126ЖМ Назарқұл Еркебұлан
қозу кезінде төмендегілерді тежейді деген қорытындыға келді. Орталық жүйке
жүйесіндегі тежеу қозудың дамуына кедергі келтіреді немесе ағып жатқан
қозуды әлсіретеді. Тежелудің мысалы рефлекторлық реакцияны тоқтату,
фонда-басқа күшті ынталандырудың әрекеті болуы мүмкін. Бастапқыда
ингибирлеудің унитарлық-химиялық теориясы ұсынылды. Ол Дейл
принципіне негізделді: бір нейрон - бір медиатор. Оның айтуынша, тежелу
қозу сияқты нейрондар мен синапстармен қамтамасыз етіледі. Кейіннен екілік-
химиялық теорияның дұрыстығы дәлелденді. Соңғысына сәйкес тежеу
кірістіру болып табылатын арнайы тежегіш нейрондармен қамтамасыз етіледі.
Бұл жұлынның Реншоу жасушалары және аралық Пуркинье нейрондары.
Орталық жүйке жүйесіндегі тежеу нейрондарды бірыңғай жүйке орталығына
біріктіру үшін қажет.
Орталық жүйке жүйесіндегі тежелу- нәтижесінде қозу процесінің
басылуына немесе әлсіреуіне алып келетін белсенді жүйке процесі.
Орталық жүйке жүйесіндегі тежелудің барлық түрлері, қажуға
байланысты тежелуді қоспағанда, ингибиторлық нейрондардың активтенуі
нәтижесінде дамиды. Барлық дерлік жүйке түзілімдеріне тежегіш
нейрондардың төрттен бір бөлігі жатады. Церебральды және кейбір бағаналы
түзілімдер сияқты белгілі бір тежегіш құрылымдарда олардың үлесі төрттен
үшке жетеді.
Химиялық синапстарды қарастырған кезде ингибиторлық синапстардың
постсинаптикалық мембранасының активтенуі калий немесе хлор
арналарының ашылуына әкелетіні айтылды. Калий жасушадан шыққан кезде
оның мембранасы гиперполяризацияланады және осылайша қозу
ықтималдығы төмендейді. Жасушаның гиперполяризациясындағы хлор
иондарының рөлі аз, өйткені мембрананың ішкі жағында хлор клеткаға енуіне
жол бермейтін жеткілікті теріс заряд бар. Сондықтан хлор ингибиторлық
синапстардың рөлі жартылай деполяризацияланған жасушалар үшін ғана
маңызды. Үлкен нейрондардың бетінде 10000 синапсқа дейін жүретінін ескере
отырып, жасушаның қозу қабілеті қазіргі уақытта іске қосылған қоздырғыш
және ингибиторлық синапстардың жиынтығымен анықталады..
Достарыңызбен бөлісу: