Х. Досмұхамедов атындағы Атырау му хабаршысы №4(39), 2015

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
229 
 
Әдебиеттер тізімі 
1
 
Литературная энциклопедия терминов и понятий.- М., НПК. Интелвак, 2003. – С. 
1954. 
2
 
О  психологической  прозе.  Гинзбург  Л.О.  –  Ленинград.  Художественная 
литература, 1977.- С.286. 
3
 
Майтанов  Б.  Қазақ  романы  және  психологиялық  талдау.  –  Алматы:  «Санат», 
1996.- Б.10. 
4
 
Пірәлиева  Г.  Қазақтың  көркем  прозасындағы  психологизм  және  оның  бейнелеу 
құралдары. – Алматы, 2007. – Б.9. 
 
Резюме 
В  статье  показывается,  как  в  поэме  «Курмангазы»   Хамита  Ергалиева, 
посвященном  Курмангазы  Сагырбайулы,  основателю  жанра  кюя,  раскрывается 
внутренний мир персонажей. 
 
Summary 
 
The article shows how in the poem "Kurmangazy" by Khamit  Ergaliev  dedicated  
to famous  Kazakh composer Kurmangazy Sagyrbayuly, the founder of the genre of kui, 
is revealed the inner world of the characters. 
Қабылданған күні 11.11.2015 ж 
 
 
ӘОЖ 37.026.9-053.5 
 
А.Ж. Киюазова, Г.Қ. Шұғаева 
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті 
Қазақстан Республикасы, 060011, Атырау қ., Студенттер даңғылы, 212 
E-mail:Akj_84@mail.ru 
 
КІШІ МЕКТЕП ЖАСЫНДАҒЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ 
ОЙЛАУЫН ДАМЫТУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ 
 
Аңдатпа  
 
Бұл  мақалада  бастауыш  мектептің  алдында  тұрған  негізгі  мақсат  – 
оқушыларға білім бере отырып, ойлау қабілетін дамыту, оқуға ынтасын ояту, зейінін 
ашу,  қызығушылығын  арттыра  отырып,    кіші  мектеп  жасындағы  оқушылардың 
шығармашылық ойлауын дамыту мәселелері қарастырылады.  
Негізгі сөздер: 
ойлау, кіші мектеп жасы, шығармашылық ойлау, оқыту үрдісі, 
оқушы. 
 
КІРІСПЕ 
 
Өмір  адамның  алдына  күрделі  де,  кезек  күттірмейтін  мәселелерді  үнемі 
қойып 
отырады. 
Мұндай 
проблемалардың, 
қиындықтардың, 
күтпеген 
жағдаяттардың  болуы  бізді  қоршаған  ортада  әлі  де  шешілмеген  көптеген  белгісіз 
нәрселердің  бар  екендігін  көрсетеді.  Бұл  яғни,  айналадағы  әлемді  одан  әрі  тану 
керектігін,  жаңа  үрдістерді,  ерекшеліктерді,  адам  мен  заттар  арасындағы 
арақатынасты  білуге  бағытталған  жаңалықты  ашуды  қажет  ететіндігін  көрсетеді. 
Сондықтан да, мектеп өміріне уақыт талабына сай қандай да бір ағымдар енсе де, 
оқу  бағдарламасы  мен  оқулықтар  өзгерсе  де,  оқушылардың  интеллектуалды 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
230 
 
қызметінің  мәдениетін  қалыптастыру  мектептің  ең  маңызды  білім  берушілік,  
тәрбиенің негізгі міндеттерінің бірі болып қала береді.  Интеллектуальды даму -  бұл 
жас ұрпақты дайындаудың маңызды жағы болып табылады.  
 
Мектеп  оқушыларына  тәрбие  беру  тұжырымдамасында  жеке  тұлғаның 
қалыптасуы  үздіксіз  күрделі  үрдіс  болғандықтан,  әрбір  оқушыға  жеке  қарап,  оның 
өзіне  тән  саналы  өзіндік  әрекет  жасай  алатын  қабілетін  оятып,  оқушыны  дамыту 
мектеп алдындағы бір міндет.  
 
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 
 
Кіші  мектеп  жасындағы  оқушылардың  танымдық  қызығушылығын 
қалыптастыру  -өз  бетінше  жұмыс  жасауға  үйретудің  жолдары  болып  табылады. 
Сондықтан, бұл мәселе оқушылардың ғылыми таным әдістерін, логикалық ойлауын, 
ғылыми  заңдылықтарды  түсіну,  практикалық  міндеттерді  шешуге  бағытталуы  тиіс. 
Осыған  орай  балалардың    білімді,    дағдыны,    өздігінен  білім  алуға  дағдылануы 
олардың оқу әрекетінің негізгі мақсаты мен міндеті.  
 
Бұл  мәселенің  маңыздылығы  мен  қасиеттілігіне  М.Жұмабаев,  Т.Сабыров, 
Ж.Б.Қоянбаев,  П.Я.Гальперин,  И.Я.Лернер,  В.П.Паламерчук  т.б.  ғалымдар  ерекше 
мән береді.  
 
Психология    ғылымдарының  докторы  Қ.Жарықбаев  қазіргі  таңдағы  оқу 
процесіндегі  білім  алу  мен  өз  бетінше  жұмыс  жасау  білік,  дағды,  икемдеріне  баса 
қатты  назар  аударған.  Ең  алдымен  бала  өз  жұмысын    не  үшін,  қандай  мақсатпен 
жасау  керектігін,  ол  қандай  жаңа  нәтиже  беретінін  білсе,  онда  оқушы  әрекетінің 
саналылығы артпақ. Оқу  жұмысының мақсат  – міндеттеріне сай баланы өз бетімен 
жұмысын  жоспарлай  білуге,  уақытты  дұрыс  пайдалануға,  өз  әрекетін  қадағалауға, 
бағалауға, қысқаша айтқанда, өзін – өзі басқаруға дағдыландыру маңызды мәселе.          
 
Қазақтың белгілі психологы Қ. Жарықбаев “Ойлау – тек адамдарға ғана тән 
психикалық процесс. Ой – сыртқы дүниені бейнелеудің ең жоғарғы формасы болса, 
сөз  – ойды басқа  адамдарға  жеткізетін  құрал”,  -  деген.  Ғалым  ойлау  мен  сөйлеуді 
байланыстырып,  сөз  бен  ойлаудың  арқасында  ғана  олар  бірінің  білгенін  екіншісі 
біліп, ақыл – ойын молайта түсетінін айтқан [1].  
 
Қ.Жарықбаевтың  ойлау  туралы  анықтамасымен  бірге,  Қоянбаевтар  да 
өздерінің  “Педагогика”  атты  еңбегінде  ойлауға  мынадай  анықтама  береді:  “Ойлау 
деп  заттар  мен  құбылыстардың  арасындағы  табиғи  байланыстарды  бейнелейтін 
психикалық процесті айтады” [1]. 
 
Ал  Д.В.Ивлев,  Ж.Пиаже,  Н.Ахта  еңбектеріне  сүйенсек,  психологияда  ойлау 
түрлері  мен  оларды  топтастыру  бірнеше  бағытта  жүзеге  асатынын  тұжырымдауға 
болады: 
1)
 
өз кезегімен өрістей дамыған ойлау және қарқынды, кезеңдері қайталанбаған, 
мазмұны толық ұғылмаған ойлау; 
2)
 
шешілуі 
қажет 
мәселенің 
қайталанбастығы 
мен 
жаңалығына 
орай 
шығармашылық ойлау [2]. 
 
Шығармашылық  ойлау  жаңа  идеяларды  туындатуға  бағытталған.  Оның 
нәтижесінде қандай да бір мәселенің,  проблеманың саны, негізгі шешімі табылады. 
Шығармашылық ойлаудың барысында танымдық іс - әрекеттің төркініне, ішкі мән – 
мағынасына,  құнына, мақсатына сай жаңа ой – пікір құрылымдары пайда болмақ.  
Шектен тыс сыншылдық, іштей шек қоюшылық, асығыс шешім қабылдау, ескі білімді 
қолдануға  әуестік,  тартыншақтық шығармашылық ойдың  дамуына  кедергі  болатын 
факторларға жатады. 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
231 
 
 
“Шығармашылық” сөзінің мағынасы  “шығу”, “ойлап табу” дегенді білдіреді. 
Көрнекті  психолог  Л.Выготский  жаңалық  ашатын  әрекетті  шығармашылық    деп 
атаған.  Ал    Я.Пономарев  оны  даму  ұғымымен  байланыстырды.  Соңғы  кездері 
шығармашылық  сөзімен  жаңалық,  бастамашылық,  белсенділік  ұғымдары  қатар 
қолданып жүр [3]. 
 
Ал,  көрнекті  педагогтар    К.Ушинский,    Ы.Алтынсарин,    А.Макаренко, 
Ж.Аймауытовтар  болса өз еңбектерінде оқушының шығармашылық ойлауына бағыт 
–бағдар беруді басты нәрсе деп қарады [4]. 
 
Осы  ұлы  педагог  –  психологтардың  еңбектерін  басшылыққа  ала  отырып, 
ғылымдағы шығармашылық еңбектің төрт кезеңін атап көрсетейік: 
1. Идеяның пайда болуы; 
2. Ойдың жетілуі, жетіспеген деректерді іздеу; 
3. Соңғы нәтижені сезіп, түсіну; 
4. Тексеру. 
 
Шығармашылық  –  білім    көзі.  Ал  бүгінгідей  күрделі  әлеуметтік  – 
экономикалық жаңартулар тұсында шығармашылық ойлау қабілеттері басты нысана 
болып  саналады.    Оқушыда  шығармашылық  ойлау  қабілетінің  болмауы  үлкен 
маңызды мәселе. 
 
Баланың шығармашылық ойлау қабілеті өз бетінше жаңа бір бейне құруымен 
сипатталады, яғни бала іс  - әрекеттің қандай түрінде болсын жаңалық аша алады, 
жасампаздық  бейне  жасау  арқылы  өзіндік    жеке    даралық    дамудың  бір  көрінісін 
байқатады.  Соңғы  жылдары  С.Л.Рубинштейн,  А.В.Брушлинский,  Я.А.Пономарев, 
О.К.Тихомеровтың  шығармашылық  психологиясы  туралы  еңбектері  жүргізілген 
зерттеу жұмыстарының  негізін  қалады. Онда   тәжірибелік және ой жұмыстарының 
қарапайым  дағдылары,  адамгершілік–жігерлік  сапалар  мектепте  оқытудағы  аса 
мәнді  қасиеттер  болады.    Шығыстың  әйгілі  ойшылы  Әл–Фараби  адамның  ақыл  – 
ойын,  қабілеттерін  дамыту  арқылы  оны  бақыт  жолына  жеткізу мәселесіне  бірнеше 
еңбектер арнаған. Ол өз еңбегінде қабілеттер өзінен–өзі табиғат тудырған қалпында 
бақытқа  жеткізе  алмайтындығына,  оларды  бағыттау,  тәрбиелеу,  дамыту  керек 
екендігіне тоқталған [5]. 
 
Шығармашылық ойлау – өте күрделі психологиялық үрдіс болып табылады.  
Ол  адамға  ғана  тән.  Жай  ойлап,  жаттап  алғанан  гөрі  өз  ізденісінің  нәтижесі  мен 
шығармашылық ойлау әрекетінің жемісі болған жағдайда ғана оқушы білімді терең 
меңгере алмақ. Оқушының өзіне деген сенімін арттырып және іс  - әрекетін демеп, 
қабілетін  дамытып,  шығармашылық  жұмысының  бастамасына  нұсқау  беріп, 
үйрететін  –  ол  мұғалім.  Білім  беру  ісіндегі  басты  бағдар  -  оқушылардың 
шығармашылық  мүмкіндіктерін  дамыту  және  оларды  шынайы  өмірдегі  дара  тұлға 
етіп  дайындау.  Ол  үшін,  алдымен,  өз  таңдаулары  бойынша  оқытудың  ұстанымын 
жүзеге асыру, яғни денсаулығын, дамуын, қызығуын ескеріп, өз дәрежелеріне қарай 
мүмкіндіктерін  ашу.  Қазіргі  оқыту  үрдісінің  сапасын  арттырудың  басты  құрамды 
бөлігі  –  жақсы  түсінікті  тілмен  жазылған  оқулықтар  болып  отыр.  Бұрынғы  әдіске 
арналған  оқу  үрдісінде  мұғалімге  басымырақ  көңіл  бөлінсе,  ал  қазір  оқу  үрдісінде 
бала  белсенділігін  көрсетуі тиіс  болып отыр.  Оқытудың  негізгі  мақсаты  өз  бетінше 
дами  алатын  жеке  адамды  қалыптастыру  болғандықтан,  оқушылар  өз  бетінше 
танымдық әрекет етудің әдістері мен дағдыларын меңгерулері керек. 
 
Қазіргі  таңда  білім  беру  жүйесінің  алдына  қойған  міндеттерін  оқушының 
шығармашылық  ойлауын  қалыптастырудың  жаңа  әдістерінсіз  жүзеге  асыру  мүмкін 
емес.  Оқушының  шығармашылық  ойлауын  қалыптастыру  оқу-тәрбие  жұмысының 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
232 
 
маңызды  бөлігі  болып табылады.  Жан-жақты  толық  әдістемелік әдіс  туралы  пікірді 
Н.Менчинскаяның  оқушының  ақыл-ойының  дамуы  жайлы  зерттеулерінен  білуге 
болады.  “Ақыл-ойдың  дамуын  үстіңгі,  сыртқы  және  тереңірек  қабаттардан  немесе 
пластылардан  тұратын  көп  деңгейлі  құбылыс  деп  қарастырған  жөн.  Білім  –  үстірт 
күйде болатын үстіңгі қабат. Ал тереңірек пласт – білімді алу және қолдану үрдісінде 
ақыл-ой операцияларын орындай алу және ақыл ой әрекетінің тәсілдерін меңгеру. 
Үшінші  пласт  –  ақылдың    белгілі  бір  сапасының  немесе  қасиетінің  қалыптасуы: 
белсенділік және өзіндік әрекет, шығармашылық, икемділік, сын көзбен қарау” [6]. 
 
Англия,  Австралия,  Ирландия  сияқты  шетелдік  мемлекеттерде  ойлауға 
үйрететін  арнайы  оқу  материалдары  қолданылады.  Тура  оқыту  пәннің  мазмұнын,  
оқушының  ойлау  дағдысын, жалпы  ақыл-ой  қабілетін,  дағдысын  тексере  алмайды. 
Оларды  арнайы  тапсырмалардың  көмегімен  ғана  тексеріп  анықтап,  дамытуға 
болады.  Ал  ойлауға  бейімдеудің басты  дидактикалық  құралы  – оқу-танымдық  тест 
тапсырмалары.  Оның  арнайы  мазмұны,  құрылымы  баланың  шығармашылық  ойлау 
әрекетін дамытуға арналған алуан түрлі тапсырмалар жүйесі болады. Оқушылардың 
өзіндік    жұмысы  оқыту  әдісі  де,  оқыту  принципі  де  емес,  ол  –  оқушының  күрделі 
әрекеттерінің  бір  түрі  немесе  оқу  жұмыстарының  арнайы  бір  формасы  болып 
есептеледі.  Оқыту  үдерісі  –  екі  жақты  үдеріс  болғандықтан,  оқушылардың  өзіндік 
жұмысы  міндетті  түрде  мұғалімнің  басшылығымен,  сонымен  қатар  оқушылардың 
қызығушылығын өз ықыласымен жасайтын әрекетін де керек етеді.  
 
ҚОРЫТЫНДЫ 
 
Қазіргі таңда  психология ғылымының  өзекті  де,  өткір  мәселелерінің  бірі 
оқушылардың  білім  сапасын  арттыру,  оқыту  мәселесін  жақсарту  болып 
отырғандықтан  қоғамның  жаңа  талап  –  тілектері  мен  әлeуметтік  сұранысын 
қамтамасыз  ету  мақсатында  шығармашылық  тұрғыда  ойлайтын,  тәуелсіз  жеке 
адамды,  дербес  шешім  қабылдауға  бейім  ұрпақты  тәрбиелеу  –  бүгінгі  күнде  аса 
маңызды мәселе. 
 
Бастауыш мектептің алдында тұрған негізгі мақсат – оқушыларға білім бере 
отырып  ойлау  қабілетін  дамыту,  оқуға  зейіні  мен  ынтасын  ояту,  қызығушылығын  
арттыру  болып  табылады. Бастауыш мектеп кезеңінде  алған  білімдерді бала  өз іс-
әрекетінде  қолдануға  машықтанады  және  ой  қорытынды  жасай  алады,  ойлау 
қабілетінің  дамуы анық көріне бастайды [1].  
 
Мектеп жасындағы баланың ақыл – ой еңбегі белсенді әрекет болуға тиісті. 
Ол  оқушының  жалпы  психикалық  даму  ерекшеліктеріне  байланысты  болады. 
Оқушының  ақыл  –  ой  әрекеті  оның  қажеттері  мен  қызығулары,  сезімі  мен  еркі 
сияқты  үрдістермен  іске  асады.  Кіші  мектеп  жасындағы  оқушылардың  ақыл  –  ой 
еңбегін  белгілі  жүйемен  жасауға,  оның  жалпы  мәдениетін  өздігінен  әрекетін 
қалыптастырып отыруымыз керек. 
 
Сондықтан  балаларды  оқыту  –  тәрбиелеу  барысында,  оларда  көрінген 
қабілеттер  мен  дарындылықты  ескермей  қалмай,  оқушыларға  жеке  даралық  әсер 
етудің әртүрлі әдістерін қолдана отырып, оны дамытуымыз керек.  
 
Қазіргі  кезде  қоғамда  шығармашылықпен  ойлайтын,  креативті,  кез  келген 
мәселені  шешуде  өзгелерге  ұқсамайтын  шешімдер  ұсынатын  адамдарға  сұраныс 
артуда.  Өмірде  үлкен  жетістіктерге  жету  үшін  шығармашылық  ойлауды  ертерек 
дамытсақ, ол өз нәтижесін беретіні сөзсіз.  
 
 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
233 
 
Әдебиеттер тізімі 
1
 
Жарықбаев Қ. Психология. – Алматы: Мектеп, 1982.– 280 б.  
2  Жарықбаев Қ. Жантану негіздері. – Алматы: Кітап, 2002. – 415б.  
3  Қасымжанов А., Келбұғанов Ә. Ойлау мәнері. – Алматы, Қазақстан,1986.–184б. 
4  Аймауытов Ж. Психология. – Алматы, Рауан, 1995. – 312б.  
5  Мұқанов М.М. Бақылау және ойлау. – Алматы, Қаз.мем.бас, 1959. – 120б. 
6  “Қазақстан мектебі” № 2, 2006 
 
Резюме  
 
 В этой статье рассматривается проблема  развития  творческого мышления 
младших  школьников,   которое   является  основной   целью   начальной  школы. 
Формирование  познавательного  интереса  учащихся  младшего  школьного  возраста 
являются  способы,  чтобы  узнать,  как  работать  самостоятельно.  Таким  образом, 
вопрос  о  логическом  мышлении  школьников,  методы  научного  познания,  научное 
понимание  закона   должны  быть  направлены  на  решение  практических 
задач.Прежде всего, учить  и воспитывать школьников, чтобы они понимали какие 
цели поставлены перед ними. 
 
Summary 
 
This article discusses the issue of development of creative thinking of pupils of 
primary  school  which  the  main  aim  is  in  a  primary  school.  The  formation  of  cognitive 
interest  of  them  are   implemented  with  ways  to  learn  how  to  work  independently. 
Therefore, the  problem  of  pupils'  logical  thinking,  the  methods of  scientific  knowledge, 
scientific  understanding  of  the  law,  should  be  directed  to  the  solution  of  practical 
problems. First of all, it is necessary to teach and educate pupils so that they understand 
what goals have put before them. 
Қабылданған күні 11.11.2015 ж 
 
 
УДК 372.41 
 
А.К. Ризуанова,  Л.Е. Койшигулова, А.У. Муханбетжанова, Ж.К. Токабасова 
Атырауский   государственный  университет им. Х.Досмухамедова 
Республика Казахстан, 060011, г. Атырау, пр. Студенческий, 212 
 
PАЗВИТИЕ РЕЧЕВОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ У  ШКОЛЬНИКОВ В НАЧАЛЬНОЙ 
ШКОЛЕ 
 
Аннотация 
В статье  рассматривается  процесс речевого развития в начальной школе.  
Изучение  различных   методик  и  технологий   по  развитию   чтения,  представлена 
технология  обучения  чтению  детей  начальной  школы,  создание  условий  для 
развития основных видов деятельности школьников в процессе обучения чтению. 
Ключевые  слова: 
обучение  школьников,  речевые  и  мыслительные    процессы, 
освоение навыков, интенсификация, речевое развитие. 
 
ВВЕДЕНИЕ 
Овладение  навыками  чтения  становится  одним  из  основных,  базисных 
моментов  образования,  т.к.  является  частью  процесса  речевого  развития. 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
234 
 
Одновременно  чтение  выступает  одним  из  важнейших  способов  получения 
информации.  Оставляя  процесс  овладения  навыками  чтения  на  первые  годы 
школьной  жизни,  взрослые  ставят  ребенка  в  сложную  ситуацию:  поток 
информации,  необходимый  для  усвоения,  резко  возрастает  со  вступлением  в 
школьную  жизнь.  По  мере  накопления  опыта  общественного  развития  неуклонно 
растет  количество  информации,  необходимой  для  усвоения  каждым  новым 
поколением. В связи с этим процесс овладения элементарными базовыми знаниями 
и  навыками  вынужденно  переносится  на  более  ранние  возрастные  этапы  жизни 
человека [1]. 
         Кроме  того,  возникает  необходимость  приспособления  детей  к  новым 
внешним  условиям  школы,  к  изменению  режимных  моментов,  адаптации  в  новом 
школьном  коллективе.  Если  к  этому  добавляются  трудности  освоения  навыков 
первоначального  чтения,  то  увеличивается  опасность,  что  какой-либо  из 
компонентов  новой  школьной  жизни  не  будет  освоен.  Таким  образом, 
необходимость  более  раннего,  чем  в  школьные  годы,  обучения  детей  чтению, 
продиктована  потребностями  общественного  развития  и  формирования  личности 
ребенка.  Образовательная  система  претерпевает  постоянные изменения  в  связи  с 
потребностями общественного развития.   
Необходимость  сочетания  двух,  на  первый  взгляд,  противоречивых 
компонентов:  интенсификации  образовательного  процесса  и  сохранение 
психического  и  физического  развития  ребенка,  ставит  перед  педагогами  сложные 
задачи  создания  новых  образовательных  технологий  и  организации  оптимальных 
условий для развития ребенка, формирования его личности.  
Очевидно,  что  разработка  этих  проблем  невозможна  без  использования 
результатов  исследований  в  области  физиологии  и  медицины.  Формирование 
речевых  и    мыслительных  процессов  с  точки  зрения  физиологии  подробно 
рассматривались  в  трудах  И.М.  Сеченова,  И.В.  Павлова.  Для  исследования 
возможностей  раннего  обучения  чтению  как  составляющей  речевого  развития 
значимым  является  вывод  физиологов  о  том,  что  физиологической  базой  речи 
служат  временные  связи,  образующиеся  в  коре  головного  мозга  в  результате 
воздействия  на  человека  предметов  и  явлений  окружающей  действительности  и 
слов,  которыми  эти  предметы  и  явления  обозначаются.  Слово  приобретает  для 
ребенка роль условного раздражителя на 8-9 месяце его жизни.  
           Исследование  возрастных  психофизиологических  особенностей  детей, 
условия  и  закономерности  их  развития,  влияние  различных  факторов  на 
формирование  детской  личности  проводились  JI.C.  Выготским,  который  обратил 
внимание  психологов  и  педагогов  на  взаимовлияние  процессов  обучения  и 
психического  развития  детей,  сформулировал  основной  принцип  развивающего 
обучения: «обучение должно вести развитие вперед, а не плестись в его хвосте».  
          Исследования 
А.Н. 
Леонтьева, 
JI.A. 
Венгера, 
A.B. 
Запорожца,                   
П.Я.  Гальперина,  А.Н.  Гвоздева,  Д.Б.  Эльконина  и  других  позволяют  составить 
представление  о  развитии  процессов  восприятия,  памяти,  внимания,  мышления, 
речи, основной деятельности дошкольников - игре, а также о влиянии обучения на 
формирование  личности  ребенка.  В  работах  B.C.  Мерлина,  B.C.  Мухиной,             
Е.П.  Ильина  раскрываются  закономерности  формирования,  развития  и  возрастные 
особенности мотивационной сферы личности ребенка [2]. 
         В  то же  время  вопросы  о  необходимом  уровне  формирования  психических 
процессов для начала обучения чтению дошкольников, влияния процесса обучения 

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
235 
 
чтению на психическое развитие ребенка, а также проблема создания оптимальных 
условий  для  развития  ребенка  на  занятиях  по  обучению  чтению  специально  не 
рассматривались.  
На  практическом  уровне  обучения  чтению  школьников  педагогами  также 
проделана большая работа и накоплен значительный опыт [3, 4]. 
         Таким  образом,  анализируя  психолого-педагогическую  литературу,  можно 
сделать  вывод  о  том,  что  в  современной  педагогической  науке  остается 
нерешенными  ряд  проблем,  в  том  числе  вопрос  о  возможности  обучения  чтению 
детей  начальной школы, проблема соотношения процесса обучения чтению и задач 
возрастного психического развития ребенка. 
 
ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНАЯ ЧАСТЬ  
Объектом  исследования  является  процесс  обучения  чтению  детей  с  6–ти 
летнего  возраста.  Предмет  исследования  составляют  условия,  содержание, 
средства, методы и приемы обучения чтению дошкольников.  
Целью  данного  исследования  является  разработка  и  теоретическое 
обоснование технологии обучения чтению детей среднего дошкольного возраста.  
Изучение  данного  исследования  состоит  в  том,  что  специальная 
организация  процесса  обучения  чтению  детей  среднего  дошкольного  возраста, 
включение его в игровую деятельность позволит детям 6-ти лет овладеть навыками 
первоначального чтения и будет способствовать их развитию.  
В  соответствии  с  целью  и  изучением  сформулированы  следующие  задачи 
исследования:  
- выявить особенности психофизиологического развития детей 6-ти лет, влияющие 
на овладение навыком чтения;  
-  изучить  основные  виды  деятельности  детей  среднего  дошкольного  возраста  и 
рассмотреть возможность включения в них процесса обучения чтению;  
-  проанализировать  существующие  методики  обучения  чтению,  применяющиеся  в 
практике  дошкольного  образования,  и  возможность  их  применения  при  обучении 
чтению детей 6–ти   лет;  
- разработать технологию обучения чтению детей среднего дошкольного возраста и 
обосновать  ее  дидактическое  содержание,  принципы,  применяемые  средства, 
методы и приемы обучения;  
-  проанализировать  результаты  педагогического  наблюдения в  процессе  опытного 
обучения и результаты диагностики по окончанию обучения.  
Теоретическую  основу  исследования  составляют  системный  подход, 
деятельностный  подход,  дидактическая  теория  К.Д.  Ушинского,  а  также  учение   
Л.C. Выготского о развитии психических процессов: мышления, речи, воображения, 
а  также  его  теория  развивающего  обучения;  теория  Ж.  Пиаже  об  интеллекте; 
теория  формирования  умственных  действий  П.Я.  Гальперина;  исследования         
А.Н.  Леонтьева,  A.B.  Запорожца,  Л.A.  Венгера,  В.П.  Зинченко,  А.Г.  Рузской,          
B.C.  Мухиной  о  развитии  познавательных  процессов;  теория  игры  как  основной 
деятельности  дошкольников  Д.Б.  Эльконина;  исследования  развития  речи  детей 
А.Н. Гвоздева и Л.E. Журовой [5].  
Для  решения  поставленных  задач  использованы  следующие  методы 
исследования:  а)  общенаучные:  анализа  и  синтеза,  индукции  и  дедукции, 
классификации, сравнительный метод; б) специальные:  
- анализ научной литературы по теме диссертационного исследования;  

Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы 
 № 4(39), 2015 
236 
 
- анализ и обобщение педагогического опыта;  
-  педагогические  наблюдения,  используемые  для  выявления  особенностей 
восприятия дидактического материала детьми;  
-  анкетирование  родителей,  позволяющее  выявить  эффективность  обучающих 
программ;  
Научная  новизна  работы  –  это  теоретически  обоснованная  и 
экспериментальная  доказанная  возможность  обучения  чтению  детей  дошкольного 
возраста,  школьного  возраста  начального  обучения  при  условии  включения 
учебного  процесса  в  игровую  деятельность.  Проанализированы  особенности 
психического развития детей данного возраста, на основе чего, выделены факторы 
и  условия,  влияющие  на  эффективность  процесса  их  обучения  чтению;  выявлена 
взаимосвязь  между  процессом  обучения  чтению  и  развитием  познавательных 
процессов.  Теоретическая  значимость  работы  состоит  в  том,  что  внесен  вклад  в 
развитие теории обучения чтению школьников; разработаны дидактические основы 
обучения  детей  6-9  лет  чтению,  предполагающие  включение  образовательного 
процесса  в  игровую  деятельность  дошкольников  и  учитывающая  трансформацию 
соотношения цели и мотива деятельности дошкольников в процессе их развития.  
Практическая  значимость  исследования  заключается  в  создании  и 
апробации сценариев занятий к технологии обучения чтению для работы с детьми 
школьного  возраста  в  разработке  дидактических  материалов  и  методических 
рекомендаций  для  работы  с  детьми  6-9  лет;  в  разработке  игровых  ситуаций  для 
создания мотивации при выполнении различных обучающих упражнений.  

жүктеу/скачать 6,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: