Балқаш
–
Алакӛл
ойпатын
Қытайдың Ебінұр ойпатымен
жалғастырады. Осы жердегі жел ерекшеліктерін зерттеу
нәтижесінде оның электр энергиясын ӛндіруге ӛте тиімді екені
анықталды. Қыс кезінде желдің соғатын бағыты оңтүстік, оңтүстік-
шығыстан болса, жаз айларында солтүстік, солтүстік-батыстан
соғады. Желдің орташа жылдамдығы 6,8 – 7,8 м/с, ал жел электр
стансалары 4 – 5 м/с-тен бастап энергия бере бастайды. Желдің
қарама-қарсы бағытқа ӛзгеруі сирек
болуына байланысты мұнда
турбиналы ротор типті жел қондырғысын орнату тиімді. Желдің
жалпы қуаты 5000 МВт-тан астам деп болжануда. Бұл ӛте зор
энергия кӛзі, әрі кӛмір мен мұнайды, газды үнемдеуге, сонымен
қатар қоршаған ортаны ластанудан сақтап қалуға мүмкіндік береді.
ЖЕР — Күн жүйесіндегі Күннен әрі қарай санағанда үшінші
ғаламшарадамзаттың тіршілік ететін бесігі. Жер эллипстік
(дӛңгелекке жуық) орбита бойымен 29,765 км/с
жылдамдықпен
149,6 млн. км орташа қашықтықта 365,24 орташа күн тәулігі ішінде
Күнді бір рет айналып шығады. Оның табиғи серігі – Ай. Ай Жерді
384000 км орташа қашықтықта айналады. Жер осінің эклиптика
жазықтығына кӛлбеулігі 66°33´22˝, оның ӛз осінен айналу периоды
23 сағ 56 мин 4,1 с. Жердің ӛз осінен айналуы себебінен Жерде күн
мен түн ауысса, ал оның осінің орбита жазықтығына кӛлбеулігі мен
Күнді айналуы салдарынан Жерде жыл мезгілдері ӛзгеріп отырады.
Жердің жасы шамамен 4,5 млрд. жыл деп есептеледі. Жер Күнді
айналып жүрген 9 планетаның ішінде мӛлшері мен массасы
бойынша 5-орында. Жердің массасы 5,975•1021 т, орташа
тығыздығы 5,517 г/см3, кӛлемі 1,083 млрд. км3, ауданы 510,2 млн.
км2, сыртқы пішіні 3 осьті эллипсоидқа (сфероидқа) жақын. Осы
күнгі космогониялық түсінік бойынша Жер осыдан 4,5 млрд. жыл
бұрын Күн айналасындағы кеңістікте шашыраған газ-тозаң заттан,
планеталар тартылыс күшінің әсерінен пайда болған.
Қатты
материя кесектерінің соқтығысып, жабысуынан планеталар ұлғая
берген. Газ-тозаң зат іріктеліп, олардың жеңіл элементтері Күн
сәулесінің қысымымен онан әрірек, ал біршама ауырлары Күнге
жақын орналасқан. Жер құрамына Күн жүйесінде
кездесетін
барлық химиялық элементтер енеді. Заттың планета центріне
тартылуы және оның ось бойымен айналуы салдарынан Жер
эллипсоидтық пішінге келген.
Достарыңызбен бөлісу: