орны. Асқазан және ішек аурударының кез келген түріне ешкі сүті шипалы. Оның құрамындағы лизоцин асқазан және ішектегі шырышты қабық жараларын емдейді. Сонымен қатар, асқазан сөліндегі қышқылды бейтараптандыратын ерекше қасиетке де ие. Егер асқазан жарасы зардабын тартып жүрсеңіз, онда сізге ешкі сүтімен жүргізілетін мынадай ем көмектеседі. Күн сайын таңертең аш қарынға ешкінің 1 стақан шикі сүтін ішіңіз. Содан кейін кешке дейін ұрттап, 2 стақан сүтті тауысу қажет. Емдік курс 21 күн жүргізіледі. Ешкі сүті – диатез дертінде. Қазіргі кезде көптеген балалар мен олардың ата- аналары диатез және терінің қабынуы сияқты дерттерге тап болып жатады. Мұндай ауруға шалдыққан бала қиналатындығы мен оның емделуі ұзақ уақыт алатынын ата- аналар біледі. Ал бұл дерттен ешкі сүтін ішіп, біржола арылуға болады. Дәрігер- педиатрлардың анықтауынша, ешкі сүтін жиі ішетін балалар диатез дертіне шалдықпайды екен. Сондықтан да балаға үзбей ешкі сүтін беріп, түрлі дерттің алдын алған дұрыс. Ұйқы безінің қабынуына әсері. Ешкі сүтінің ұйқы безінің қабынуында (панкреатит) да пайдалы екендігі дәлелденген. Бұл дертке шалдыққан науқас күніне 0,5 стақан шикі сүтті тамақтың алдында 2 ай бойы ішуі қажет. Қант диабеті дертіне ешкі сүтінің пайдасы. Халықтық медицинада қант диабетімен ауыратын науқастарға ешкі сүтімен жүргізілетін емдік тәсілдер өте көп. Соның бірі күніге әр 2 сағат сайын ешкі сүтін үзбей ішуге кеңес береді. Бірақ мұндай ем жүргізген кезде дәрі-дәрмек ішпеу қажет. Қатерлі ісік дертіне пайдасы. Ешкі сүтінің қатерлі ісік ауруының алдын алып, оның жеңіл түрлерінен айықтыратын қасиетке де ие. Сондай-ақ, иммунды жүйені қатайтады. Халықтық медицина мынадай емдік тәсілдер ұсынады. Дайындауға қажеттілер: 100 гр бал, 1 дана алоэ жапырағы, 500 гр ешкінің шикі сүті. Дайындау тәсілі. Шыны ыдысқа балды салып, су бұлауында қайнатып ерітеміз. Содан соң ет тартқыштан өткізілген 3 жылдық алоэні салып, 5 минут қайнатамыз. Енді дайын болған қоспаны ешкі сүтіне қосып араластырып, тоңазытқышқа саламыз. 6 сағаттан соң 1 сағат сайын әр 10 кг дене салмағына 50 гр- нан өлшеп, науқасқа беру керек. Бірақ бұл емді жасамас бұрын дәрігермен алдын ала кеңесіп алған дұрыс. Ешкі сүті – жүкті аналарға. Ешкі сүті құрамындағы дәрумендер, микро және макроәлементтері ана ағзасы мен жатырдағы бала үшін өте пайдалы азық болып табылады. Ал сүт құрамындағы кальций баланың сүйегін дұрыс қалыптастыруға септігін тигізсе, болашақ ана тістерінің түсуін және тырнақтарының сынуын болдырмайды. №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 132 Емізулі анаға пайдасы. Емізулі ана күнделікті ешкі сүтін пайдаланса, өзінің ағзасымен қоса баланың ағзасын дәрумендер қорына байытып, жаңадан қалыптасып, дамып жатқан сүйектерін қатайтады. Сондай-ақ, ешкі сүтін үзбей ішетін емізулі ана қаназдық дерті мен дәруменнің жеткіліксіздігінен сақтандырылады. Артық салмақтан арылғысы келетіндерге. Ешкі сүті майлы болғанымен ол ағзаға май жинамайды. Ал құрамы дәрумендерге өте бай бұл сусын, ем-дәм ұстап жүрген адам ағзасын түрлі дәрумендермен қоректендіреді. Ешкі сүті – әлемде. Ешкі сүті жайында әлемдерде былай деген. Швейцария елінде, туберкулез, анемия мен рахит ауруына шалдыққандарды әу бастан-ақ ешкі сүтімен емдеген. АҚШ мамандары ешкі сүті сиыр сүтіне қарағанда адамның физиологиялық қажеттіліктерін оңтайлы қанағаттандырады, сиыр сүтіне аллергиясы бар адамдардың көпшілігі ешкі сүтін жеңіл көтереді деген. Ал канадалық дәрігерлердің айтуынша, ешкі сүті тері мен буын ауруына шалдыққан адамдардың денсаулығына жақсы әсер етеді. Әрі өт тас ауруларын емдеуде, фибромиома мен балалар эпилепсиясын емдеуде аса пайдалы деген екен. Осындай басқа да елдердің пікірлерін тыңдасақ, ешкі сүтін ішу үшін ешкі малын асырау керек дегім келеді. Көрші Өзбекстанда ауруханалар мен перзентханаларды сүтпен қамту үшін арнайы сүтті ешкілерді фермаларда ұстайды. Ал ешкі сүтінен жасалған немесе оны қосып ашытқан өнімдердің пайдасы мол. Белгілі швейцариялық ірімшіктердің атағының құпиясы – сиыр сүтіне ешкі сүтін қосып жасауында болса керек. Балалар сүтханасын ұстау мол қаражатты қажет ететіндіктен өзін-өзі ақтамауы мүмкін. Солардың орнына ешкі фермаларын ұйымдастырса, көптеген тұрмыстық, әлеуметтік мәселелер өз шешімін табар еді. Әрі экономикалық жағынан да тиімді болмақ. Сүтті ешкілерді «бүйен емшек ешкі» деп атайды. Осындай төрт ешкінің сүті шет мемлекеттен әкелінген асыл тұқымды сауын бір сиырдың сүтіне мөлшері жетіп қалатыны таңғаларлық жайт емес. Мәселен, бір сүтті сауын сиыр сегіз ешкінің азығын жейді екен. Атамыз қазақ: «Есің барда, ешкі жи», - деп бекер айтпаған... Қорытынды. Сүт тағамдарын қазақ халқы бір сөзбен «ақ» дейді. Ақтан тағамдар әзірлеуде бірнеше мыңдаған жылдар бойы халық аса бай тәжірибе жинақтай отырып, одан жүзден астам тамақ түрлері мен дайындау әдістерін жасаған. Кейбір сүт тағамдарында түзілетін сүт қышқылы адамның ас қорыту жүйесіндегі шіру процестерінің дамуын тежеп отырады. Адам ағзасына сүт тағамдарының қаншалықты шипалық әсері күшті екенін білсек те, бұлардың кейбіреулерінің емдік қасиеттері бар екенін біле бермейміз. Ол денсаулыққа пайдалы және қоректік қасиеті мол тағам. Келешекте ешкі түлігін өсіру ел экономикасын көтеруге едәуір үлес қосады. Қазақстан экспортқа көптеген мал шаруашылығы өнімдерімен көзге түсуі ықтимал. Соның бірі – ешкі малы. Ешкі бағайық, ағайын. Әдебиеттер 1 Қазақ энциклопедиясы. – 9 том. 18 бөлім. 2 Қазақтың дәстүрі этнографиясы. – Алматы: Алматыкітап, 2006. 3 Қазақтың дарқан дастарқаны. – Алматы: Алматыкітап, 2007. 4 Әжемнің әңгімесі. 5 «Шалқар» энциклопедиясы. №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 133 ТАҢАТАР Альмұхамед Нұрланұлы, дарынды балаларға арналған үш тілде оқытатын Әл-Фараби атындағы арнаулы гимназиясының 2 «А» сынып оқушысы, Алмалыбақ ауылы, Қарасай ауданы, Алматы облысы, Қазақстан Республикасы Жетекшісі: ШЫНТАЕВА Оразгүл Көшекбайқызы, дарынды балаларға арналған үш тілде оқытатын Әл-Фараби атындағы арнаулы гимназиясының бастауыш сынып мұғалімі, Алмалыбақ ауылы, Қарасай ауданы, Алматы облысы, Қазақстан Республикасы «ФАСТФУД» ӨНІМДЕРІ Қарастырылатын мәселелер: кіріспе, «Фастфуд» деген не? Фастфуд өнімдері елімізге қайдан келді? Фастфуд өнімдері неден жасалады? Фастфуд өнімдерінің адам ағзасына тигізетін әсері қандай? Фастфуд өнімдерінің органикалық құрамы қандай? Фастфуд өнімдерін қандай тағамдармен алмастыруға болады? Қорытынды. Кіріспе. Фастфуд (англ fast food – тез тамақтану) тез әзірленетін тамақтар деген мағынаны білдіреді. Фастфуд – өте тез әрі кең қолданылатын тағамдардың бірі. «Фастфуд» термині тағам деген мағынада қолданылады және бұл тағам тез дайындалады, ал бұл тұтынушыға өте қолайлы. Қазіргі уақытта шаурма, сэндвичтер, чебуректер, пицца, чипсы, қуырылған картоп және түрлі газдалған сусындар көп. Бірақ олардың сапасы мен құрамында не бар екен? Жоғарыда аталған барлық тағамдар фастфуд қатарына кіреді. Осындай тағамдармен тамақтанатын адамдар осыны тиімді, ал тамақ пісіруге уақыттың жетіспеушілігіне байланысты, кейбіреулері өздерінің қалаулары бойынша тамақтанады. Осындай тамақтың зиянды екенін, екінің бірі ойлай бермейді, білгендердің өзі қуырылған картоптың қытырлағанын газды сусын кока-коламен шөлін басады. Фастфуд тағамдарын біреулер күнде жеп ішсе, кейбіреулері анда-санда тамақтанады. Тамақты үйде дұрыстап дайындауға мүмкіндігіміз болмағанда, ол бізге қолайлы, тиімді тамақ ретінде көмекке келеді. Ол қымбат емес, бірақ өте қауіпті. Денсаулығымыздың қауіпті жауы әрқашанда жаныңнан табылады, ол есірткі сияқты, қарның аш болғанда қолың өзі тартылып тұрады. Көбі фастфудтардың зиянды екенін түсінеді. Балаларды кішкентай жастан бастап осындай тағамдарға үйретпеген жөн. №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 134 Шынына келсек, кейбіреулері жалқаулықтың арқасында, тағы да біреулер денсаулығына немқұрайлықпен қарағандықтан осындай тағамдармен тамақтанады. Фастфуд сататын дүкендер өздеріне әдемі жарнамаларымен, төмен бағаларымен, жылдам әзірленуімен тұтынушылардын назарын аудартады. Ал біз денсаулығымызға салғырт қарасақ, балаларымыздың ертеңгі күні не болмақ!? Егер сіз осындай тағамдарды жақсы көретіндер қатарына кірсеңіз, онда газеттер мен журналдардағы ақпараттар сіздің пікіріңізді өзгерте алмайды. Дәрігерлердің айтуынша, фастфудпен тамақтануға болмайды. Осындай тағамдардың калориялары өте жоғары, майлар мен консерванттар құрамы өте көп болғандықтан, дәрумендер мүлдем жоқ. Фастфуд өнім түрлері: гамбургер, фри картошкасы, ход дог, сэндвич, донер кебаб, шаурма, пицца. Фастфуд тағамдарының қысқаша тарихы. Жеңіл тағамдардың тарихы ежелгі Римнен белгілі. Ежелгі римдіктер үйлерінен тамақ пісіріп ішпеген. Оның есесіне қалаларында жеңіл тағамдар дайындайтын орындар мен базарлар көп болған. Солардың бірі – ашытқыдан дайындалған және зәйтүн майы жағылған құймақтар мен шелпектер. Содан кейін гамбургерлер сатыла басталды. Қытайда базарларда тез дайындалатын лапша пайдаланылса, Үндістанда, Ресейде әртүрлі шелпектер мен бәліштер таралды. 1920 жылы ең бірінші фастфуд тағамы Америкада қолданысқа ие болды. 1921 жылы Канзаста White Castle атты компания ашылып, алғашқылардың бірі болып гамбургер дайындаған еді. Бұл компания келушілерді гамбургердің бағасының тұрақтылығымен жаулап алды. Бірақ компания басшысы Билли Инграма тағамның сапасы мен құндылығы жөнінде ойламады. 1940 жылдардың соңында White Castle компаниясының мықты бәсекелесі болып McDonald's компаниясы бой түзеді. Сол жылдан бастап McDonald's компаниясы алпауыт компаниялардың бірі болды. Өткен ғасырдың 90-шы жылдары гамбургер кедейлерге арналған зиянды тағам болып есептелінетін. Оны қала көшелерінде ғана үйсіз-күйсіз адамдарға сататын болған. Тек кейінірек бұл тағам ресторандарға жол тартты. Aмерикада әрбір 10 адамның тоғызы кем дегенде айына бір рет McDonald's ресторанына барады. Америкалықтар 1970 жылы фастфудқа 6 миллиард доллар жұмсайтын еді. Бұл көрсеткіш 2011 жылы 142 миллирд долларға өсті. Солтүстік Кореяда Кока-Кола мен Пепси-Кола сатылымда жоқтың қасы. Гамбургер туралы БАҚ-тарда алғаш рет 1894 жылы Los Angeles Times газетінде сөз болды. АҚШ-тың өзінде фастфуд сататын 300 мың ресторан жұмыс істейді. Ричард және Морис Макдональдтар өздерінің алғашқы ресторанын 1949 жылы Калифорния штатындағы Сан Бернардинода ашты. McDonald's Бразилиядағы халықты жұмыспен қамтып отырған ең үлкен компаниялардың бірі болып саналады. McDonald's ресторандары ашылар тұста желі иелері сатып алушылардың ресторанда ұзақ уақыт отыруын қаламағандықтан, бөлмеге ыңғайсыз орындықтар қойып, ойын- сауық автоматтарының болмауына барынша көңіл бөлген. Фри картофельдерінің көпшілік арасында кең етек жайғандығы соншалық, оның сатылымының көлемі шикі картоптардан да асып түсті. Мысалы, тек 2010 жылы американдықтар 3 миллион тонна фри картофелін жеді. Рональд Макдональд америкалық балалар арасында Санта Клаустан соң ең танымал тұлға болып есептелді. Фастфуд тағамдарының кең етек алуы америкалықтардың күрт семіруіне әкелді. №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 135 Бұл тағамдар несімен қауіпті деген сұрақ туындайды. Фастфуд тағамдарын дайындау кезінде бірінші орында маргарин көп мөлшерде қолданылуымен қауіпті. Мамандардың айтуынша: сары майдың маргариннен айырмашылығы, маргарин бұл жасанды өнім, оның құрамында жасанды трансмайлар бар. Фастфуд өнімдерінің органикалық құрамы қандай? - Газдалған тәтті сусындар. Бір стаканда кем дегенде 5 қасық қант болады. Сусындар шөл шақырады! - Қуырылған картоптар – көмірсу және май қоспалары. - Тәтті батондар – қант және химиялық қоспалар жеген сайын тәбетті аша береді! - Шұжықтар, сарделькалар, қайнатылған шұжық, шошқа майы. - Майлы ет сорттары (қуырылған түрде). Фастфуд өнімдерін қандай тағамдармен алмастыруға болады? - Балық; - Жаңғақ; - Бұршақ; - Жасыл салат жапырағы; - Алма; - Сүт; - Жұмыртқа; - Орамжапырақ; - Пияз; - Сарымсақ; - Анар шырыны. №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 136 Оқушылар арасында қолданыста жүрген фастфуд өнімдері мыналар: Сен білесің бе? Бір тәуліктік ас мөлшері: - Ақуыз: 50-120 г; - Майлар 50-60 г; - Көмірсулар: 500/800 г; - Су 10-12 стакан; - Ас тұзы: 20-55 г; - Дәрумендер. Фастфуд туралы қызықты фактілер. Макдональдс Бразилиядағы халықты жұмыспен қамтып отырған ең үлкен компаниялардың бірі болып саналады. Ғалымдардың айтуынша, гамбургер жасау үшін пайдаланылатын еттің түрлері ауру тууына себепші болады. Автокөлік жүргізушілеріне қызмет көрсететін фастфуд дүкені алғаш рет 1919 жылы Калифорнияда A&W Root Beer деген атпен ашылды. 1990 жылы Макдональдстағы фри картофельдерін пісіруге сиыр майы қолданылатыны белгілі болғаннан кейін Мумбайдағы вегетериян үндістер желінің барлық дүкендеріне шабуыл жасап, қиратқан екен. Тез дайындалатын тағам мейрамханаларының маңында тұратын балалар семіздіктен зардап шегеді. Мұны британиялық ғалымдар анықтады және ол жайлы мақала ғылыми журналдардың бірінде жарияланған. Осындай шешімге олар Ұлыбританияның бірнеше ірі қаласында тұратын балалардың арасында зерттеу жүргізгеннен кейін келді. №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 137 Фастфуд өнімдеріне жақын маңда тұратын балалардың 45 пайызы артық салмақ қосуға шалдыққаны анықталған. Сонымен бірге, семіздікке шалынғандардың ішінде 70 пайызы алдағы уақытта да осындай мәселемен зардап шегетін болады екен. Менің ұсынысым: - өнімді аларда мұқият этикеткасын қарап танысыңыз; - өнімнің тым ашық түстілерін алмаңыз; - ұзақ мерзімге созылған өнімді алмаңыз; - құрамы аз болса, дәмдеуіштері мен қоспалары да аз екенін көрсетеді; - егер де сол өнімге қызықсаңыз, оны қолдану мөлшерін азайтыңыз; - кириешки мен чипсыді кішкентай балаларға ұсынбаңыз; - асқазан және ішек аурулары бар оқушыларға мүлдем қолдануға болмайтынын ескеріңіз. Қорытынды. Көне заманғы қағида бойынша: «Ас – адамның арқауы» делінген. Өкінішке қарай, адамдар өзін дені сау және сымбатты сезіну үшін қалай тамақтану керектігін біле бермейді. Тамақтанудың да өзіндік ережелері бар және оларды ескермеуге болмайды. Өйткені тамақтану біздің денсаулығымыздың құрамдас бөлігі екенін есте сақтауымыз керек. Мамандардың айтуы бойынша, көбінесе балалар мен жасөспірімдерде фастфуд әдеттенуді туғызады. Олардың денсаулықтарына үлкен зиян келтіретін гамгурлер, чипсылер және пицца біздің «сүйікті» асымыз болып саналады. Артық салмақ, гастрит және жалпы әлсіздік – осындай зиянды дағдылардың салдары. №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 138 ТОЛЕГЕН Айлана и ГАМБУРГ Алина, ученицы 6 «Е» класса коммунального государственного учреждения «Средняя школа №17», город Кокшетау, Акмолинская область, Республика Казахстан Руководитель: АСЫЛБЕКОВА Кайынжамал Шокуовна, учитель математики коммунального государственного учреждения «Средняя школа №17», город Кокшетау, Акмолинская область, Республика Казахстан МАТЕМАТИКА – ЭТО ЖИЗНЬ Введение. Данная работа относится к разделу проблемно-исследовательскому. Цель работы: выяснить, что значит математика в жизни людей: является второстепенной наукой или математика – это неотъемлемая часть в жизни человечества. Задачи работы: 1) рассмотреть взаимосвязь между математикой и жизнью; 2) проанализировать, как жизнь зависит от математики. Гипотеза. Если математика – второстепенная наука, то законы, которые она изучает знать простому человеку совсем не обязательно, то есть эти законы в обыденной жизни никому не нужны. Практическая значимость. Если гипотеза подтверждается, то можно утверждать, что без математики можно обойтись; если же нет, то без знания математики вся современная жизнь невозможна. Методы исследования: изучение и анализ литературы по данной теме; подбор задач, подтверждающих связь математики с жизнью; сбор и анализ общественного мнения. Теоретическая часть. Вступление. На уроке математики нам поручили подготовить проект. Работая над проектом, мы долго не могли определиться с его темой. Нам все было интересно. Так, изучив в 5-м классе простые и составные числа, нам стало интересно, а есть ли число, которое больше вселенной? Ведь при этом нужно учитывать тот факт, что каждое следующее число больше предыдущего хотя бы на единицу. Оказалось очень трудным делом найти самое большое число. Такие числа оказалось для нас не только трудно прочитать, но и записать. А как же с такими числами, спросите Вы, можно выполнять арифметические действия? Ну конечно, ответят им многие, ведь современные компьютеры достигли потрясающих скоростей быстродействия. Поэтому некоторым, кажется, что в современном мире все можно просчитать, достаточно только взять компьютер помощнее. Но это не так. Ведь до сих пор в мире нет признанной всеми системы наименований больших и сверхбольших чисел. А в словарях, кроме центиллиона, нет названий для чисел, имеющих порядок больше 63 (такое число называют вигинтиллионом). Свою систему наименований для чисел предлагал Архимед. С ее помощью он мог именовать числа вплоть до 1080000000000000000, которое он называл «последним числом». Изучив это, мы убедились в том, что попытка найти самое большое число приводит нас в тупик, так как к любому числу достаточно всего лишь прибавить единицу, чтобы получить число большее данного. Из всего этого мы поняли, что человека окружает громадное количество фактов и явлений, которые в силу своей огромности кажутся далекими и №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 139 недоступными пониманию, но при глубоком изучении становятся близкими, интересными, загадочными… И тут нас осенило. Эврика! Все в мире и в жизни тесно связано с математикой! Вот и нашлась прекрасная тема для проекта: «Математика в жизни людей», или «Математика – это жизнь». Мы специально не ставим никакого знака препинания в конце предложения, так как считаем, что эту фразу можно произнести с разной интонацией: кто-то её произнесет вопросительно, кто-то с восклицанием, а кто-то просто повествовательно. В своей работе мы попытаемся выяснить, так что же для нас математика? Может быть, это жизнь, а может быть, это просто наука, которая является для нас второстепенной и заниматься ею нужно только ученым? Своё исследование мы решили начать с изучения истории математики. Из истории возникновения математики. Возникновение арифметики и теории чисел. Учёные – археологи обнаружили стойбище древних людей. В нём они нашли волчью кость, на которой 30 тысяч лет назад какой-то древний охотник нанёс 55 зарубок. Видно, что, делая эти зарубки, он считал по пальцам. Много тысячелетий прошло с тех пор. Но и сейчас швейцарские крестьяне, отправляя молоко на сыроварню, отмечают число фляг такими, же зарубками. До сих пор в русском языке сохранилось слово «бирка». Теперь так называют дощечку с номером, которой отмечают товар. А ещё 200-300 лет тому назад так называли куски дерева, на которых зарубками отмечали сумму долга. Бирку с зарубками раскалывали пополам. При расчёте половинки складывались вместе, и это позволяло определить сумму долга без споров и сложных вычислений. Первыми понятиями математики, с которыми столкнулись люди, были «меньше», «больше», «столько же». Если одно племя меняло рыбу на сделанные другим племенем каменные ножи, достаточно было положить рядом с каждой рыбой один нож, соответствующий величине рыбы, чтобы сделка состоялась. А вот так выглядело счётное устройство инков, которое состояло из узелков, завязанных на веревках разной длины. Если внимательно приглядеться, то эти узелки чем-то отдаленно напоминают счеты. Для запоминания результатов счёта использовали зарубки, узелки и т.п. Были и более экзотичные варианты. Например, такие математические таблицы древних, обнаружены на территории современной Армении. Одна из древнейших нумераций, дошедших до нас в древних папирусах и рисунках, была – египетская. Для записи чисел египтяне использовали картинки- иероглифы. Как писать, так и считать тогда умели только специально обученные люди, для простых людей счет был так же недоступен, как и письменность. Эта система применялась в Древнем Египте при торговле и сборе податей, особенно распространившись при постройке Великих Пирамид, и постепенно угасла вместе с кастой строителей и счетоводов, при упадке Египта и подчинении его власти Александра Македонского. Но прошло много тысячелетий, прежде чем люди научились пересчитывать предметы. Для этого им пришлось придумать названия для чисел. Недаром ведь говорят: «Без названия нет знания». О том, как появились имена у чисел, учёные узнают, изучая языки разных народов и племён. Ведь, как известно, учёные считают, что сначала названия получили числа 1 и 2. Когда римляне (в древности они говорили на латыни) придумывали имя числу 1 (солюс), они исходили из того, что Солнце на небе одно. А название для числа 2 во №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 140 многих языках связано с предметами, встречающимися попарно, - крыльями, ушами, руками и т.д. А есть более экзотичные варианты. Например, на языке некоторых папуасских племён (о. Новая Гвинея) числа назвали так: 1 – «урапун», 2 – «оказа», 3 – «оказа- урапун», 4 – «оказа-оказа», 5 – «оказа – оказа – урапун», 6 – «оказа – оказа – оказа» и «много», как самое большое число. Правда, интересно! Но тогда как, же считать такими числами расстояния до звезд, размеры галактики, или как этими числами папуасские племена обозначали бы мельчайшие размеры атома?! Античная математика. Третий век до нашей эры был золотым веком античной математики. В 389 году до н. э. Платон основывает в Афинах свою школу – знаменитую Академию. В III веке до н. э. в городе Александрия Птолемей I основал Дом Муз и пригласил туда виднейших учёных. Это была первая академии, с богатейшей библиотекой, которая к I веку до н. э. насчитывала 70000 книг. Но самая громкая слава выпала на долю трёх великих геометров античной математики – это, конечно же, Евклид, Архимед и Апполоний Пергский. Евклид (написал книгу «Начала», авторитет которой был и остается огромным более 2000 лет), Архимед (развил метод вычисления площадей и объёмов геометрических фигур и тел), Аполлоний Пергский (автор исследования сечений геометрических тел). А такие два достижения греческой математики далеко пережили своих творцов: 1) греки построили и представили миру математику как целостную науку; 2) греки провозгласили, что законы природы постижимы для человеческого разума. Страны ислама. Математика Востока, в отличие от греческой, всегда носила более практический характер. Основными областями применения математики были торговля, ремесло, строительство, география, астрономия, механика, оптика. Преследование греческих учёных-нехристиан в Римской империи V-VI веков вызвало их массовое бегство на восток, в Персию и Индию. При дворе Хосрова I они переводили античных классиков на сирийский язык, а два века спустя появились арабские переводы этих трудов. Так было положено начало ближневосточной математической школе. Большое влияние на неё оказала и индийская математика, также испытавшая сильное древнегреческое влияние. В начале IX века научным центром халифата становится Багдад, где халифы создают «Дом мудрости», в который приглашаются виднейшие учёные всего исламского мира – сабии (потомки вавилонских жрецов- звездопоклонников), тюрки и другие. На западе халифата, в испанской Кордове, сформировался другой научный центр, благодаря которому античные знания стали понемногу возвращаться в Европу. Ряд интересных математических задач, стимулировавших развитие сферической геометрии и астрономии, были задачи о расчёте лунного календаря, об определении киблы – точного направления на Мекку. В целом, эпоха исламской цивилизации в математических науках может быть охарактеризована не как эпоха поиска новых знаний, но – как эпоха передачи и улучшения знаний, полученных от греческих математиков. Средневековье, IV-XV века. В это время мы можем отметить расцвет математики как науки. В конце XII века на базе нескольких монастырских школ был создан Парижский университет. Возникают Оксфорд и Кембридж в Британии. Первым крупным математиком средневековья стал Леонардо Пизанский, известный под прозвищем Фибоначчи. Математика у русского народа. Интерес к науке на Руси появился рано. Сохранились сведения о школах при Владимире Святославовиче и Ярославе Мудром (XI век). №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 141 Русский народ создал свою собственную систему мер: 1 миля = 7 верстам ( 7,47 км), 1 верста = 500 саженям ( 1,07 км), 1 сажень = 3 аршинам = 7 футам ( 2,13 м), 1 аршин = 16 вершкам = 28 дюймам ( 71,12 см), 1 фут = 12 дюймам ( 30,48 см), 1 дюйм = 10 линиям ( 2,54 см), 1 линия = 10 точкам ( 2,54 мм). Интересно, что на Руси когда говорили о росте человека, то указывали лишь, на сколько вершков он превышает 2 аршина. Поэтому слова «человек 12 вершков роста» означали, что его рост равен 2 аршинам 12 вершкам, то есть 196 см, или о богатырях говорили: «Богатырь, косая сажень в плечах», т.е. у такого человека по диагонали от мизинца левой руки до пятки правой ноги почти 2 метра 13 сантиметров. Искусство счета. Изучив этот материал, мы поняли, что искусство счета развивалось с развитием человечества. На ранних ступенях развития общества люди почти не умели считать. В те времена, когда человек лишь собирал в лесу плоды и охотился, ему для счета хватало четырех слов: один, два, три и много. Это был еще не счет, а лишь его зародыш. Именно так считают и сейчас некоторые племена, живущие в джунглях Южной Америки. Впоследствии способность различать друг от друга небольшие совокупности развивалась; появились слова обозначающие числа «четыре», «пять», «шесть», «семь». Последнее слово длительное время обозначало также неопределенно большое количество. Народные пословицы сохранили память о появлении названий числа 7. К примеру, такие, как: «Семь раз отмерь – один раз отрежь», «У семи нянек дитя без глазу», «Семь бед – один ответ», «Семеро одного не ждут» и другие. Однако когда люди начали заниматься животноводством и земледелием, то им уже стало необходимо пересчитывать коз в стаде или количество корзин с выращенными плодами (которых было больше семи), заготовленными на зиму. Поэтому счет получил свое дальнейшее развитие. Способов счета было придумано немало: делались зарубки на палке по числу предметов, завязывались узлы на веревке, складывались в кучу камешки. Такой вид счета носит название унарной системы счисления, т.е. система счисления, в которой для записи числа применяется только один вид знаков. Но палку с зарубками с собой не возьмешь, да и камни таскать не очень приятно, а пастуху нужно знать, не отбилась ли какая коза от стада. И тут на помощь приходят пальцы рук – отличный счетный материал, кстати. Таким образом, можно сделать первый вывод: древний человек хотел учитывать вещи, которыми он владел. Сколько у него инструментов? Сколько оружия? Сколько животных? Жизнь наших предков была намного проще, но даже они вынуждены были прибегать к использованию числа. Продолжая изучать литературу по данной теме, мы заметили, что математика – это не только стройная система законов, но и уникальное средство познания красоты. А красота многогранна и многолика. Рассмотрим применение математики в окружающей нас жизни. Применение математики в окружающей нас жизни. Математика в мире растений. Мир растений – величайшее чудо природы, царство красоты и наше целительное богатство. Изучением лекарственных растений занимается наука фитотерапия. Конечно, в этой науке математика играет не последнюю роль. О том, что и здесь применяется математика, мы можем найти сколь угодно много подтверждений. Перелистывая учебник математики, мы с интересом прочитали эту задачу, и хотим её вам представить. Математика в жизни животных и насекомых. Мир животных и насекомых – богатый и разнообразный мир живых существ. Этот мир, скажете вы, изучает раздел биологии – зоология. Но позвольте Вам всем возразить! Ведь и здесь не обойтись без №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 142 математики. Вы когда-нибудь обращали внимание на симметрию крыльев бабочки, на причудливые узоры змеиной кожи, а какие есть красивые по цвету морские и аквариумные рыбки, ведь мы смотрим на них как завороженные. Да таких примеров можно приводить и приводить. Вот, к примеру, пчёлы – удивительное творение природы. Они маленькие экономисты. Пчелиные соты представляют собой пространственный паркет (шестигранные призмы), поскольку заполняют пространство так, что не остаётся просвета. Это математический шедевр из воска. А пауки умудряются плести свои паутины, соблюдая строгие пропорции. Как это возможно, ведь пчёлы и пауки не знают высшей математики? Математика геометрических тел и фигур. Тела и фигуры изучает раздел математики, который называется геометрией. Эта наука возникла в Древней Греции исключительно из практических целей, для измерения участков земли. В том, что с фигурами и телами мы имеем дело в жизни, убеждать, думаем, никого не придётся. Математика и культура. Нам стало интересно, а какое отношение имеет математика к культуре: ведь это и памятники архитектуры, прекрасные скульптуры и, в конце концов, это и живопись. Неужели и здесь мы можем наблюдать «незримое» влияние математики на культуру?! А начать решили с удивительных архитектурных памятников. Даже сейчас, когда он стоит на развалинах, Парфенон в Афинах – это одно из самых знаменитых сооружений в мире. Он был построен в эпоху расцвета древнегреческой математики. Фасад Парфенона вписывается в прямоугольник, стороны которого образуют так называемое золотое сечение. Длина прямоугольника больше его ширины примерно в 1,6 раза. А это соотношение в математике принято считать «золотой пропорцией». Золотое соотношение мы можем увидеть и в пирамиде Хеопса, и в здании собора Парижской Богоматери, и в храме Василия Блаженного на Красной площади. Золотая пропорция применялась многими античными скульпторами. Известна золотая пропорция статуи Аполлона Бельведерского: рост изображённого человека делится пупочной линией в золотом сечении (талия делит совершенное человеческое тело в отношении золотого сечения примерно 625 , 1 8 13 ). Скульпторы утверждают, что пропорции мужчин ближе к золотому сечению, нежели пропорции женщин (однако, женщина в обуви на каблуках может оказаться ближе к золотым пропорциям). Ещё в эпоху Возрождения художники открыли, что любая картина имеет определённые точки, невольно приковывающие внимание, так называемые зрительные центры. Таких точек всего 4, они делят величину изображения по горизонтали и вертикали в золотом сечении. Данное открытие у художников того времени получило название «Золотое сечение» картины. Переходя к примерам в живописи, нельзя не остановить своего внимания на творчестве Леонардо да Винчи. Портрет Моны Лизы привлекает нас тем, что композиция рисунка построена на «золотых треугольниках». На замечательной картине И.И. Шишкина («Сосновая роща») так же просматриваются мотивы золотого сечения. Наличие в картине вертикалей и горизонталей, делящих её в отношении золотого сечения, придаёт ей характер уравновешенности и спокойствия. Золотое сечение можно встретить в бытовых предметах и шрифтах. Математика в живой и неживой природе. Ещё Гете подчёркивал тенденцию природы к спиральности. Паук плетёт паутину спиралеобразно. Спирально закручивается смерч. Испуганные стада животных разбегается по спирали, а косяки №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 143 рыб как бы мелькают мимо сети тоже по спирали. Молекула ДНК закручена двойной спиралью. Спираль мы можем увидеть в расположении семян подсолнечника, в шишках сосны, кедра ананасах, кактусах и т.д. Спираль создает не только красоту и порядок, но и модель бытия. Снежинки: ярче примера очаровательной красоты и порядка в природе вы не найдете. Изучением снежинок занимался знаменитый Рене Декарт. А вообще-то, снежинки – это звёздчатые многоугольники. Они очаровательны ещё и потому, что они симметричны. А симметрия, как сказал Г. Вейль: «Симметрия – это идея, с помощью которой человек веками пытался объяснить и создать порядок, красоту, совершенство». Проанализировав приложение математики в окружающей нас жизни, хочется заметить, что красота помогает с радостью воспринимать окружающий мир, а математика даёт возможность открывать всё новые и новые слагаемые красоты. Изучив весь представленный вам материал, мы поняли, что о математике можно говорить вечно. Наверное, поэтому и символ вечности «∞» (бесконечность) мог появиться только с развитием этой науки «Математика». Мы решили перейти к практической части исследования и для начала провели небольшой социологический опрос, который должен нам помочь подтвердить или опровергнуть выдвинутую ранее гипотезу: если математика второстепенная наука, то законы, которые она изучает знать простому человеку совсем не обязательно, то есть эти законы в обыденной жизни никому не нужны. Практическая часть. Прежде чем сделать окончательный вывод, что для нас математика, мы предлагаем изучить результаты социологического опроса. Цель опроса – изучение общественного мнения по данной теме. Опрос вёлся по следующим направлениям: 1) математика – это жизнь, 2) нужна ли математика в жизни людей, 3) где находит свое применение математика. Опрос проводился среди следующих категорий: 1) учащиеся 6 «А», 11 «А», 11 «Б» классов СШ №17, 2) учителя СШ №17 (выборочно), 3) родители 6 «Е» и 11 «В», 11 «Б» классов (выборочно). В опросе приняли участие 100 человек. Вот что у нас получилось: I направление. Математика – это жизнь. Результаты данного направления говорят о том, что математика является жизнью для 90 человек из числа всех опрошенных, для 8 человек математика – это просто наука, 2 человека затруднялись ответить, что для них математика. II направление. Нужна ли математика в жизни людей? Данная диаграмма показывает, что математика нужна 90% (90 человек из 100) и не нужна 10% (10 человек из 100). III направление. Где находит свое применение математика? Ответы на этот вопрос приведены в следующей таблице. В быту 17 На ней держится мир 26 В любой профессии 15 Нужна везде 11 Чтобы получить хорошее образование 10 Стать учёным 7 Во всех науках 9 В музыке 5 Всего: 100 человек. Так отвечали не только дети, но и взрослые. №№1-4(69-72), қаңтар-сәуір, январь-апрель, January-April, 2015 ISSN 2307-0188 Ġylym ža̋ne bìlìm ġasyry – Vek nauki i obrazovaniâ – Science and education century ___________________________________________________________________ 144 Заключение. Результаты исследования. Итак, гипотеза, которую мы выдвинули в начале нашего исследования, на практике не подтвердилась. Следовательно, предположение о том, что математика – это второстепенная наука, неверно. Таким образом, на основании изученной литературы и результатов общественного мнения, мы можем сделать вывод о том, что без знания математики вся современная жизнь невозможна. Например, у нас не было бы хороших домов, т. к. строители должны уметь измерять, считать, сооружать. Наша одежда была бы грубой, т. к. её нужно хорошо скроить. Не было бы ни железных дорог, ни кораблей, ни самолётов, никакой промышленности и тысячи других вещей составляющих жүктеу/скачать 6,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|