ҔЮеЮҕ әвгЯжгпіліҗ пЮржты Н. Келімбесов едгйбі вәрір әвгЯжгпі Смйыҕпырыйын, гиілші ргп яюоыйры алмасы “ана сілі> 1991п

Ргирги пррЮйы саҕъЯъпсъң біЯі — кенже баланъң еЯлік
дыр”. кҲЯресті. “ҔоЯҕъс аса кісабънда” оръ саҕъЯъпса жалғъз ғана жъЯ баЯ. Ол —
“Үйрін-ҕожаҰлъ РекЯек стЯалъ жъЯ”. МҰнда біЯ-ҕасаЯ әлетмессік мәрелелеЯ рҲз боладъ. 
РолаЯдъң ең барсъръ — әдепсілік, жаръ үлкенді ҕҰЯмессет, ҕаЯиь адамдаЯдъң алдънан 
керіп Ҳспет риьҕсъ пасЯиаЯфалдъҕ ҕоғамнъң кейбіЯ дәрсүЯлеЯі. Рол кездегі ралс-рана 
бойънча, фан раЯайъна баЯғанда әЯбіЯ бек сек Ҳзіне лайъҕсъ оЯънға ғана осъЯтъ сиір. 
Ал, бексің ҕай оЯънда осъЯасънъ — рол бексің роғърса кҲЯрескен еЯлігіне, ьки мал-
мүлкіне ҕаЯай белгіленеді. ӘЯине, сапсъҕ ҕо-ғамнъң ҕай-ҕайрърънда болра да адамдъ 
масеЯиалдъҕ жағдайъна ҕаЯай бағалаған. Оғъз-ҕъпчаҕ дәтіЯінде де ролай болған. Ронъң 
Ҳзінде, ел ҕоЯғаған еЯлік ір ҕачанда біЯінчі оЯънға ҕойълған. 
“ҔоЯҕъс аса кісабъндағъ” РекЯек стЯалъ жъЯдъң оҕиға желірі сҲмендегідей: 
Үйрін-ҕожанъң сҰңғъч баларъ ЕгЯек —баЯъп сҰЯған ҲЯкекіЯек, маҕсанчаҕ, ҕъсъмъЯ, 
әдепріз адам боладъ. ӘріЯере онъң әдепріздігі оғъз бексеЯіне Ұнамайдъ. ұйскені ЕгЯек 
фан раЯайъна бексеЯ жиналғанда бара-кҲксеп сҲЯге чъғъп, ҕҰЯмессі адамдаЯдан жоғаЯъ 
осъЯадъ. БексеЯ бегі Ҕазанбексің ҕабълдатъна кез келген мезгілде ЯҰҕрасръз кіЯіп 
кеседі. БҰған ачтланған бексеЯдің біЯі фан раЯайъна жиналған кҲпсің кезінче ЕгЯекке 
кейіп сарсайдъ: 
— Ей, Үйрін-ҕожанъң баларъ! РҲзіме ҕҰлаҕ рал. Мъна бексеЯдің әЯҕайръръ Ҳзі осъЯған 
оЯъндаЯън майдандағъ еЯлігімен, фанға кҲЯрескен ҕъзмесімен жеңіп алған. Ал, рен сҲЯге 
чъғъп чіЯеніп осъЯасъндай-аҕ ҕандай еЯлік кҲЯрессің?! Жатдъң барън керсің бе, ҕанън 
сҲксің бе, әлде ачсаЯдъ бағъп, жалаңачсаЯдъ киіндіЯдін, бе?!” 
БҰл резге намъръ келген ЕгЯек деЯет Ҕазан басъЯдан үч жүз нҲкеЯ алъп, жатдъ чатъп 
келтге ассанадъ. Рол чайҕарса жат ҕолъна сҰсҕън болъп сүреді. 
А Я. РыЯкин. Поама о Диценире АкЯисе. М., 1964. 
85 
ЕгЯексің үйде ҕалған РекЯек деген інірі боладъ. Әке-чечері РекЯекке кҲп жълдаЯ бойъ 
ағаръ ЕгЯек жат ҕолънда сҰсҕънда осъЯғанън айспай жүЯеді. БіЯ күні РекЯек бҰл 
ҕҰпиьнъ кездейроҕ біліп ҕаладъ. РҲйсіп, ол деЯет ағарън ҕҰсҕаЯтға ассанбаҕ боладъ. 
БіЯаҕ ҕаЯс аса-анаръ екінчі Ұлънан да айЯълъп ҕалтдан ҕоЯҕъп, РекЯексі жібеЯгілеЯі 
келмейді. Сіпсі онъ ҕалдъЯт үчін деЯет үйлендіЯмек боладъ. РҰлт ҕалъңдъҕ сатъп, сой 
жарайдъ. БіЯаҕ РекЯек “ағамдъ ҕҰсҕаЯмай сҰЯъп, үйленбеймін” деп ҕалъңдъҕсъң аҕ 
сҲрегіне жаспайдъ. 
РекЯек сой Ҳскен күні жатға ассанадъ. Ағарън сҰсҕъндаған елдің рамраған ҕалъң ҕолън 
ҕъЯъп раладъ. Ол елде РекЯекпен күч рънарасън, ҕол барсайсън басъЯ ҕалмайдъ. 
Ронда жат жағъ РекЯекке ҕаЯръ ез ағаръ ЕгЯексі чъғаЯадъ. Алғачса олаЯ біЯін-біЯі 
санъмайдъ. Екеті біЯнече күн жекпе-жек чайҕарадъ. Күн райън кечке ҕаЯай екеті де 
үйъҕсатға кеседі. БіЯ күні ЕгЯек келре, РекЯек әлі Ұйъҕсап жасъЯ екен. ЕгЯек жеЯде 
жасҕан ръбъзғънъ саЯсъп РекЯексі оьсадъ. Рол аЯада ағалъ-інілілеЯ біЯін-біЯі санъп, 

ҕҰчаҕсаръп кҲЯіреді. Екеті біЯігіп жатдъң ҕалған әркеЯін ҕъЯъп ра-ладъ. Рорън еліне 
ҕайсъп, екеті де үйлент сойън жарайдъ. Оҕиға оръмен біседі. 
РҲйсіп, бҰл жъЯда оғъз-ҕъпчаҕ дәтіЯінің адамгеЯчілік, әдепсілік, кічіпейілділік еЯлік 
риьҕсъ кҲпсеген моЯалыдъҕ және асикалъҕ салапсаЯъ әңгіме боладъ. ЦъғаЯманъң 
негізгі идеьръ — әдепсілік пен еЯлік әЯбіЯ жігіске ҕажессі егіз ҕариес екенін жарсаЯға 
жескізт. 

жүктеу/скачать 1,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: